به گزارش فارس، موضوع افزایش ظرفیت رشته‌های علوم پزشکی چند وقتی است در بین دانشجویان و جامعه پزشکی جنجال زیادی به پا کرده است؛ ماجرا از آنجا آغاز شد که تعدادی از خبرگزاری‌ها آمار و ارقامی در خصوص کمبود پزشکی در کشور منتشر کردند که همین موضوع منجر به برگزاری چندین برنامه در قالب گفت‌وگو و مناظره در صدا و سیما شد.

عده‌ای از کارشناسان معتقدند کشور با کمبود تعداد پزشک مواجه نیست و در شرایط کنونی و بدون توجه به زیرساخت‌های موجود، اقدام به افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی منجر به ارایه خدمات آموزشی بی‌کیفیت خواهد شد اما از سوی دیگر عده‌ای دیگر معتقدند کمبود پزشک در کشور به معضلی جدی تبدیل شده است و مخالفان افزایش ظرفیت‌های رشته‌‌های پزشکی به دنبال انحصارطلبی هستند.

*فعالیت ۱۳۹ هزار پزشک عمومی و متخصص 

بر اساس آمار سازمان نظام پزشکی در حال حاضر حدود ۱۳۹ هزار پزشک اعم از پزشک عمومی و متخصص در جامعه داریم که این عدد شاخص ۱.۷۴ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر را نشان می‌دهد و در مقایسه با بسیاری از کشورها و با توجه به سرانه و وضعیت اقتصادی کشور، شاخص مناسبی است.

به گفته محمدرضا ظفرقندی رئیس این سازمان، ما نمی‌توانیم سرانه پزشکی‌مان را با کشورهایی که سرانه‌شان چند برابر ماست، مقایسه کنیم. به عنوان مثال شاخص تعداد پزشک به ازای هر ۱۰۰۰ در پاکستان ۰.۸، عربستان ۱.۴، در امارات ۱.۷، در کانادا ۱.۹، در سنگاپور ۱.۵، در چین ۱.۴ و در ترکیه ۱.۹ است. بنابراین آمار و ارقام شاخص پزشکی ما قابل قبول است، اما توزیع‌مان مناسب نیست.

*متوسط رشد ۱۱۷ درصدی تعداد دانشجویان پزشکی

وی با اشاره به تعداد دانشجویان پزشکی از سال ۸۸ تا ۹۷، گفت: در سال ۱۳۸۸، ۲۲ هزار و ۳۸۱ نفر بوده است، اما در سال ۱۳۹۷، به ۴۸ هزار و ۵۹۶ دانشجوی پزشکی فقط در بخش دولتی رسیده است. یعنی یک رشد ۱۱۷ درصدی را تجربه کردیم. به عنوان مثال در حوزه دندانپزشکی در سال ۸۸ حدود ۵هزار و ۷۶۸ نفر دانشجو داشتیم که در سال ۹۷ به ۱۲ هزار و ۷۰۴ نفر رسیده و ۱۲۰ درصد رشد داشته است.

ظفرقندی ادامه داد: در رشته مامایی در سال ۸۸، ۳۹۵۰ نفر دانشجو داشتیم که در سال ۹۷ تعداد آنها فقط در بخش دولتی به ۴۵۰۱ نفر رسیده است که رشد ۱۵ درصدی داشته است. در حال حاضر، مجموع دانشجویان پزشکی در حال تحصیل در کشور ۵۵ هزار نفر است و تعداد دانشجویان در حال تحصیل دندان‌پزشکی ۱۴ هزار و ۵۰۰ نفر، داروسازی ۱۱ هزار نفر، پرستاری ۵۰ هزار نفر و مامایی ۹ هزار نفر است. بنابراین رشد در ابعاد مختلف اتفاق افتاده است. حال رشد باید با زیرساخت‌ها و کیفیت متناسب باشد.

*مبنای طرح دوفوریتی نمایندگان مجلس چیست؟

در طرحی که نمایندگان مجلس آن را امضا کرده‌اند، آمده است: «طبق گزارش شورای عالی انقلاب فرهنگی سرانه پزشک در ایران به ۱.۶ پزشک به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت برآورد شده است، این در حالی است که این شاخص در کشور قطر ۷.۸ و در کشور یونان ۶.۲ و در کشور یمن ۵ و در کشورهای پیشرو در حوزه سلامت مابین ۳ تا ۵ پزشک و این شاخص در بسیاری از کشورهای دنیا عموما بیش از ۲ است.

بدون کمترین تردید ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی و رشته های علوم پزشکی مهمترین عامل در تعیین نرخ سرانه پزشک در دراز مدت است و مقایسه ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی و علوم پزشکی در ایران با اکثر کشورهای دنیا حاکی از پایین بودن ظرفیت پذیرش دانشجوی علوم پزشکی است.

