در ۱۵ سال گذشته در صدها نشست و جلسه و گفتگو در سطوح مختلف و موضوعات گوناگون شرکت داشته ام و با اشخاص زیادی در حاکمیت، بخش خصوصی، جامعه مدنی و اقشار گوناگون همنشین بوده ام. این حضور فراوان و متنوع بیشترین بهره ای که برایم داشته است، آشنا شدن با انواع رفتار، گفتار و کردار و یافتن فرصت مقایسه ی آنها با یکدیگر بوده است. در این مدت بسیار کوشیدم که روش خردمندان را در میان جمع شناسایی کنم.
باید بگویم که منظورم از خردمندی، هوشمندی نیست، زیرا بسیار افرادی را دیده ام که از هوش و استعداد بالایی برخوردار بوده اند اما ویژگیهای خردمندی را کمتر داشته اند.
خردمندی به باور من حاصل جمع هوش، اخلاق و اراده است. به هر حال گزیده ی آداب خردمندان را چنین یافتم، ۲۰ ویژگی که البته با قوت و ضعف در افراد مختلف وجود دارد. به گمان من خردمند واقعی کسی است که اقلاٌ ۱۵ مورد از موارد زیر را (که مورد بیستم حتماٌ یکی از آنها باشد) همزمان داشته باشد:
۱-بسیار خوب و بادقت گوش می کنند و وسط صحبت دیگران نمی پرند. هنگام سخن گفتن دیگران، با بغل دستی خود حرف نمی زنند.
۲- سنجیده، کوتاه و دقیق سخن می گویند. در سخنانشان اثری از کنایه، تهدید، تحکم، خشونت و توهین نیست.
۳- بسیار اهل مطالعه هستند و عطش یادگیری دارند. در کنار به روز بودن در حوزه تخصصیشان، در علوم انسانی مطالعات زیادی دارند.
۴- از گفتن "نمی دانم" ابا ندارند و از تصحیح اشتباهاتشان توسط دیگران استقبال می کنند.
۵- راستگویند. هرجا که راست گفتن را مصلحت نبینند، بجای دروغ گفتن سکوت می کنند.
۶- نگاهشان توام با احترام و خوشامدی است. در سلام و احترام کردن به دیگران، به جایگاه اجتماعیشان توجه نمی کنند. رفتارشان با فروتنی و آرامش همراه است. چهره ای گشاده و بشاش دارند.
۷- اهل افراط و تفریط نیستند. در نگهداری اموال عمومی و محیط زیست کوشش می کنند و از جیب دیگران خرج نمی کنند.
۸- نسبت به باورها و نظراتشان تعصب ندارند و مدام آنها را پالایش می کنند. از این روی، نظر مخالف را با گشاده رویی می شنوند و پیش داوری نمی کنند.
۹- گفتار و کردارشان با تغییر منصب و مسئولیتشان تغییر نمی کند. در مدیریتشان اهل کار گروهی و تعامل هستند.
۱۰- روابطشان بر تصمیماتشان تاثیر نمی گذارد و سفارش پذیر نیستند. برای خوشایند دیگران اظهار نظر مساعد نمی کنند.
۱۱- به مکان نشستنشان در مجلس حساسیت ندارند. روی اولین صندلی که خالی باشد می نشینند.
۱۲- برای به دست آوردن مسئولیتی با دیگران، مستقیم یا غیر مستقیم، مذاکره یا لابی نمی کنند.
۱۳- برای دیده شدن تلاش نمی کنند. داوطلب عکس گرفتن یا مصاحبه کردن نیستند. تلاش نمی کنند که کارها را به نام خود تمام کنند.
۱۴- بسیار نکته بین هستند. از تکرار گفته هایشان پرهیز می کنند و در سخنانشان همیشه نکات تازه و بدیع یافت می شود. در موضوعات خارج از تخصصشان اظهار نظر نمی کنند.
۱۵- از پذیرش همزمان چند مسئولیت پرهیز می کنند. اگر مسئولیتی را بپذیرند برای تحقق اهداف آن بسیار تلاش می کنند.
۱۶- افراد را قضاوت نمی کنند و در خصوص پیشینه، اعتقادات و احوالات خصوصی افراد کنجکاوی و تجسس نمی کنند. بجای سخن گفتن از افراد، از افکار و اندیشه ها سخن می گویند.
۱۷- مسئولیت اشتباهاتشان را می پذیرند و از اعتراف به خطا یا شکست خود طفره نمی روند. در پذیرش اشتباه فرافکنی نمی کنند.
۱۸- وارد محاجه و یکی به دو نمی شوند وحاضر جوابی نمی کنند. در برابر تندی و توهین صبور و با سعه ی صدر هستند.
۱۹- به هیجانات خود مسلط هستند. در رفتارشان خشم، ترس، اضطراب یا شادی مفرط دیده نمی شود.
۲۰- به هیچکدام از ویژگیهای بالا تظاهر نمی کنند.
اگر چنین افرادی را می شناسید، قدر آنها را بدانید. آنها در این زمانه ی پرآشوب مانند گلهایی هستند که در شکاف صخره ها گم شده اند. جامعه ی بالنده و آرمانی از اینگونه افراد در لایه های زبرین خود بیشتر دارد. کشوری که هرم خردمندی در آن وارونه باشد، یعنی هرچه بالاتر روی بیشتر از جنس خردمندان بیابی، جامعه ی رهیده ایست.
