آزمون ورودی مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد) در مقطع ششم به هفتم، مطابق برنامهریزی اولیه مقرر بود در تاریخ ۲۹ خردادماه برگزار شود. سؤالات آزمون در موعد مقرر به چاپخانه ارسال و فرآیند چاپ انجام شد. اما با توجه به شرایط جنگی و بحرانهای پیشآمده، امکان برگزاری آزمون در تاریخ تعیینشده فراهم نشد. نهایتاً در تاریخ ۲۵ خردادماه، برگزاری آزمون به زمان دیگری موکول گردید. با فروکش کردن شرایط جنگی، آزمون در تاریخ ۱۹ تیرماه برگزار شد؛ اما این آزمون با مجموعهای از تخلفات و شبهات جدی همراه بود که اعتبار آن را زیر سؤال برد که نیازمند بررسی است :
1- عدم امکان نگهداری طراحان سؤالات در قرنطینه
2- عدم قرنطینه عوامل چاپ، تکثیر و حافظان دفترچهها
3- عدم بازطراحی سؤالات با وجود تعویق آزمون
4- انتشار دفترچههای آزمون همزمان با ساعت برگزاری در فضای مجازی
5- بروز تحرکات مشکوک برخی مؤسسات آموزشی در شب ۱۸ تیرماه
این موارد باعث شد آزمونی که باید معیار شفافیت و رقابت سالم علمی باشد، به صحنهای از بیتدبیری و بیاعتمادی تبدیل شود.
اعتراض خانوادهها و واکنش متولیان
پس از برگزاری آزمون و محرز شدن تخلفات، هزاران خانواده نگران بارها به وزارت آموزشوپرورش و سازمان سمپاد مراجعه کردند. اما متولیان این فرایند، به جای پذیرش مسئولیت، صرفاً در پی توجیه عملکرد خود برآمدند و نپذیرفتند که نحوه مدیریت آزمون زمینهساز نشت و درز سؤالات پیش از برگزاری بوده است.
در ادامه، سازمان سمپاد برای کاهش التهاب و ایجاد چنددستگی میان خانوادهها، اعلام نتایج را در کوتاهترین زمان ممکن منتشر کرد تا شرایط را مدیریت کند. این اقدام نه تنها از شدت بحران نکاست، بلکه دامنه شبهات را فراتر از تصور گسترش داد.
چاپ زودهنگام؛ بازی با سرنوشت دانشآموزان
در شرایط بحرانی کشور، چاپ زودهنگام دفترچهها بدون کمترین تدابیر حفاظتی، عملاً به معنای گشودن درِ سوءاستفاده بود. نتیجه این تصمیم، قربانی شدن دانشآموزانی بود که هیچ نقشی در این بیاحتیاطی نداشتند.
طراحان آزاد، آزمون بیاعتبار
در آزمونهای معتبر جهانی، طراحان سؤالات در قرنطینه کامل نگهداری میشوند تا اعتماد عمومی مخدوش نشود. اما در آزمون امسال، عدم قرنطینه طراحان این پیام را مخابره کرد که «امنیت علمی» در اولویت نیست. پیامدی جز سیل شایعات، بیاعتمادی گسترده و تزلزل حیثیت یک آزمون ملی نداشت.
تعویق آزمون؛ بیعملی آشکار
تعویق آزمون باید با بازطراحی کامل سؤالات همراه میبود. اما این وظیفه بدیهی نادیده گرفته شد. آیا دولت نمیدانست که تأخیر، فرصت نشت و خرید و فروش احتمالی سؤالات را فراهم میکند؟ یا میدانست و اهمیت نداد؟ در هر صورت، زیان اصلی متوجه دانشآموزان سختکوشی شد که عدالت را باور کرده بودند.
انتشار سؤالات در فضای مجازی؛ تیر خلاص به اعتماد
انتشار دفترچههای آزمون در فضای مجازی همزمان با برگزاری، اعتماد عمومی را به شدت متزلزل کرد. چگونه میتوان در چنین شرایطی ادعای برگزاری رقابتی سالم داشت؟ آزمونی که باید میدان برابری استعدادها باشد، به آزمونی برای دسترسی و روابط بدل شد. این وضعیت نه تنها بیعدالتی، بلکه تحقیر عدالت اجتماعی است.
جناب آقای رئیسجمهور،
شما بارها بر ضرورت عدالت اجتماعی تأکید کردهاید. آزمون تیزهوشان تنها یک رقابت علمی نیست؛ نمادی است از اینکه آیا فرصتهای کشور به شکل برابر توزیع میشوند یا خیر. وقتی در چنین آزمونی بیتدبیری و بیمسئولیتی آشکار میشود، چگونه میتوان از مردم انتظار داشت که در عرصههای بزرگتر به عدالت اعتماد کنند؟
امروز صدای مشترک هزاران دانشآموز و خانوادههایشان یک چیز است: عدالت قربانی شد. اگر دولت در برگزاری یک آزمون ساده نتواند اعتماد مردم را حفظ کند، چه تضمینی برای مسائل کلانتر وجود دارد؟
سخن پایانی
عدالت اجتماعی نه در سخنرانیها، بلکه در عمل معنا پیدا میکند. آزمون تیزهوشان امسال نشان داد که بیتوجهی و بیتدبیری میتواند آینده یک نسل را به بازی بگیرد. اگر دولت واقعاً به عدالت پایبند است، باید پاسخگو باشد و اصلاح فوری را در دستور کار قرار دهد؛ در غیر این صورت، تاریخ این بیعدالتی آشکار را فراموش نخواهد کرد.
