به گزارش ایسنا، به نقل از سایت خبری المیادین، روابط سوریه و روسیه که از سال ۱۹۴۴ آغاز شد، شاهد تحولات بزرگ و جهش‌های مهم در همه سطوح بود که باعث شد دمشق و مسکو براساس چشم انداز روشن و مشترک برای هر چیزی که به موضوعات بین‌المللی و دوجانبه مربوط می‌شود، از مرزهای دوستی متعارف فراتر رفته و سطوح جدیدی از همکاری استراتژیک و هماهنگی همه جانبه را در همه پرونده‌ها ایجاد کنند.
اما اکنون سئوالاتی مطرح است از جمله اینکه مشارکت روسیه در روند بازسازی سوریه امروز با چه چالش‌هایی مواجه است؟ تأثیر جنگ اوکراین بر حضور نظامی روسیه در سوریه چیست؟ چشم انداز ثبات اقتصادی و اجتماعی پس از جنگ در سوریه چیست؟
المیادین این موضوعات را با ایگور ماتویوف، دیپلمات و شخصیت آکادمیک روس بررسی کرده است که شناخت عمیقش از سوریه به سال ۱۹۹۳ بازمی‌گردد؛ زمانی که برای اولین بار به آنجا رسید و سیاست خارجی در خاورمیانه موضوع پایان نامه دکتری او در سال ۲۰۰۳ بود.
ماتویوف به عنوان دیپلمات روس در سوریه و ایالات متحده آمریکا کار کرده است. او بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ ریاست بخش بازرگانی و اقتصادی را به عنوان مشاور ارشد سفارت روسیه در دمشق بر عهده داشت و در سال ۲۰۱۸ کتابی با عنوان "تأثیر اقتصادی بحران سوریه: درس‌ها و چشم اندازها" منتشر کرد.
متن کامل این مصاحبه در زیر بیان می‌شود:
- در ماه مارس سال جاری، بشار اسد، رئیس جمهور سوریه به مسکو سفر کرد و بسیاری از تحلیلگران گفتند که این سفر مرحله جدیدی را در روابط دوجانبه بین دو کشور در همه سطوح باز خواهد کرد، این مرحله جدید چه ویژگی‌هایی دارد؟
درست است اما بشار اسد پیش از آن هم سه سفر عملی به مسکو داشته است. در مورد این سفر هم فکر نمی‌کنم که مرحله جدیدی را باز کند بلکه به توسعه مستمر روابط بین دو کشور کمک می‌کند. بر اساس دستور کار رسمی، وزیران بسیاری از جمله وزیر اقتصاد و تجارت خارجی و رئیس سازمان برنامه ریزی و همکاری‌های بین‌المللی که ارگان بسیار مهمی در دولت سوریه است، در این سفر حضور داشتند و این گواه روشنی بر توجه طرف سوری برای توسعه روابط با روسیه در همه زمینه‌ها به ویژه اقتصادی، مالی و سرمایه گذاری است اما من فکر می‌کنم یکی از مهم ترین مواردی که در این سفر مورد بحث قرار گرفت، عادی سازی روابط بین سوریه و ترکیه بود تا جایی که پس از این سفر شاهد اعلام راه اندازی نقشه کار در این زمینه با حمایت دیپلماتیک روسیه بودیم.
- آیا بازگشت سوریه به اتحادیه عرب می‌تواند به بهبود اقتصاد این کشور کمک کند؟
- از تابستان ۲۰۲۰ و با وجود همه‌گیری کرونا، کارشناسان عرب بحث استقبال اقتصادی کشورهای حوزه خلیج فارس از سوریه یعنی اعطای سرمایه‌گذاری به دمشق را آغاز کردند. سرمایه‌گذاری‌های کشورهای حوزه خلیج‌فارس در طول بحران سوریه و در سخت‌ترین زمان‌ها هم در بخش بانکی، بخش بیمه و سایر بخش‌های اقتصادی وجود داشت، حتی چندین شرکت کشورهای حوزه خلیج‌فارس در شهر صنعتی حسیاء در حمص وجود دارد و این عامل مهمی است زیرا این پایه‌ای برای پیشرفت‌های بعدی است. اما حتی پس از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب چالش‌هایی وجود دارد زیرا تحریم‌های غرب و فشار آمریکا بر این کشورها ادامه دارد، مثلاً لایحه‌ای در کنگره علیه عادی سازی روابط با سوریه وجود دارد و این لایحه راهی برای فشار بر شرکای سوریه برای جلوگیری از سرمایه گذاری‌های کلان است.
