تعریف بورس به زبان ساده چیست؟

بورس مکانی است که در آن خریدوفروش انجام می‌شود. برای آموزش بورس از صفر با ما همراه باشید. حال این بازار بورس می‌تواند یک مکان فیزیکی یا در بستری مانند اینترنت باشد. آنچه خریداران و فروشندگان معامله می‌کنند، دارایی‌هایشان است که می‌تواند فیزیکی یا غیرفیزیکی باشد.

• دارایی‌های فیزیکی مانند خانه، زمین، خودرو و… هستند.
• در طرف مقابل، دارایی‌های غیرفیزیکی اسنادی مانند سهام، حق تقدم سهام، گواهی و اوراق مشارکت را در بر می‌گیرند.

بورس یک بازار است که در آن افراد عادی و شرکت‌ها به خرید و فروش دارایی‌های مختلف می‌پردازند. برای مثال بازار میوه و تره‌بار را در نظر بگیرید. در این بازار مردم و فروشندگان مشغول خریدوفروش یک دارایی هستند که در اینجا این دارایی همان میوه‌ها و تره‌بار است.

بورس یک دانش تخصصی است و فعالیت در آن نیازمند یک سری دانش ها و مهارت های پایه است.

تاریخچه بورس در جهان و ایران

ریشه بورس، از تضرر تجار اروپایی شکل گرفت. در آن زمان تجار و بازرگان ها زمانی که از فعالیت های خود دچار تضرر می شدند بسیار آسیب می دیدند و به مرور به فکر راه حلی برای کم کردن این ضرر افتادند.

راه حل این بود که این بازرگان ها افرادی را در تجارت خود سهیم می کردند تا هم ضرر و هم سود را تقسیم کنند. همین مسئله آغازی بود بر دنیای هیجان انگیز بورس و به مرور بسیاری از تاجران فعالیت های اقتصادی خود را با همین روش ادامه دادند.

اولین مرکز بورس در قرن ۱۷ میلادی در پایتخت هلند تشکیل شد. تشکیل بورس ایران نیز، به سال های ۱۳۴۵ و ۱۳۴۶ باز می گردد.

انواع بازار بورس در ایران

در بازار بورس این دارایی‌ها می‌تواند چیزهای مختلفی باشد که باعث تقسیم بورس به چند نوع شده است. به عبارت دیگر بازار بورس در حالت کلی به چهار بخش ، بازار بورس کالا، بورس اوراق بهادار، بورس انرژی و فرابورس تقسیم می‌شود.

بازار بورس کالا

در تعریف بازار بورس کالا، به این نکته اشاره شده که در آن، کالاهای مشخص و فیزیکی به فروش می‌رسند. بازار بورس کالا همیشه و به طور مداوم فعال است. کالاهای فیزیکی مانند مواد خام و مواد اولیه مورد نیاز صنایع و … بیش از همه معامله می‌شوند.

هر بورس نیز با نام کالایی که در آن به معامله می‌رسد شناخته می‌شود. برای مثال می‌توانیم از بازار بورس نفت یا بورس گندم یاد کنیم. در بازار بورس کالا، فروشندگان کالاهای فیزیکی خود را برای فروش عرضه می‌کنند و پس از قیمت‌گذاری توسط کارشناسان برای معامله دردسترس قرار می‌گیرد.

بورس کالا بستری قانون‌مند، شفاف و مطمئن برای معاملات کالاهای مختلفی شامل مواد خام و مواد اولیه مانند انواع فلزات، نفت و مشتقات آن، محصولات کشاورزی و … است.

بورس اوراق بهادار

در بورس اوراق بهادار که به بازار بورس هم معروف است، محلی برای معامله دارایی‌هایی چون سهام‌ شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه، اوراق مشارکت و …. است. این بازار، به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود که شرایط پذیرش شرکت‌ها در هر یک از این دو بازار و همچنین تابلوی اصلی و فرعی آن‌ها با یکدیگر متفاوت است

بورس انرژی

بورس انرژی بازاری است که در آن معاملات مربوط به حامل‌های انرژی مانند نفت، گاز، برق و … و اوراق بهادار مبتنی بر آن‌ها انجام می‌شود. این بازار متمرکز، فرصتی برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی فراهم کرده است که بتوانند در بستری شفاف و کارآمد با نقدشوندگی بالا فعالیت کنند.