مضافا اینکه با توجه به افزایش جمعیت کشور به بیش از ۲ برابر و به تبع آن افزایش تعداد داوطلبان کنکور سراسری در گروه تجربی (افزایش تعداد داوطلبان از ۲۴۸ هزار و ۴۱ داوطلب در سال ۱۳۶۵ به ۵۷۰ هزار و ۱۰۳ نفر داوطلب در سال ۱۳۹۷) و به ویژه افزایش نیاز مردم به خدمات فارغ التحصیلان رشته های علوم پزشکی به ویژه در شهرهای مناطق محروم و روستاهای کشور، متاسفانه کاهش شانس قبولی مثلا در رشته پزشکی از ۳ درصد در سال ۱۳۳۶۷ به ۰.۶۸ درصد در سال ۱۳۸۲ تنزل داشته است.

این در حالی است که تعداد دانشگاه های علوم پزشکی در ۴۰ سال گذشته به ۱۰ برابر افزایش یافته است ولی پذیرش دانشجو با این نسبت همخوانی ندارد».

*حمایت بسیج دانشجویی ۱۳ دانشگاه علوم پزشکی از افزایش ظرفیت پزشکی

آماده‌سازی طرح دو فوریتی توسط تعدادی از نمایندگان مجلس طی روزهای اخیر با واکنش جریانات دانشجویی مختلف همراه بوده است. به طوری که طی روزهای گذشته بسیج دانشجویی 13 دانشگاه علوم پزشکی کشور در بیانیه‌ای اعلام کردند که موافق افزایش ظرفیت‌های پزشکی هستند.

در بخشی از این بیانیه آمده است: «نه تنها با کمبود شدید پزشک متخصص مواجه هستیم بلکه کمبود پزشک عمومی نیز داریم و بیکاری پزشکان عمومی یک دروغ بزرگ است و مردم مناطق محروم و شهرستان‌های دورافتاده به شدت نیازمند خدمات پزشکی هستند. هم‌چنین این جماعت سعی می‌کنند مسأله‌ اصلی را نه کمبود پزشک بلکه بحث توزیع نامتناسب پزشک در کشور عنوان کنند در حالی که خود این موضوع معلول کمبود پزشک است و دست سیاستگذار در توزیع پزشک را بسته است و اظهارات وزیر سابق بهداشت نیز موید این مسأله است».

در بخش دیگری از این بیانیه تأکید شده است: «گفته می‌شود زیرساخت‌های آموزشی اقتضای پذیرش بیش از ظرفیت موجود را ندارد که این موضوع نیز کاملا برخلاف واقع و با انگیزه‌های صنفی و برای توجیه حفظ انحصار پزشکان موجود است. مقایسه سرانه استاد در ایران نسبت به کشور های دیگر نشان می دهد نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه‌های علوم پزشکی در کشورهای دنیا از ۱به ۱۰ تا ۱ به ۱۸ متغیر است اما در ایران این نسبت ۱ به ۸ است که نشان می‌دهد علی رغم انحصار شدید در جذب هیات علمی بالینی پزشکی و دندانپزشکی، همچنان ظرفیت اساتید موجود بیش از دانشجویان فعلی است».

*انحصار در جامعه پزشکی وجود ندارد

برای بررسی وضعیت کمبود پزشک در کشور با تعدادی از کارشناسان به گفت‌وگو نشستیم؛ محمد جهانگیری معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی معتقد است تصمیمات ناگهانی باعث ضربه به آموزش پزشکی خواهد شد.

به گفته جهانگیری، برنامه توسعه آموزش عالی کشور متولی دارد و بدون برنامه‌ریزی مناسب نمی‌توان به سراغ افزایش ظرفیت‌های پزشکی رفت. باید سوال کرد که آیا تعداد اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی متناسب با رشد دانشجویان هست؟

به اعتقاد وی موضوع افزایش ظرفیت رشته‌های علوم پزشکی باید به وسیله وزارت بهداشت بررسی شود به دلیل اینکه سند تفصیلی آمایش سرزمینی آموزش عالی سلامت وجود دارد و این وزارتخانه باید بر اساس آن راهبردها را بررسی کند. 

به گفته معاون نظارت و برنامه ریزی نظام پزشکی، باید زیرساخت‌های لازم برای فارغ‌التحصیلان فراهم شود، در حال حاضر در اکثر شهرها متخصص وجود دارد که این موضوع نشان دهنده افزایش ظرفیت طی سال‌های اخیر است. برخی در مناظره‌ها اعلام می‌کنند در جامعه پزشکی انحصار وجود دارد، اما واقعیت این است که دسترسی مردم به پزشک در کشور ما آزاد است و هر فردی می‌تواند پزشک خود را انتخاب کند.

