فارس نوشت: انگلیسی‌ها می‌خواستند به رئیسعلی رشوه بدهند؛ ۴۰ هزار پوند. آن موقع پوند، پول باارزش‌تری بود و بیش از حالا قیمت داشت. انگلیس هم امپراتوری بود و بیش از حالا قدرت داشت. به کسی هم پیشنهاد رشوه نمی‌داد؛ برای پول و ثروت لشکرکشی می‌کرد و آدم می‌کشت و بالطبع پولی به کسی نمی‌داد. به‌جایش هرکسی مزاحمتی برایش داشت، او را از میان برمی‌داشت. اما ۷ سال بود که از رئیسعلی زخم می‌خورد و زورش نمی‌رسید به این تنگستانیِ لاغرِ مصممِ مَرد. تکلیف رشوه پیشنهادی هم که روشن است. به‌جایش گشتند و یک نفر از افراد محلی را یافتند که حاضر شود رئیسعلی را با گلوله بزند. قهرمان تنگستانی‌ها خودش رفت و یادش ماند و نام بلندش که سال‌ها با دست خالی جلوی ارتش مجهز بزرگ‌ترین امپراتوری جهان ایستاد.
تصویری منتسب به رئیسعلی دلواری ـ عکس‌های زیادی از وی باقی‌نمانده، اما در یک قرن اخیر فیلم‌ها و سریال‌ها و نمایش‌های بسیاری درباره زندگی‌اش ساخته شده است
شبیخون به ارتش امپراتوری!
رئیسعلی پسر کدخدا بود و خودش هم کدخدای روستای قدیمی دلوار که حالا شهری بندری است در شهرستان تنگستان استان بوشهر. رئیسعلی از قبل جنگ جهانی نیز با انگلیسی‌ها درافتاده بود. در سال ۱۲۸۷ شمسی به درخواست علما و مراجع تنگستان علیه استبداد محمدعلی شاه قاجار قیام کرد و حساب کار دست حکومت آمد.
از همان موقع درگیری‌اش با انگلیسی‌ها هم که مخالف مشروطه و طرفدار ضعف شاهان قاجار بودند، شروع شد. چند سال بعد در جنگ جهانی اول که انگلیسی‌ها برای اشغال بوشهر آمدند، درگیری با تنگستانی‌ها بالا گرفت و چند باری که رئیسعلی به لشکر امپراتوری بریتانیا شبیخون زد، تعدادی افسر و ژنرال و سرباز انگلیسی و سرباز هندی مُردند. ماجرا از آنجا شروع شد که تعدادی از بوشهری‌ها فقط با زبان خالی به اشغال شهرشان اعتراض کردند. نتیجه چه شد؟ دستگیر و به هندوستان تبعید شدند! رئیسعلی هم رفت از مراجع، حکم جهاد با اجنبی گرفت و افتاد به جان انگلیسی‌ها. یارانی هم داشت از تنگستان و دشتستان و بوشهر و نواحی اطراف. مردم این ناحیه از زمان حکومت زندیه در تاریخ ایران به دلیری و غیرتمندی مشهورند و زور ارتش بریتانیا هم به دلاوری تنها چند صد نفرشان نرسید. آخرسر یک نفر از همراهان رئیسعلی را برای کشتن جنگجوی دلاور تنگستان تحریک کردند و تمام.
پدرش پیکر فرزند ۳۳ ساله‌اش را برد و در آرامستان «وادی‌السلام نجف» به شاه مردان سپرد و شهرهای جنوب ایران سیاه‌پوش شد.
۱۲ شهریور ۱۲۹۴ شمسی قهرمان تنگستانی‌ها اسطوره ایرانی‌ها شد. روز شهادتش در تقویم ایران «روز مبارزه با استعمار انگلیس» است.
اسنادی که فاش شد
پس از واقعه شهادت رئیسعلی، انگلیسی‌ها این‌طور تبلیغ کردند که دلیل کشته‌شدن وی، خصومت شخصی یا قومی بوده و انگلیس در آن نقشی نداشته است؛ تاریخ هم چنین ثبت کرده بود یا دست‌کم با ابهام سخن می‌گفت. تا اینکه اسناد وزارت خارجه بریتانیا پس از حدود یک قرن از حالت محرمانه خارج شد و انتشار یافت. در این میان گزارش‌های روزانه «هربرت چیک» کنسول بریتانیا در بوشهر خواندنی است: «رئیسعلی شخصیت شگفت‌انگیزی است. می‌گویند دشمن قسم‌خورده ماست. برخی هم او را آدم آرامی می‌دانند که کم‌تر از کوره در می‌رود، ولی می‌گویند اگر خشمگین شود، قدرت کنترل خود را ندارد... قبلاً فکر می‌کردم به دنبال نان و نوایی است و برای خموش ساختن او در این زمینه، کارهایی کردم و پیغام‌هایی دادم، ولی گویا کارساز نبوده و او روز به روز بر تندروی خود می‌افزاید. دو سه نفری را در اطرافش برای کنترلش کاشته‌ام، ولی آن‌ها جرأت زیادی برای برخورد جدی با او ندارند... به گمانم راه را یافتم... صحبت‌ها انجام شد... در سیلاب دگرگونی‌ها حادثه‌ای روی داد. تمام شد. یکی رفت. رئیسعلی کشته شد.»
امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست
امروز ۱۲ شهریور مصادف با ۲ سپتامبر میلادی و ۱۳ محرم هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.
ـ رحلت «عمر صوفی رازی» منجم و ریاضی‌دان برجسته در سال ۳۷۶ قمری
ـ درگذشت «ملا عبدالله شوشتری» عالم و فقیه مشهور در سال ۱۰۲۱ قمری
ـ وفات محقق مشهور «شیخ محمد صالح مازندرانی» در سال ۱۰۸۰ قمری
ـ روز ملی و استقلال «جمهوری ویتنام» از استعمار فرانسه در سال ۱۹۴۵ میلادی
ـ تسلیم نهایی ژاپن در برابر متفقین و پایان جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ میلادی
ـ امضای «معاهده پاریس» و جدایی افغانستان از ایران توسط انگلستان در سال ۱۲۳۶ شمسی
ـ زادروز «ناصرخسرو» حکیم، فیلسوف و شاعر ایرانی در سال ۳۸۳ شمسی
ـ درگذشت دکتر «محمود حسابی» فیزیکدان مشهور ایرانی در سال ۱۳۷۱ شمسی