فرابورس

فرابورس بازاری است با ساختاری مشابه با بازار بورس با این تفاوت که شرایط پذیرش شرکت‌های مختلف و فعالیت سرمایه‌گذاران در این بازار، ساده‌تر از بورس است. شرکت‌هایی که شرایط ورود به بازار بورس را ندارند، معمولا سهام‌شان را به بازارهای مختلف فرابورس عرضه می‌کنند. دارایی‌های که در این بازار عرضه می‌شوند، اوراق بهادار مربوط به شرکت‌های پذیرفته‌شده است.

آشنایی با مفاهیم اولیه بورس و سرمایه‌گذاری

یکی از مهم‌ترین عوامل در کسب بازدهی مناسب از بازار سرمایه و موفقیت در بورس، کسب دانش مالی است. در واقع کسب یک دیدگاه جامع نسبت به بازار بورس و شناخت اجزا آن را می‌توان از مبانی یک سرمایه‌گذاری موفق به شمار آورد. در این مسیر، ابزارهای مختلفی هم برای کسب سود و پوشش اهداف مالی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دارد. در همین راستا و به منظور افزایش آگاهی سرمایه‌گذاران در مورد جزئیات بازار سرمایه، در ادامه به برخی از اصطلاحات مهم و پایه‌ای این بازار می‌پردازیم.

۱- کد بورسی

همه کاربران بازار سرمایه برای حضور در این بازار و خرید و فروش سهام باید با شناسه‌ای منحصر به فرد به نام کد بورسی شناسایی شوند. این کد، ترکیبی از سه حرف اول نام خانوادگی افراد و ۵ عدد به صورت تصادفی تشکیل شده است. کد بورسی تنها یک‌بار برای هر سرمایه‌گذار صادر می‌شود و در صورت فراموشی آن، امکان بازیابی دارد.

۲- نماد معاملاتی

برای تسهیل معاملات و سرعت بخشیدن به فرآیند خرید و فروش سهام در بورس، برای هر یک از شرکت‌های حاضر در این بازار یک نماد معاملاتی در نظر گرفته شده است که از نام شرکت و صنعتی که شرکت در آن فعالیت می‌کند، گرفته شده است. معامله سهام هر شرکت با جست‌وجوی نماد آن در سامانه‌های معاملاتی امکان‌پذیر است.

۳- شاخص بورس

شاخص بورس، کمیتی است که وضعیت کلی بازار بورس و تغییرات ایجاد شده در این بازار در بازه‌های زمانی مختلف را نشان می‌دهد. سرمایه‌گذاران برای بررسی جنبه‌های مختلف تغییرات بازار سرمایه از شاخص‌های مختلفی چون شاخص کل قیمت، شاخص بازده نقدی، شاخص ۵۰ شرکت فعال‌تر، شاخص هم‌وزن و … استفاده می‌کنند.

۴- کارگزار ناظر

معاملات بازار سرمایه در ایران، با واسطه‌گری کارگزاری‌ها (کارگزار ناظر) انجام می‌شود. انتخاب کارگزار ناظر، پس از دریافت کد بورسی یکی از اولین گام‌ها برای فعالیت در بورس و انجام معاملات در این بازار به شمار می‌رود.

۵- صندوق سرمایه‌گذاری

بازار بورس ابزارهای مختلفی برای سرمایه‌گذاری در اختیار افراد قرار داده است که یکی از پرطرفدارترین آن‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. صندوق‌ها با ساده‌سازی فرایند سرمایه‌گذاری در بورس، امکان کسب سود با فعالیت غیرمستقیم در این بازار را فراهم کرده‌اند. در این صندوق‌ها معامله‌گران حرفه‌ای و متخصصان بازار سرمایه، وظیفه مدیریت دارایی سرمایه‌گذاران را بر عهده دارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری انواع مختلفی دارند و فرصتی برای طیف گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند که از رشد بازار سرمایه، به سود برسند.‌

چگونه سرمایه‌گذاری در بورس را شروع کنیم؟

قدم اول: آشنایی کامل با بورس ایران

اولین قدم برای ورود به بازار بورس و در حالت کلی هر بازار مالی دیگر آشنایی کامل و صحیح با آن بازار است. شما قبل از هر چیز باید با مفهوم بورس آشنا باشید و بدانید که در چه بازاری و در چه شرایطی معامله می‌کنید.

