عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد گفت: «در فصول سرد، بخش عمدهای از گاز مصرفی به مصارف خانگی اختصاص مییابد و سهم صنایع کاهش مییابد. این یعنی با هر بار افت دما، صنایع مجبور به کاهش یا توقف تولید میشوند. آمار رسمی از زیان ناشی از این ناترازی رقمی بین پنج تا شش میلیارد دلار را نشان میدهد، خسارت واقعی بیش از این مقدار است». با بهینه سازی مصرف گاز، میتوان در کوتاه مدت، جلوی زیان چند میلیارد دلاری این صنعت مهم را گرفت.
ایران، با وجود برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز و جایگاه برجسته در میان کشورهای غنی جهان، سالهاست با چالش جدی ناترازی گاز دستوپنجه نرم میکند. این تناقض که چگونه کشوری با چنین منابع غنی همچنان با کمبود گاز مواجه است، پرسشی است که پاسخ آن را باید در الگوهای ناکارآمد مصرف داخلی جستوجو کرد. مصرف غیر بهینه خانگی، بهویژه در فصول سرد سال، نهتنها تعادل عرضه و تقاضا را بر هم زده، بلکه خسارتهای اقتصادی چند میلیارد دلاری را به کشور تحمیل کرده و صنایع کلیدی مانند پتروشیمی و فولاد را با محدودیتهای جدی مواجه ساخته است. در همین راستا بهرام احرامیان، عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد در گفتوگو با الف، به بررسی ریشههای این ناترازی، آثار اقتصادی و صنعتی آن و راهکارهایی نظیر اصلاح نظام قیمتگذاری، اجرای طرحهایی مانند «کارور گاز» و اقدامات مکمل برای بهینهسازی مصرف اشاره کرد.
نقش مصرف غیر بهینه خانگی در عرضه و تقاضا
بهرام احرامیان دراین گفتوگو درباره وضعیت گاز کشور اظهار داشت: «ایران از نظر ذخایر نفت و گاز در میان کشورهای غنی جهان جایگاه برجستهای دارد، اما با وجود این منابع عظیم، با ناترازی گاز روبهرو هستیم.» وی علت اصلی این تناقض را در الگوی مصرف داخلی دانست و گفت: «در سالهای گذشته مصرف خانگی گاز به شکل بیرویه رشد کرده و از ظرفیت تولید پیشی گرفته است. همین مسئله تعادل میان عرضه و تقاضا را بر هم زده و ناترازی را به یک مشکل جدی اقتصادی و صنعتی تبدیل کرده است.»
ناترازی بین ۵ تا ۶ میلیارد دلار، خسارتی بیش از این مقدار
احرامیان با اشاره به آثار اقتصادی این وضعیت افزود: «برای جبران این کمبود تاکنون اقدامات متعددی انجام شده، اما شکاف میان تولید و مصرف همچنان باقی است. آمار رسمی از زیان ناشی از این ناترازی رقمی بین پنج تا شش میلیارد دلار را نشان میدهد، ولی برآورد من این است که خسارت واقعی بیش از این مقدار است، زیرا صنایع بزرگی مانند پتروشیمی، فولاد و سایر بخشهای تولیدی کشور نیز از محدودیتهای گازی آسیب میبینند.»
وی ادامه داد: «وقتی در زمستان بخش عمده گاز تولیدی به تأمین نیازهای خانگی اختصاص پیدا میکند، سهم صنایع به شدت کاهش مییابد و بسیاری از واحدهای تولیدی با افت تولید یا حتی توقف موقت مواجه میشوند. این شرایط تکراری هر سال نشان میدهد که تنها افزایش تولید نمیتواند پاسخگوی مشکل باشد.»
طرح کارور گاز، طرحی برای بهینه سازی و اصلاح الگوی مصرف
احرامیان درباره اقدامات دولت برای مدیریت مصرف گفت: «اخیراً هیئت وزیران طرحی با عنوان کارور گاز را تصویب کرده است. هدف اصلی این طرح، بهینهسازی و اصلاح الگوی مصرف است. این مصوبه میتواند گام مثبتی باشد، اما برای سرعت گرفتن اجرای آن باید اقدامات هماهنگ و موثری انجام شود. صرف تصویب یک طرح کافی نیست؛ باید منابع مالی، آموزش عمومی و نظارت دقیق برای موفقیت آن فراهم شود.»
اصلاح نظام قیمتگذاری گاز، ابزاری برای مدیریت مصرف
وی یکی از مهمترین راهکارها را اصلاح نظام قیمتگذاری گاز دانست و افزود: «این اصلاح ضروری است، اما نباید بهگونهای باشد که فشار شدید بر خانوارها وارد کند. قیمتها باید به سطحی برسد که مردم دستکم به میزان مصرف خود و مبلغ قبض گاز و برق توجه کنند. بسیاری از افراد قیمت کالاهایی مانند گوشت یا مرغ را بهخوبی به یاد دارند، اما اغلب حتی رقم آخرین قبض گاز یا برق خود را فراموش میکنند. این نشان میدهد که هزینه انرژی در سبد خانوار آنقدر پایین است که انگیزهای برای مدیریت مصرف وجود ندارد.»
او تأکید کرد: «هدف از اصلاح قیمتها افزایش بیرویه بهای گاز و برق نیست، بلکه باید به گونهای عمل شود که هزینه انرژی برای خانوار یادآور مصرف واقعی باشد و باعث شود افراد نسبت به رفتار مصرفی خود حساستر شوند. اگر مردم بدانند که مصرف بیشتر به معنی پرداخت بیشتر است، خودبهخود در استفاده از انرژی دقت بیشتری به خرج میدهند.»
انجام اقدامات مکمل در کنار اصلاح قیمتها، فرصتی اقتصادی
احرامیان همچنین بر اقدامات مکمل در کنار اصلاح قیمتها تأکید کرد و گفت: «بهینهسازی تجهیزات گرمایشی، ارتقای عایقبندی ساختمانها، فرهنگسازی برای صرفهجویی و بهرهگیری از فناوریهای نوین در مدیریت انرژی باید همزمان در دستور کار قرار گیرد. سرمایهگذاری در این حوزه نه هزینه، بلکه یک فرصت اقتصادی است، زیرا کاهش اتلاف انرژی به صرفهجویی منابع ارزی و افزایش درآمدهای صادراتی منجر میشود. ایران با وجود ذخایر عظیم گاز، اگر مصرف داخلی را مدیریت نکند، همچنان با بحران ناترازی روبهرو خواهد بود. تنها افزایش تولید کافی نیست؛ ما باید ساختار قیمتگذاری را اصلاح کنیم، بهرهوری را ارتقا دهیم، آموزش عمومی را گسترش دهیم و طرحهایی مانند کارور گاز را با قاطعیت اجرا کنیم.»
احرامیان در پایان گفت: «تعادل پایدار در بازار گاز زمانی محقق میشود که مصرفکنندگان نسبت به هزینه واقعی انرژی آگاه باشند و دولت نیز ابزارهای لازم برای کنترل مصرف و بهینهسازی را فراهم کند. در غیر این صورت، خسارتهای اقتصادی، صنعتی و زیستمحیطی ناشی از ناترازی گاز هر سال گستردهتر خواهد شد.»
