در کودکی نسل های پیشین ما بازی وجود داشت به نام « قلعه شاه مال منه» . این بازی را روی تپه یا بلندی انجام می دادند و بازی به این شکل بود که یک نفر شاه می شد و می رفت روی قله تپه می ایستاد و رجز می خواند که “شاه منم که زور دارم “بقیه هم با این رجز که ” قلعه ٔ شاه مال منه “به طرف شاه هجوم می بردند و سعی می کردند شاه را از قلعه اش پایین بیاورند.
در کنکورهای هر ساله کشور شاهد آمارهایی هستیم که معنایش بی شباهت به بازی قلعه شاه مال منه نیست با این تفاوت که در این بازی امکان تصرف قلعه به دست دیگران وجود داشت اما «قلعه کنکور» ظاهرا همیشه در اختیار عده ای خاص باقی خواهد ماند.
مرور اسامی نفرات برتر، نشان میدهد که سهم مدارس دولتی تقریباً به صفر رسیده و صندلیهای برتر به دانشآموزان مدارس خاص، سمپاد، غیرانتفاعیهای پرهزینه و مراکز آموزشی خصوصی تعلق یافته است. آنچه در نگاه نخست به چشم میآید، این است که خانواده و امکانات، بیش از هر زمان دیگری در تعیین رتبههای برتر نقشآفرینی میکنند.
گزارش های رسمی حاکی از این هستند که سهم مدارس مختلف در بین ۳۷ رتبه برتر کنکور امسال به این ترتیب است:
سمپادی ها: ۷۸ درصد؛ غیرانتفاعی ۱۰ درصد و نمونه دولتیها: ۸ درصد
در گروه تجربی ۹۰ درصد رتبه برتری ها سمپادی و ۱۰ درصد دیگر نیز در مدارس نمونه دولتی درس خوانده اند.
در گروه ریاضی ۷۰ درصد رتبه برتری ها سمپادی و ۳۰ درصد دیگر نیز در مدارس غیرانتفاعی درس خوانده اند.
در گروه انسانی ۷۰ درصد رتبه برتری ها سمپادی، ۲۰ درصد در مدارس نمونه دولتی و ۱۰ درصد دیگر نیز در مدارس غیرانتفاعی درس خوانده اند.
آمارهایی از این دست حامل دو معنا هستند.
اول اینکه که گویی مسیر کسب رتبه برتر در کنکور در ایران، به نوعی انحصاری شده است. این در حالی است که برخی منتقدان به این موضوع اشاره می کنند که عدم دسترسی برابر دانش آموزان در بخش های مختلف کشورمان به امکانات و کیفیت آموزشی مناسب، نوعی بیعدالتی را به ذهن متبادر می کند که این مساله خود را در آزمون کنکور به خوبی به نمایش می گذارد و به هیچ وجه نکته قابل دفاعی نیست. معادله ای که البته در طی سال های گذشته بسیاری از منتقدان و دلسوزان نسبت به آن هشدار داده اند و خواستار تمهید شرایطی شدهاند تا فرصتی برابر و بهتر برای همه جهت شرکت در آزمون کنکور فراهم شود. اینکه سهم مدارس دولتی در نتیجه نهایی کنکور نزدیک به صفر است، باید از سوی مسوولان امر مطالعه و آسیبشناسی شود.
نکته دوم اینکه نباید از یاد ببریم در هر حوزه ای از حکمرانی باید چشم اندازهای روشن و امیدبخش وجود داشته باشد تا پیشرفت بهتر و بیشتر محقق و میسر شود. این در حالی است که تهنشین شدن یک الگوی ثابت در نتیجه نهایی کنکور سراسری و نفرات برتر آن، تا حد زیادی می تواند چشم اندازهای دانش آموزان در حوزه تحصیلی را به نحوی منفی تحت تاثیر قرار دهد.
پیش از این و در سال های گذشته بارها و بارها منتقدان و کارشناسان آموزشی نسبت به طبقاتی شدن کنکور هشدار داده بودند. باید این هشدارها با دلسوزی و نگاهی کارشناسانه بررسی شوند. البته این نوشته سعی ندارد زحمات نفرات برتر کنکور را زیر سوال ببرد. تردیدی نیست که آن ها هم مزد زحمت و پشتکار خود را گرفته اند، با این حال، نباید از یاد ببریم که در حوزه حکمرانی، توجه به روندهای کلان، از اهمیت زیادی برخوردار است و باید آن ها را دلسوزانه و نَه مغرضانه، خوانش و تا جای ممکن اصلاح کرد.