*لزوم افزایش ظرفیت‌های پزشکی

اما از سوی دیگر جبار کوچکی نژاد عضو کمیسیون آموزش مجلس معتقد است، وزارت بهداشت عملکرد خوبی در زمینه تعداد و توزیع مناسب پزشک در کشور نداشته و در زمینه سرانه پزشک، وزارت بهداشت به وظایف قانونی خود عمل نکرده است؛ کمبود پزشک در شهرستان‌های مختلف، صف‌های طولانی مطب‌ها نشان دهنده عملکرد ضعیف وزارت بهداشت است.

به گفته وی، علاوه بر مشکلات ناشی از کمبود پزشک، متأسفانه مشاهده می‌شود که برخی پزشکان شاغل در بخش دولتی برخلاف قانون هم‌زمان در بخش خصوصی نیز فعالیت می‌کنند. علت بی‌توجهی به این موضوع، تعارض منافع رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی است که برخی از آنها نیز در بخش خصوصی فعالیت دارند و نمی‌توانند جلودار سایر پزشکان شوند.

کوچکی‌نژاد معتقد است دولت باید به این موضوع ورود پیدا کند و  تعیین ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی در اختیار یک سازمان نباشد؛ در این زمینه سازمان سنجش و وزارت علوم می‌تواند اقدامات مناسبی داشته باشند. در این صورت دیگر پزشکان نمی‌توانند مانع از افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته‌های پزشکی شوند.

*افزایش فرصت ورود به رشته‌های پزشکی برای افراد غیرسهمیه‌ای

معصومه آقاپور علیشاهی نماینده مجلس نیز در این خصوص به خبرنگار فارس گفت: معتقدم با افزایش ظرفیت رشته‌های علوم پزشکی، برنامه‌ریزی برای افزایش امکانات دانشگاه‌ها صورت خواهد گرفت. از سوی دیگر رقابت و جذابیت این رشته‌ها باید حالت معمولی به خود گیرد و از انحصار خارج شود، در مواقعی محدودیت‌ها باعث ایجاد رقابت ناسالم خواهد شد که با برداشته شدن محدودیت‌ها قاعدتا در درخواست‌های صورت گرفته اولویت با افراد برتر خواهد بود.

به گفته این نماینده مجلس، با افزایش ظرفیت، دانشگاه ملزم به افزایش امکانات خواهد بود، امیدواریم با طرح دوفوریتی افزایش ظرفیت رشته‌های علوم پزشکی افزایش یابد که در این صورت فرصت ورود به رشته‌های پزشکی برای افراد غیر سهمیه‌ای بیشتر خواهد بود.

آقاپورعلیشاهی افزود: با گذشت چند سال عطش هجوم به رشته‌های پزشکی فروکش خواهد کرد و افراد با توجه به توانایی و استعداد به رشته مورد نظر ورود پیدا خواهند کرد.

*جنبش توییتری 80هزار نفری

اظهارنظرهای مختلف درباره افزایش ظرفیت دانشجویان علوم پزشکی باعث ایجاد موج اعتراضات دانشجویان علوم پزشکی در توییتر شد؛ توییت‌های که نشان از اعتراض دانشجویان دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی سراسر کشور به طرح دو فوریتی نمایندگان مجلس داشت.

در این جنبش، دانشجویان توییت‌های خود را با هشتگ #افزایش_ظرفیت_تهدید_سلامت و #سیمای_ضد_سلامت منتشر کردند که این هشتگ‌ها در کمتر از 24 ساعت ، بیش از 80هزار بار در توییتر منتشر شده‌اند.

برخی از این دانشجویان معتقدند مشکل کشور کمبود پزشک نیست بلکه توزیع نامناسب پزشک منجر به ایجاد مشکلات شده است همچنین برخی دیگر معتقدند برخی جریانات خاص برای تامین منافع خود اصرار بر تصویب این طرح دارند.

 هرچند به گفته حمید اکبری قائم مقام معاونت آموزشی وزارت بهداشت بسیاری از نمایندگان ارائه دهنده طرح دو فوریتی افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی امضاهای خود را پس گرفته‌اند، اما باید دید نتیجه نهایی این طرح پس از بررسی در کمیسیون‌های تخصصی چه خواهد بود.

گفتنی است؛ مخاطبان خبرگزاری فارس، طی روزهای گذشته با ثبت سوژه ای با عنوان «افزایش ظرفیت رشته های علوم پزشکی تهدیدی جدی برای سلامت جامعه» خواستار پیگیری موضوع شده بودند که خبرگزاری فارس در مصاحبه و گزارش‌هایی به بررسی این موضوع پرداخته است.