مالیات از سال های دور یکی از مهم ترین منابع درآمدی دولت ها محسوب شده که برای مصارف گوناگونی در کشور صرف می شود . امروزه میزان مالیات با توجه به نظر مجلس و به میزان متفاوتی تعیین می شود .

البته کشورهایی که دارای درآمد های بالا از منابع طبیعی هستند ، منطقا نباید مالیات های کلان وضع کنند که در عمل اینگونه نیست . مالیات انواع و اقسام گوناگونی دارد اما در یک تقسیم بندی کلی به دو دسته مالیات های مستقیم و مالیات های غیر مستقیم تقسیم می شود .

یکی از انواع مالیات های مستقیم ، مالیات بر درآمد می باشد که همانطور که از نام آن پیداست صاحبان مشاغل ، کسبه و شرکت ها ملزم به پرداخت آن هستند . در واقع عدم پرداخت مالیات جرم تلقی شده و مجازات یا جریمه برای آن در نظر گرفته می شود .

اما مقدار این مالیات ها چگونه مشخص می شود ؟ در بسیاری از کشور ها از جمله کشور ما شیوه پرداخت مالیات بر اساس خود اظهاری است . به این معنا که مودیان مالیاتی حساب درآمد و سود و زیان خود را در قالب یک اظهارنامه مالیاتی که یک کارنامه مالی محسوب می شود ، به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم می کنند .

از آن جا که تهیه فرم های مالیات ، تکمیل آن ها به صورت دستی و ارسال به سازمان امور مالیاتی کشور بسیار زمان بر بوده و انرژی و هزینه زیادی صرف این موضوع می شود ، سامانه ای تحت عنوان سامانه عملیات الکترونیکی مالیاتی به همین منظور راه اندازی شده است .

درست است که اظهارنامه های مالیاتی به صورت دستی تکمیل می شوند اما لازم است که اصل صداقت در تکمیل آن ها رعایت شود . در صورتی که اصل صداقت در ثبت نام اظهارنامه های مالیاتی رعایت نشود می تواند موجبات جریمه و مجازات را برای مودیان مالیاتی فراهم آورد .

زمان ثبت نام اظهارنامه های مالیاتی محدود و در مهلت زمانی مشخصی تعیین شده است که دقیقا مودیان مالیاتی وظیفه دارند در همین زمان اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی کشور تقدیم کنند . البته این مهلت در مورد اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است .

اشخاص حقیقی تا پایان خرداد ماه هر سال فرصت دارند اظهارنامه خود را ثبت کنند . در مورد اشخاص حقوقی موضوع کمی متفاوت است و تا چهار ماه پس از اتمام سال مالیاتی خود فرصت تسلیم اظهارنامه را دارند . اما سال مالیاتی چیست ؟

سال مالی در واقع یک سال کامل شمسی است که برای اشخاص حقیقی از اول فروردین هر سال تا پایان اسفند ماه همان سال محاسبه می شود . اما برای اشخاص حقوقی این سال مالی در اساسنامه شرکت مشخص شده است . در واقع اشخاص حقیقی سود و زیان و درآمد خود را از فروردین تا اسفند ثبت کرده و اشخاص حقوقی حساب درآمد و ترازنامه های خود را در سال مالی که در اساسنامه شرکت مشخص شده ثبت نام می کنند .

در صورتی که اشتباهی در ارسال اظهارنامه های مالیاتی انجام گیرد ، امکان ویرایش تا 30 روز پس از ثبت نام وجود دارد . همچنین اداره دارایی تا 3 ماه پس از دریافت اظهارنامه فرصت رسیدگی داشته و باید نتیجه رسیدگی را در قالب یک برگه تشخصی به مودی مالیاتی ارائه کند . نسبت به برگه تشخیص فرصت و امکان اعتراض نیز وجود دارد .

برای ثبت نام اظهارنامه های مالیاتی باید به سایت عملیات الکترونیکی مالیاتی به نشانی tax.gov.ir مراجعه شود . بعد از مراجعه به این سایت ابتدا باید ثبت نام انجام گیرد که شامل پیش ثبت نام الکترونیکی ، ثبت نام الکترونیکی ، راستی آزمایی اطلاعات و مرحله نهایی می شود .

اظهارنامه های مالیاتی چه در مورد اشخاص حقیقی و چه در مورد اشخاص حقوقی به دو صورت انفرادی و مشارکتی تنظیم می شوند . اظهارنامه مشارکتی زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که شخص حقیقی یا حقوقی در خصوص فعالیت اقتصادی خود با کسی شراکت داشته باشد .

لازم به ذکر است که به غیر از مشاغل ، صاحبان کسب و پیشه و اشخاص حقوقی ، مشاغل خودرو نیز مشمول مالیات بر درآمد هستند . در واقع صاحبان وسایل نقلیه مسافری ، باری ، ماشین آلات راه سازی و صنعت مشمول مالیات بوده و باید سالانه با تکمیل فرم اظهارنامه مالیاتی خودرو ، مالیات مقطوعی را با توجه به آنکه در کدام استان شهرستان ساکن هستند و در کدام دسته جای می گیرند بپردازند .

همچنین در صورتی که شخصی دو دستگاه وسیله نقلیه داشته باشد که در زیر مجموعه مالیات مشاغل خودرو جای بگیرد برای وسیله نقلیه دوم خود نیز باید 25 درصد مالیات دستگاه اول را بپردازد .

یکی دیگر از انواع مالیات ها ، مالیات بر ارث می باشد ، در واقع زمانی که شخصی فوت می کند قبل از تقسیم دارایی ها و اموال به جا مانده از او میان وراث ، لازم است مالیات بر ارث پرداخت شود . به بیان دیگر مالیات بر ارث یک دین بوده و دیون لازم است قبل از تقسیم ترکه ، تادیه شوند .

از آنجا که بعد از فوت متوفی ، ما ترک به جا مانده از او متعلق به وراث می باشد بنابراین مالیات بر ارث در واقع از سهم ورثه کسر می شود که معیارهای گوناگونی می توان برای آن در نظر گرفت . مهم ترین معیار تعیین میزان سهم هر ورثه ، طبقه وراث و نوع دارایی می باشد .

به غیر از مواردی که در بالا گفته شد انواع و اقسام دیگری از مالیات وجود دارد که از جمله آن ها می توان به مالیات بر ارزش افزده ، مالیات بر دارایی ، هزینه گمرکی و ... اشاره کرد .