تسنیم نوشت: حرکت به‌سمت مرزهای دانش همواره برای کشورهای خواهان توسعه، حوزه جذابی بوده‌ است؛ به‌گونه‌ای که بودجه زیادی برای آن صرف می‌کنند، ایران هم از دسته این کشورهای خواهان توسعه مستثنی نیست.

صنایع فضایی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین صنایعِ «های‌تک» که به‌عنوان نماد توسعه‌یافتگی شناخته می‌شود برای ایران اهمیت زیادی دارد؛ با همین استدلالاتْ ایران با تلاش زیاد در جمع 10 کشور فضایی جهان قرار گرفت. از زمان انتشار خبر قرار گرفتن ایران در جمع 10 کشور فضایی جهان حاشیه‌سازی‌های جهانی آغاز شد؛ چرا که این موضوع اهمیت زیادی داشت. معنای قرار گرفتن ایران در جمع 10 کشور فضایی یعنی جایی بین روسیه، آمریکا، چین، ‎هند و یا ‎آژانس فضایی اروپا.

از همان زمان تلاش شد تا برنامه‌های فضایی ایران به برنامه‌های هسته‌ای اتصال پیدا کند تا بهانه‌ای شود برای اعمال تحریم، چرا که فعالیت فضایی ایران قابل کنترل و ممانعت از جانب آمریکا نبود و راه خود را پیش می‌رفت، از همان زمان و در سال 2006 نیویورک تایمز مطلبی با عنوان «Iran Joins the Space Club, but Why» منتشر کرد که تلاش رسانه‌ای غرب را برای این موضوع نشان می‌داد، در واقع رسانه‌های آمریکایی تعمداً اخبار فضایی ایران را در دسته اخبار امنیتی ــ دفاعی خود قرار داده‌اند تا علمی و فناوری!

با تمام این حاشیه‌سازی‌ها فعالیت فضایی ایران ادامه داشت. پس از انقلاب ماهواره مشترک مخابراتی به‌نام «بدر» در مدار ژئو قرار گرفت. این ماهواره با تمام القائات منفی که وجود داشت، توانست 47 روز در مدار 250کیلومتری قرار گیرد و طبق برنامه‌ طراحی‌شده‌اش عمل کند.

پس از این ماهواره؛ ماهواره سنجشی «نوید» به‌مدت پنجاه و هفت روز در مدار قرار گرفت. پس از این، ایران به‌دنبال ایجاد و تثبیت چرخه کامل فناوری فضایی بود. تکمیل این چرخه فضایی کاربردهای فراوانی در صنعت حمل‌ونقل اینترنتی و صنعت هواشناسی خواهد داشت. جذابیت‌های فعالیت در این عرصه به‌قدری است که شرکت‌های خصوصی در جهان به آن ورود کرده‌اند و به‌تازگی ناسا برای طرح ارسال جهانگرد به فضا از شرکت‌های خصوصی کمک گرفته است.

ایران هم به‌دنبال کاهش تصدی‌گری دولتی در این عرصه علمی است. با همین نگاه برای ماهواره‌های مخابراتی کشور پروانه اپراتوری صادر شده‌ است و بستر ورود شرکت‌های خصوص فراهم می‌شود تا بخشی از مشکلات بودجه‌ای دولت را جبران کند، در واقع الگوی حضور بخش خصوصی در صنعت فضایی جهان قابل تأمل است و طبق آمار، تنها 25 درصد اقتصاد حوزه فضایی در دست دولتی‌هاست و این شرکت‌های خصوصی هستند که اقتصاد فضایی دنیا را در دست دارند.

برای ورود بخش خصوصی به حوزه فعالیت‌های فضایی نیاز به حمایت‌های اولیه دولتی هم وجود دارد و در همین راستا صندوق توسعه ملی و صندوق نوآوری و شکوفایی بر صنایع «ها‌ی‌تک» تمرکز زیادی دارند و صنایع فضایی هم از جمله آنهاست. این صندوق‌ها وام «های‌تک» را با سه درصد کارمزد و سه سال تنفس در پرداخت ارائه می‌کنند که به‌نوبه خود می‌تواند تسهیل‌کننده خوبی در عرصه ورود به فناوری‌های فضایی باشد.

آغاز نگرانی‌های غرب با افتتاح مرکز ردگیری فضایی کشور

ورود شرکت‌های خصوصی به عرصه فناوری‌های فضایی می‌تواند راهکاری برای سرعت بخشیدن در توسعه این صنایع باشد؛ چرا که مدتی است فعالیت‌های فضایی آن‌طور که باید، دیده نمی‌شوند و از شتاب فزاینده‌ آن کاسته شده‌ است، در صورتی که رسانه‌های داخلی و خارجی تشنه شنیدن اخبار در مورد فعالیت‌های فضایی ایران هستند.

