تصاویر دیدار صمیمانه رئیسجمهور پزشکیان با رجب طیب اردوغان در اجلاس دوحه، واکنشهای گستردهای در پی داشت. گروهی آن را نشانهی سادگی و بیتجربگی دانستند؛ برخی نیز آن را به پانترکیسم نسبت دادند. اما حقیقت غیر از این داوریهای شتابزده است؛ پزشکیان نه پانترکیست است و نه دچار خودتحقیری؛ مشکل او بیش از آنکه به گرایشهای قومی یا ضعف شخصیتی بازگردد، ناشی از نوعی سادهانگاری در عرصه دیپلماسی است.
پزشکیان در مواجهات خارجی، سبک خاص خود را دارد؛ صمیمیت، بیپروایی و بیاعتنایی به تشریفات. این سبک اگر همراه با حفظ احترام متقابل و یادآوری جایگاه ایران باشد، میتواند به یک برند سیاسی بدل شود؛ اما اگر صمیمیت یکطرفه بماند و نتواند «تعادل احترام» را برقرار کند، نتیجهاش نه دیپلماسی، که شبیه رعیتی بیمقدار جلوه خواهد کرد؛ سبکی که از ایران، نشانی ندارد. دیپلماسی یعنی حتی اگر به خود بیاحترامی ضمنی میکنید، همان بیاحترامی ضمنی را به طرف مقابل هم بازگردانید.
تاریخ سیاست ایران نمونههای درخشانی از این تعادل دارد. گفته میشود در سفر ۱۳۲۴ قوامالسلطنه به مسکو، استالین، سیگار او را روشن کرد و این لحظهی کوتاه، یکی از ظریفترین و نه ظریفیترین، جلوههای دیپلماسی عزتمندانه در تاریخ معاصر ما بود. حتی اگر چنین اتفاقی نیفتاده باشد، او در این سفر، توانست به غائلهی آذربایجان پایان دهد.
محمد مصدق همراه تیم همکارش توانست حقانیت ایران را اقتدار و استدلال در لاهه اثبات کند. تمام رفتار و مواجهههای او با طرفین غربی چه در جریان لاهه و چه خارج از آن، همزمان محترم و مقتدر بود.
آموزه چنین میراثی آن است که دیپلماسی نه سادگی است و نه تملق، بلکه هنر تلفیق احترام و عزت ملی است. سیاستمداری که میخواهد صمیمی باشد، باید در همان لحظه مرز استقلال کشورش را نیز به طرف مقابل یادآوری کند.
به بیان دیگر، تواضع و صمیمیت نباید مرز اقتدار و استقلال کشور مخدوش کند. در زلالی و تواضع دکتر پزشکیان حرفی نیست، اما تواضع شخصی نباید به امر ملی تسری یابد.