مهم‌تر از این آشنایی با تمام اصطلاحات پیرامون بورس است که شاکله‌ی اصلی فعالیت شما را تشکیل می‌دهد. اصطلاحاتی مثل شاخص کل، صندوق سرمایه‌‌گذاری، اوراق بهادار، سهام، نماد، نمودار قیمت، عرضه اولیه، سبد سهام، کارگزاری و غیره چیزهایی هستند که شما باید قبل از وارد کردن سرمایه‌ی خود به این بازار با آن‌ها آشنا باشید و بدانید که هر کدام به چه دردی می‌خورند.

اما اصلاً کارگزاری یعنی چه؟ در بخش بعدی توضیح خواهیم داد.

قدم دوم: انتخاب یک کارگزاری

کارگزاری‌ها افراد حقیقی یا حقوقی هستند که خریداران را به فروشندگان متصل می‌کنند. به عبارت دیگر کارگزاری‌ها برای فروشندگان خریدار و برعکس برای خریداران فروشندگان متناسب با نیازهایشان پیدا می‌کنند.

اهمیت انتخاب یک کارگزاری در این است که شما عملاً به صورت مستقیم نمی‌توانید سهام شرکت‌ها را بخرید و در بورس فعالیت کنید.

برای این کار باید حتماً به کارگزاری‌ها مراجعه کنید و بعد از دریافت کد بورسی و آماده شدن برای شروع سرمایه‌گذاری، در پلتفرم ارائه‌داده شده توسط آن کارگزاری که می‌تواند یک سایت اینترنتی یا برنامه‌‌ی رایانه‌ای باشد، فعالیت خود را شروع کنید.

لیستی از کارگزاری‌ها را می‌توانید در سایت سازمان بورس و اوراق بهادار مشاهده کنید.

پیش از دریافت کد بورسی باید اقدام به دریافت کد سجام کنید. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه سامانه‌ای به نام سجام ایجاد کرده است که مخفف سامانه جامع اطلاعات مشتریان است.

پس از ثبت نام در سجام افراد می‌توانند از خدمات بازار سرمایه استفاده کنند. مدارک مورد نیاز در وبسایت سجام، اسکن صفحه اول شناسنامه، کارت ملی و آخرین مدرک تحصیلی است.

احراز هویت در این سامانه از دو طریق حضوری (مراجعه به شعب کارگزاری، مراجعه به دفاتر پیشخوان) و غیرحضوری (اپلیکیشن آپ یا سیگنال یا کارگزاری) است.

حضوری

در این روش، شخص متقاضی با مراجعه به دفاتر کارگزاری مورد نظرش، و در دست داشتن همان مدارک قبلی (کپی و اصل مدارک به جای اسکن) اقدام به انجام مراحل مربوطه برای دریافت کد بورسی می‌کند.

پس از تکمیل فرایند‌ها و دریافت اطلاعات لازم از اشخاص متقاضی، کارگزاری با ارسال مدارک این اشخاص به سازمان بورس و اوراق بهادار، درخواست صدور کد بورسی را می‌دهد. صدور کد معاملاتی نیز، به طور معمول بین ۳ الی ۷ روز کاری زمان می‌برد.

توجه داشته باشید کد بورسی شما باید از ۳ حرف ابتدایی نام خانوادگی شما و ۵ عدد تصادفی تشکیل شده باشد.

قدم سوم: دریافت کد سجام و کد بورسی

وقتی با اطلاعات اولیه و اصطلاحات ضروری بورس آشنا شدید باید برای شروع فعالیت رسمی خود یک کد بورسی دریافت کنید.

کد بورسی درواقع شناسه‌ای است که از ترکیب سه حرف اول نام خانوادگی شما و پنج عدد تصادفی تشکیل می‌شود و مانند کد ملی یا شماره دانشجویی عمل می‌کند. دریافت این کد برای خریدوفروش سهام و فعالیت در بورس ضروری است و بدون آن هیچ کاری نمی‌توانید انجام دهید.