علاوه بر تحریم‌های غرب و آمریکا، آثار و آسیب‌های ناشی از جنگ نیز وجود دارد اما دولت سوریه تمام تلاش خود را برای بهبود زندگی مردم به کار می‌گیرد، مثلاً تصمیم اخیر بانک مرکزی که اجازه فروش ارز را به واردکنندگان سوری برای خرید محصولات از خارج صادر کرد و این یک گام مثبت رو به جلو است و تاثیر قابل توجهی خواهد داشت.
- مشارکت روسیه در روند بازسازی سوریه با چه چالش‌هایی مواجه است؟
اولاً به دلیل عملیات نظامی در اوکراین، امکانات لازم برای تأمین مالی سرمایه‌گذاری وجود ندارد و ثانیاً تحریم‌هایی وجود دارد که از نقل و انتقال بانکی وجوه و سرمایه‌گذاری‌ها جلوگیری می‌کند اما دو طرف تلاش می‌کنند تا فرمول‌های مناسبی را پیدا کنند. به عنوان مثال هر دو کشور تصمیم گرفته‌اند از ارز ملی استفاده کنند اما تورم قابل توجهی در پوند سوریه وجود دارد و این چالش بزرگی برای مشارکت روسیه است. با وجود این، ما خوشبین هستیم و به دنبال همکاری نه تنها دوجانبه بلکه چند جانبه مثلا با ایران و احتمالاً برخی از کشورهای عربی هستیم.
- تحریم‌های اعمال شده بر سوریه و دو متحد آن؛ روسیه و ایران، تا چه میزان روی پاسخگویی به الزامات حمایتی سوریه تاثیر می‌گذارد؟
البته که این تحریم‌ها تاثیر منفی داشته و چالش‌های بزرگی هم ایجاد می‌کنند اما در عین حال امکانات و افق‌هایی هم باز می‌کنند. ما تلاشهای فشرده خود را برای یافتن راه‌های مناسب و اجرای پروژه‌های مشترک انجام می‌دهیم، در اینجا روسیه می‌تواند از طریق پلیس نظامی خود که در سوریه حضور دارد، با تایید و دعوت دولت قانونی این کشور از سوپاپ های اطمینانی که به طور طبیعی در سوریه دارد، استفاده کند.
- موضع مسکو در مورد حملات مکرر رژیم صهیونیستی به سوریه چیست؟ چرا در مقابله با این حملات یا احیای سامانه s۳۰۰ شرکت نمی‌کند؟
روسیه پیگیر این حملات است و هماهنگی نظامی مستمری بین ارتش روسیه و ارتش سوریه و بین سرویس‌های امنیتی در سطوح مختلف وجود دارد. ما از پایداری مردم سوریه حمایت می‌کنیم و همچنان در کنار آنها هستیم.
- مسکو از طریق تشکیل کمیته چهارجانبه نقش مهمی در همگرایی دمشق و آنکارا ایفا کرد. سرعت پیشرفت در نقشه راهی که تهیه شد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
روسیه همچنان در این پرونده مهم نقش اساسی دارد اما باید وجود منافع مشروع سوریه را هم در نظر گرفت، این موضوع صرفا عادی سازی نیست بلکه یک شرایط خاص وجود دارد که به اشغال شمال سوریه توسط ترکیه آن هم بدون موافقت دولت قانونی دمشق مربوط می شود این عاملی است که مانع از عادی سازی روابط دمشق و آنکارا حتی با حمایت روسیه می‌شود. رئیس جمهور اسد در جریان نشست جده به صراحت درباره لزوم خروج نیروهای ترکیه برای آغاز روند عادی سازی بین دو کشور صحبت کرد. همانطور که قبلاً اشاره کردم، این موضوع در سفر اخیر رئیس جمهور اسد به مسکو هم مورد بحث قرار گرفت و این موضوع در بازسازی سوریه حائز اهمیت است زیرا می تواند افق های خاصی را در تشکیل یک پایگاه منطقه ای بین المللی برای حمایت از روند بازسازی با مشارکت کشورهای عربی باز کند.
