شکی نیست یکی از صحنه های زیبایی که در ایران امروز قابل مشاهده و رصد است، حضور عاشقانه مردم در اهدای بسته های معیشتی به مستضعفان و مواسات با آسیب دیدگان اقتصادی کرونا است. اما با این حال به نظر می رسد شیوه های اجرایی طرح های «رزمایش مومنانه» و نگاه صاحب منصبان و اصحاب فرهنگ و رسانه جامعه ما به مفهوم «مواسات»، نیازمند آسیب شناسی و اصلاح است.جستارهای پراکنده زیر، تلنگرهایی فرهنگی در این باب هستند که امیدوارم مورد توجه خیران عزیز و فعالان اجتماعی این حوزه قرار بگیرد.
1-هدف از مواسات اسلامی، غمخواری، همدلی و کمک به فقرا و مستضعفان جامعه است، نه به رسمیت شناختن فقر و استضعاف در جامعه! ما بیش از دوستی با فقرا، مکلف به دشمنی با فقر هم هستیم، پس چه بهتر که در کنار رفع نیازهای چند روزه و تغذیه ای نیازمندان، اگر توانستیم به فکر رفع دایمی فقر و فلاکت آنها باشیم. افتخاری ندارد اینکه حرمها و مصلاها را پر کنیم از بسته های معیشتی و آمار بدهیم از افزایش میلیونی تعداد بسته ها و کمک ها! معنای پنهان این آمارهای بزرگ، یعنی رشد بی سابقه فقر و افزایش جمعیت فقرا! حالا مردم به کنار، مسئولان جامعه چه فکری برای اپیدمی فقر در جامعه اسلامی ما کرده اند؟! کاش در کنار آمار بسته ها و کمک ها، حواسشان کمی هم به این آمارها و رقم ها باشد!
2-آفت مواسات ناشیانه، له کردن کرامت انسانها است. چند روزی می شود تلویزیون کلیپی را پخش می کند که یک راننده تاکسی کلافه از بیکاری کرونایی، با دریافت یک بسته غذایی مزین به آرم هلال احمر خوشحال می شود و مشکل اقتصادی خودش را حل شده می بیند! با خودم فکر می کردم فرزندان رانندگان عزیز تاکسی، با دیدن این کلیپ چه احساسی نسبت به شغل و حتی شخصیت پدرشان پیدا می کنند؟! جز اینکه از له شدن کرامت شغلی و شخصی پدرشان، تحقیر می شوند و بغض می کنند؟! مگر هرکس که گرفتار بیکاری و مشکل اقتصادی شد، باید مستحق دریافت صدقه باشد؟! پس بیمه های بیکاری و حوادث و یا وام های ضروری و قرض الحسنه بانک ها کی و کجا به درد مردم خواهند خورد؟! آسیب دیدگان اقتصادی کرونا، به اندازه همه ما کرامت دارند و نیازی به صدقه من و شما یا فلان ارگان و نهاد هم ندارند! به جای چسباندن برچسب فقر به ایشان، به فکر ساز و کارهای بیمه ای، قانونی و البته بدون منت برای حمایت اقتصادی از ایشان باشیم!
3-سیره عملی شاه مردان مولا علی(ع) در مواسات فقرا و مستضعفان، پرهیز از نمایشی کردن موضوع و تاکید بر کمک پنهانی بوده است. هنوز هم در حیرتم از شعور دینی جماعتی چند ده نفره که همگی زیر فلاش دوربین های عکاسی خبرنگاران جمع شده بودند تا یک بسته معیشتی را تحویل یک خانواده نیازمند بدهند! هرچند خیلی وقت ها ظهور نفسانیت و ریاکاری تا این حد هم تابلو و آشکار نیست، اما به هر حال وجود دارد و همه خیران بزرگوار باید نگران آن باشند. مبادا که نیت ما از مواسات، بیش از آن که برای قرب الهی و حفظ کرامت و آبروی مستضعفان باشد، معطوف به ارضای هوس های خیریه ای و شخصیت پردازی معنوی برای نفس خودمان باشد! به قول عزیزی صاحب فکر، باید برویم ته ته دلمان و ببینیم کدام وضعیت را بیشتر دوست داریم: اینکه در جامعه، فقیری پیدا نشود و ما از انفاق و مواسات بی بهره بمانیم یا اینکه بساط فقر گسترده باشد و فقرا باشند و ما باشیم و دلخوشی هایمان به موسسات خیریه و بسته های معیشت!؟
4-جهت گیری اصلی جامعه اسلامی در توجه به مستضعفان، باید بسط عدالت باشد نه کمک های خیریه ای به نیازمندان! تا در مسیر پیاده سازی عدالت قرار نگیریم، امکان ریشه کنی و حتی مهار فقر را پیدا نخواهیم کرد. نگویید که اینها شعار است و دور از دسترس، اتفاقا با برخی راهکارهای ساده هم می توان قدم های کوچکی برای این مسیر طولانی برداشت. فعالان اجتماعی و فرهنگی در کنار انعکاس رزمایش های مومنانه و توزیع بسته های معیشت، باید مسئولان دولتی را برای اجرای عدالت مالیاتی تحت فشار بگذارند! روزنامه چی ها، باید فرجام فیش های نجومی و افزایش ظرفیت رشته های پزشکی را سئوال کنند! عدالتخواهان، باید شفافیت های مدیریتی و اقتصادی کلان را مطالبه کنند و نظام های قبیله ای و فامیلی حاکم در حاکمیت را رسوا کنند!
حتی خیّران بزرگوار هم می توانند کمپین انصراف از دریافت یارانه و فراهم شدن امکان اهدای دایمی آن به نیازمندان را تشکیل دهند و بخشی از مشکل نیازمندان را یک بار برای همیشه و با حفظ کرامت آنها حل کنند. باور کنید همین سهام عدالت و یارانه، اگر به درستی مدیریت شود و منافع آن به سمت دهک های پایین جامعه جاری شود، پرده آبروی بسیاری از نیازمندان جامعه را حفظ خواهد کرد!
و نکته پایانی اینکه واقعا عجیب نیست که در یک جامعه مدعی عدالت و مواسات، بازیگران سلبریتی از پرداخت مالیات معاف می شوند، پزشکان متخصص کارت خوان نصب نمی کنند، حقوق و پاداش چند ده میلیونی مدیران حکومتی منع قانونی ندارد، اما افزایش حقوق سالیانه کارگران، برخلاف نص صریح قانون و به میزان کمتر از نرخ تورم سالانه، محاسبه، امضا و تایید می شود؟! اگر به فکر مبارزه با فقر هستیم باید با این فجایع مدیریتی و رویه های فقرساز هم مقابله کنیم و الّا سال بعد، باید بسته های معیشتی بیشتری تدارک ببینیم و حرم های بزرگتری را برای چیدن آنها قُرق کنیم!
