به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری فارس عباس سلیمی نمین، مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در نشست علمی "کودتای ۲۸ مرداد؛ بررسی نقش آمریکا و انگلیس در از بین بردن انسجام ملّی ایرانیان" که عصر یکشنبه ۲۸ مرداد در موسسه پژوهشی- فرهنگی انقلاب اسلامی برگزار شد، با بیان اینکه عوامل مختلفی در شکل‌گیری مطالبه ملی شدن صنعت نفت دخیل بود، حضور قدرت‌های رقیب انگلیس در ایران را یکی از این عوامل دانست و افزود: عامل دیگر، خود انگلیسی‌ها هستند. شرایطی پیش آمده بود که انگلیسی‌ها می‌دیدند که شوروی و آمریکایی‌ها می‌توانند بر سر سفره نفت ایران بنشینند؛ موضوعی که انگلیسی‌ها همیشه با آن مقابله می‌کردند.
وی ادامه داد: انگلیسی‌ها با اطمینان از شرایط خودشان و تسلط لازمی که بر اوضاع ایران داشتند، مقداری به ایجاد فضای ضدبیگانه در ارتباط با نفت، دامن زدند.
سلیمی نمین، عامل بعدی شکل‌گیری نهضت ملّی‌شدن صنعت نفت را آگاهی‌بخشی رجال سیاسی به مردم دانست و استیضاح تمدیدکننده قرارداد دارسی را نمونه‌ای از این تلاش‌ها عنوان کرد.
وی، فقر حاصل از دو جنگ جهانی را یکی دیگر از عواملی دانست که رهبران نهضت را به سمت نهضت سوق داد.
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران، ادامه داد: نه‌تنها شناخت وسیعی نسبت به امپریالیسم در نزد رهبران نهضت ملی شدن صنعت نفت وجود نداشت، بلکه حتی نسبت به دربار هم وجود نداشت.
وی افزود: دست‌هایی در کار است تا به طور هوشمندانه مانع شود تا ما به چنین شناختی دست پیدا کنیم.
سلیمی نمین سه عامل شکست نهضت ملّی شدن نفت را عملکرد پیچیده آمریکا و انگلیس، عوامل آنها در داخل کشور و ضعف رهبران نهضت دانست و تصریح کرد: از بعد از انقلاب، با راه‌اندازی دعوای کاذب ملی‌‌گراها و مذهبیون، مانع شدند تا ما به شناخت درستی از امپریالیسم و نقش آن در شکست نهضت ملّی شدن نفت دست پیدا کنیم.
وی با بیان اینکه ما بعد از انقلاب بر روی عامل سوم شکست نهضت؛ یعنی اختلاف رهبران تمرکز کرده‌ایم، اظهار داشت: امروز هم برخی مطبوعات، مصدق را مقصر معرفی می‌کنند و برخی دیگر، روحانیت و آیت‌الله کاشانی را. این درگیری کاذب، منجر به عدم شناخت دو عامل دیگر می‌شود که عوامل اصلی و بسیار مهم ماجرا هستند.
کارشناس تاریخ معاصر ادامه داد: نه در سلامت مصدق شکی وجود دارد، نه سلامت آیت‌الله کاشانی و فدائیان اسلام. اختلاف دیدگاه آنها، مباحثی درونی است. تمرکز بر این اختلافات و فراموش کردن نقش دشمن بیرونی، امری غیر عقلانی است و که سالها بر عملکرد ما حاکم است و نتوانسته‌ایم خود را از آن رها کنیم.
سلیمی نمین معتقد است، تمرکز بر اختلافات درونی رهبران نهضت ملّی شدن صنعت نفت را باید به بحث‌های پژوهشی و دانشگاهی منحصر کرد و در فضای عمومی و رسانه‌ای، باید به عوامل اصلی پرداخت.
وی، به یک سیاست همیشگی غربی‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: آنها همیشه گزینه‌های مختلف را با هم دنبال می‌کنند؛ از فریب و نشان دادن مشت آهنی گرفته تا سازمان‌دهی نیروها. آمریکایی‌ها هرگز توجه به گزینه‌های مختلف را کنار نمی‌گذارند و این، رمز توفیق آنها در در کودتای ۲۸ مرداد است.
وی ادامه داد: اینطور نیست که آنها در آستانه کودتا، با آن همراه شده باشند، بلکه از قبل، نیروهای خود را برای این کار تربیت کرده بودند. اینکه گفته می‌شود آنها در نهایت گفتند چاره‌ای جز کودتا نیست، نادرست است. آنها اگر می‌توانستند مصدق را فریب دهند، کودتا نمی‌کردند، امّا انصافا مصدق با طرح‌های آنها مخالفت کرد.
سلیمی نمین، نفوذ در حزب توده را از برگ‌های برنده غرب در پیشبرد کودتا دانست و خاطرنشان کرد: برخی‌ها می‌گویند "کیانوری" نقش قابل توجهی داشته است.
وی تصریح کرد: اگر در دعواهای کاذب غرق نمی‌شدیم، می‌توانستیم راجع به ساختارهایی از جمله نفوذ بحث کنیم.
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران، شناخت ابزار و عوامل میدانی استکبار در کودتای ۲۸ مرداد را مهم ارزیابی کرد و و ضمن اینکه یکی از این ابزارها را "دربار" دانست، تصریح کرد: رهبران نهضت، شناخت کافی از دربار نداشتند. این انتقاد حضرت امام به مصدق که او می‌توانست به عمر استبداد پایان دهد، ناظر بر این بود که مصدق، شناخت کافی از دربار نداشت.
سلیمی نمین افزود: اینکه آیا این موضوع، نسبت به آیت‌الله کاشانی و دیگران هم صدق می‌کند یا خیر، نیازمند مطالعه است؛جای تاسف است که بخش اعظمی از کسانی که درباره کودتای ۲۸ مرداد بحث می‌کنند، از نقش دربار، در این قضیه غفلت می‌کنند و همین موضوع باعث شده تا اکنون، فرصتی برای تجدید اعتبار دربار پهلوی، ایجاد شود که تاسف‌برانگیز است.
بنابر این گزارش، عامل دیگری که سلیمی نمین، نقش آن را در ایجاد کودتا، مهم ارزیابی کرد، قشر بی‌هویت جامعه ایران بود.
وی گفت: در قضایای ۲۸ مرداد، این قشر مورد بهره‌برداری بیگانگان قرار گرفت. عوامل انگلیس در داخل، نیروهای بزن‌بهادری در اختیار داشت که جلوی حرکات ضد انگلیسی را می‌گرفتند.
سلیمی نمین، شناخت این نیروها را حائز اهمیت دانست و با بیان اینکه در این زمینه نیز مطالعات جدی نداشته‌ایم، تصریح کرد: این قشر، در هر مقطعی می‌تواند برای ما تهدیداتی داشته باشد.
مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در بخش دیگری از اظهارات خود گفت: اینکه امثال زیباکلام می‌گویند مردم ایران، صبح ۲۸ مرداد به نفع مصدق شعار می‌دادند و عصر، علیه او، کاملاً دروغ و بی‌اساس است.