- قبلا گفتید روسیه اکنون این توانایی را دارد که به نزدیک شدن به یک حل و فصل صلح آمیز در ادلب کمک کند. برداشت شما از ویژگی‌های این حل و فصل چیست؟
مساله "آینده ادلب" بسیار مهم است. این موضوع می تواند با در نظر گرفتن حضور ناظران ترکیه در حال حاضر در ادلب و حضور نیروهای مخالف متحد ترکیه، به بخشی جدایی ناپذیر از نقشه عادی سازی روابط سوریه و ترکیه تبدیل شود. موضوعی نیز در رابطه با عدم تمدید قطعنامه شورای امنیت درباره انتقال کمک های بشردوستانه از طریق گذرگاه باب الهوی وجود دارد اما با وجود آن، دولت سوریه آماده است بر اساس شرایط حاکمیتی خود امکان این نقل و انتقالات را فراهم کند و این یک عامل جدید و بسیار مهم برای یافتن راه حل برای مشکل ادلب است که به نظر من شامل سه سناریو است:
اول اینکه ادلب به عنوان یک منطقه خاکستری باقی بماند و این نه تنها برای دمشق بلکه برای آنکارا نیز غیرقابل قبول است زیرا در این صورت ادلب منبعی برای ورود سلاح، شبه نظامیان و جنایتکاران به خاک ترکیه باقی خواهد ماند و این مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند.
سناریوی دوم الحاق ادلب به ترکیه است که من فکر می‌کنم برای ترکیه قابل قبول نیست چراکه در این صورت هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شود و اقتصاد مضطرب آن از عهده این هزینه ها برنمی‌آید. تورم در ترکیه به رقم بالایی به ۸.۶ درصد رسیده و هر ۲۶ لیر ترکیه برابر با یک دلار است. به همین دلیل است که ما دیدیم رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه برای جذب سرمایه به عربستان، قطر و امارات رفت.
سناریوی سوم این است که دولت قانونی سوریه با در نظر گرفتن منافع نیروهای محلی حاضر در ادلب، کنترل ادلب را در دست بگیرد.
در هر صورت، روسیه از همه تلاش‌ها برای یافتن راه‌حل‌هایی برای مشکل ادلب، به‌ویژه مسائل امنیتی حمایت خواهد کرد.
- شما همچنین به «چشم انداز ثبات پس از جنگ و ساختن سوریه جدید» اشاره می‌کنید. تصورتان از این مرحله چیست و سوریه با چه چالش‌هایی در این مرحله روبرو خواهد شد، آیا تا زمانی که جنگ در اوکراین ادامه دارد، شانس پیشرفت در توافق برای خروج سوریه از بحران وجود دارد؟
رئیس جمهور اسد همیشه می‌گوید که هدف اولیه تنها بازسازی سوریه نیست، بلکه توسعه پایدار است. این با نظریه "ساخت سوریه مدرن" قبل از بحران همخوانی دارد. برای حرکت رو به جلو باید این نظریه را احیا کرد و این برای مردم و دولت بسیار مهم است. من مطمئن هستم که متحدان سوریه تمام تلاش خود را برای حمایت به کار خواهند گرفت.
ورود سوریه به این مرحله جدید مستلزم شرایط متعددی است از جمله اینکه یک پایگاه بین المللی منطقه ای برای حمایت از این روند تشکیل شود، روندی که مستلزم مشارکت کشورهای عربی، ایران و ترکیه و همچنین متحدان خارج از منطقه مانند چین، هند و برزیل است. همچنین باید تحریم‌های کشورهای عضو اتحادیه عرب لغو شود که از سال ۲۰۱۱ اجرایی شده است و این مستلزم موضع قاطع عربی در مقابل تحریم‌ها و فشارهای آمریکا است. شروط اساسی دیگری هم وجود دارد از جمله پایان یافتن اشغالگری ترکیه و آمریکا در سوریه، اتحاد مجدد اقتصادها در این کشور و آغاز گفتگوی ملی فراگیر در آن است.
در مورد بخش دیگر سؤال، قطعاً ارتباطی بین این دو بحران وجود دارد، به عنوان مثال از نظر امنیت غذایی، در حال حاضر در حمل و نقل گندم و نیازهای سوریه از طریق دریای سیاه مشکلاتی وجود دارد که باید موضع دولت اوکراین و دخالت های منفی قدرت های خارجی به ویژه غربی‌ها را هم به آن اضافه کرد.
در پایان مایلم تاکید کنم که تمام آنچه در مورد کاهش نیروهای عملیاتی روسیه در سوریه گفته می‌شود کاملاً نادرست و دروغ است. روسیه در سوریه خواهد ماند تا از همه لحاظ از آن حمایت کند و شرایط مساعد برای روند بازسازی را فراهم کند.