برای دریافت کد بورسی فرد می‌تواند از دو طریق حضوری یا آنلاین اقدام کند. در روش حضوری فرد می‌تواند با مراجعه به کارگزاری مدنظر و ارائه‌ی مدارک خود کد بورسی را دریافت کند.

برای روش آنلاین فرد باید با داشتن مدارکی که در بالا ذکر شد از طریق وبسایت یا اپلیکیشن‌های کارگزاری اقدام به گرفتن کد بورسی کند. ممکن است در انتهای این روش نیاز باشد که فرد به شکل حضوری برای دریافت کد بورسی اقدام کند.

مدارک مورد نیاز برای دریافت کد بورسی شامل اسکن صفحات اول و دوم شناسنامه، و کارت ملی و داشتن اطلاعاتی نظیر مدرک تحصیلی، نوع شغل و اطلاعات بانکی نظیر شماره حساب و کد شبا است.

صدور کد بورسی نزدیک به ۳ الی ۷ روز کاری زمان خواهد برد.

در نظر داشته باشید که پس از انجام و تکمیل مراحل ثبت‌نام در یک کارگزاری و دریافت کد بورسی، شما نیازی به مراجعه و حضور در تالار بورس ندارید و می‌توانید از طریق نرم‌افزار‌های کارگزاری و سیستم معاملات بر خط، سفارشات خود را انجام داده و روند انجام آن‌ها را پیگیری کنید.

البته توجه داشته باشید که سازمان بورس ایران برای جلوگیری از ورود افراد بدون آگاهی و ضررهای احتمالی آن‌ها شرایطی برای صدور کد بورسی وضع کرده است.

در واقع قبل از اینکه بتوانید فعالیت خود در بورس را شروع کنید، باید یک ماه از زمان صدور کد بورسی‌تان گذشته باشد و در آزمون مربوطه‌ آن هم نمره‌ قبولی بگیرید.

قدم چهارم: ورود به سامانه معاملاتی

دیگر خبری از گذشته نیست که معاملات بورس تنها به صورت حضوری انجام می‌شد. این روزها به لطف پیشرفت فناوری از طریق اینترنت می‌توان تمام فعالیت‌های مرتبط با بورس را از داخل خانه‌ی خود یا هرجای دنیا که هستید، انجام دهید.

بنابراین قدم بعدی بعد از انتخاب کارگزاری دریافت رمز از آن‌ها و ورود به سامانه‌ معاملاتی آن‌ها است که به شما اجازه می‌دهد حساب خود را با پرداخت ریالی شارژ کنید و با سرمایه‌ی خود سهام شرکت‌ها را ببینید و هرکدام را که خواستید بخرید. همچنین از طریق این سامانه‌ها می‌توانید در دیگر فعالیت‌های مرتبط با بورس هم شرکت داشته باشید.

قدم پنجم: یادگیری نحوه‌ تحلیل

با طی کردن مراحل قبلی شما عملاً فعالیت خود در بورس را شروع کرده‌اید و اکنون یک سرمایه‌گذار محسوب می‌شوید. اما یک قدم مهم دیگر هنوز باقی مانده است.

بازار بورس به همان اندازه که هیجان‌انگیز است و پتانسیل سودهای هنگفت را دارد، خالی از ریسک هم نیست. به عبارت دیگر مطمئن باشید اگر بدون آموزش و آگاهی به این بازار ورود کنید در درازمدت ضرر خواهید کرد.

این قسمت از مسیر شما در بازار بورس، نیاز به بیشترین میزان کار و صرف زمان برای کسب تجربه دارد، زیرا یک معامله اشتباه، حتی به دلایل کوچک، می‌تواند باعث از دست رفتن سرمایه شخصی شما شود.

بنابراین به همان شکل که در اولین قدم مفاهیم اولیه و اصطلاحات را یاد گرفتید باید این یادگیری را ادامه دهید تا بتوانید بیشترین کارایی را در این بازار داشته باشید.

اینکه کدام سهم را در چه زمانی بخرید یا بفروشید، در کدام عرضه اولیه شرکت کنید و مسائلی از این قبیل نیازمند آموزش و یادگیری هستند.