وقتی در سال 92 نخستین مرکز ردگیری فضایی کشور، با هدف رصد اشیاءی آسمانی در مدار زمین افتتاح شد، آسوشیتدپرس اولین خبرگزاری خارجی بود که به نقلِ جزئیات این مرکز پرداخت و خبرگزاری شین‌هوا به‌نقل از رئیس جمهور وقت از اهداف افتتاح آن گفت.

بعد از افتتاح این مرکز، چهارمین ماهواره‌ بومی ایران، با نام "فجر" به فضا پرتاب شد. همان زمان باز هم رسانه‌های غربی این پرتاب را به مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 ربط دادند. خبرگزاری آسوشیتدپرس دراین‌باره نوشت همزمانی مذاکرات 1+5 با پرتاب ماهواره در ایران، باعث نگرانی بازرسان می‌شود!

یا وقتی موشک ماهواره‌بر سیمرغ ایران به فضا پرتاب شد، تمام رسانه‌های ترکیه به‌عنوان کشور همسایه ایران، بازتاب‌دهنده این خبر بودند. این بازتاب از این جهت اهمیت دارد که یک کشور، خود تکنولوژی پرتاب ماهواره به فضا ندارد و مشتاق آزمایشات فضایی ایران است. موشک فضایی سیمرغ قادر است یک ماهواره 250کیلوگرمی را در فاصله 500کیلومتری از سطح زمین قرار دهد، همین موفقیت سوژه روزنامه‌های ترکیه شد. روزنامه «وطن» ترکیه از این موفقیت ایران تیتر زد و روزنامه «حریت» ترکیه از رجزخوانی و قدرت‌نمایی ایران در برابر جهان غرب نوشت.

لزوم پرداخت به تکنولوژی فضایی به‌عنوان یک صنعت بازدارنده

با بررسی روند‌های تحلیلی در رسانه‌های غربی و موضع‌گیری‌های آنها درباره پیشرفت‌های فضایی ایران می‌توان از این تکنولوژی به‌عنوان یک صنعت بازدارنده یاد کرد؛ با این تحلیل، کند شدن روند پیشرفت این صنعت قابل درک نیست. روند کند شدن این حرکت هم از زمانی آغاز شد که ایران به توافق کامل در 1+5 رسیده بود و از آن زمان تا کارشکنی‌های اخیر دولت ترامپ در موضوع برجام خبر چندانی از پیشرفت‌های فضایی نبود. از زمان کارشکنی آمریکا در برجام، دوباره روح تازه‌ای در صنایع فضایی ایران دمیده شد و ماهواره «ناهید1» به صدر اخبار فضایی آمد.

از همان زمان اظهارنظر روس‌ها هم درباره پیشرفتهای فضایی ایران قابل توجه بود؛ فضانوردان و دانشمندان فضایی روسیه از زمان پرتاب ماهواره امید به فعالیت‌های فضایی ایران علاقه‌مند شده بودند به‌عنوان مثال «الکساندر الکساندروف» فضانورد بزرگ روس درباره پیشرفت ایران گفته‌ بود پیشرفت‌های فضایی ایران به‌عنوان کشوری که در محاصره اقتصادی است قابل تحسین است، یا مجلات معتبر فضایی روسیه مانند ماهنامه اخبار فضایی روسیه در چندین شماره به‌صورت ویژه به صنایع فضایی ایران پرداختند.

در نهایت می‌توان گفت جایگاهی که ایران، امروز در صنایع فضایی کسب کرده‌ است نتیجه دو دهه تلاش دانشمندان کشورمان بوده‌ است.

قرارگرفتن کشور بین 10 کشور فضایی جهان ثمره بیش از 4 دهه تلاش و مجاهدت فرزندان این سرزمین بوده و اکنون ایران از جایگاهی قابل اتکا در این صنعت بین کشورهای معدود صاحب این فناوری برخوردار است؛ صنایع «های‌تک» و مرزهای دانش برای هر کشور به‌عنوان بزرگترین سرمایه‌های آن کشور، قابلیت معامله ندارد و صنایع فضایی به‌عنوان یک صنعت «های‌تک» باید مورد توجه جدی باشد و نباید این حوزه را فدای مراودات بین‌المللی کرد.

مسئولان امر باید به این پرسش مبنایی پاسخ دهند که چرا سرعت پیشرفت صنایع فضایی از زمان توافق برجام کند شد و بعد از کارشکنی‌های دولت ترامپ دوباره صنایع فضایی خبرساز شد؛ هیچ کشوری دانش «های‌تک» خود را به هر قیمتی در اختیار کشورهای دیگر قرار نمی‌دهد چرا که این دانش می‌تواند در طولانی‌مدت برای آن کشور ثروت‌آفرینی داشته باشد.