«هواردز اند»

نویسنده: ادوارد مورگان فاستر

ترجمه: احمد میرعلایی

ناشر: فرهنگ نشر نو، چاپ اول 1400

410 صفحه، 160000 تومان

****

در 1881 وقتی پدرش را از دست داد، دوسال بیشتر نداشت؛ اما قرار نبود که کودکی او یکسره بدبیاری باشد، چند سال بعد (1887) با بخت‌یاری ثروت قابل اعتنای عمه‌اش را به ارث برد که زندگی او را دگرگون ساخت. چنان که بتواند در طول عمر به آنچه دلخواهش بود بپردازد و آن چیزی نبود جز سفر و البته ادبیات. در نوجوانی برای تحصیل وارد مدرسه تورن‌بریج  شد و در ۱۸۹۷ کینگز کالج کمبریج را برای تحصیلات دانشگاهی برگزید. از همین روزگار بود که داستان نویسی برایش جدی شد. البته خودش به تاثیر سفر در زمینه نوشتن اشاره داشته و در جایی آورده که  سفر مرا به نوشتن واداشت.

ادوارد مورگان فاستر در طول زندگی، ابتدا به اتفاق مادرش و بعدها به تنهایی، سفرهای بسیار رفت؛ نه تنها در اروپا که در آسیا و حتی آفریقا. همین سیر و سفرها الهام بخش پاره‌ای از آثار او شدند. برای نمونه او که پس از پایان دانشگاه نوشتن را به صورت جدی دنبال کرده و  در ۱۹۰۱ میلادی همراه با مادرش به ایتالیا و یونان سفر کرد. این سفرها زمینه ساز نوشتن دو اثر کوتاه و بلند معروف او شد، داستان کوتاه « آنسوی پرچین» و رمان «آن‌سوی حریم فرشتگان». او دوبار نیز به هند سفر کرد، نخست در سال 1913 و دیگر بار 1924 که دستاورد این سفرها به هندِ بریتانیا (نامی که هند در روزگار مستعمره بودن بدان معروف بود) کتابی شد با عنوان «سفر هند» که در آن ادوارد مورگان فاستر آشکارا سیاست‌های استعماری کشورش را در مورد هند مورد انتقاد قرار داد. مخاطبان فارسی زبان نیز با همین اثر این نویسنده را شناختند، کتابی که در اواخر دهه چهل با ترجمه حسن جوادی به بازار آمد. 

ادوارد مورگان فوستر در نیمه دوم عمر طولانی اش بیشتر از داستان نویسی به نقد و بررسی کتاب پرداخت، او که از طرف دانشگاه کمبریج پیشنهاد کار دریافت کرد و از آن پس تا اواخر عمر در این دانشگاه روزگار گذرانید. در همین دانشگاه بود که سلسله سخنرانی‌‌هایی درباره رمان و رمان‌نویسی داشت که متن آن به یکی از کتابهای معروف و مهم او «جنبه های رمان» بدل شد که در ایران بسیار شهرت پیدا کرد. این کتاب توسط ابراهیم یونسی ترجمه و پیش از انقلاب توسط نشرامیرکبیر منتشر شد و از معدود منابع فارسی زبانان درباره داستان نویسی در آن روزگار بود که همچنان نیز خواندنی‌ست و اهمیت خود را از دست نداده است.

در ایران اما احمد میرعلایی بود که بیشترین سهم را در معرفی جدی و درست این نویسنده بزرگ انگلیسی داشت. در سال 1350 کتابی کوچک در رابطه با او و آثارش به فارسی برگرداند که توسط سازمان انتشارات جیبی منتشر شد. گام مهم و تاثیرگذار بعدی او ترجمه بهترین اثر ادوارد مورگان فاستر به زبان فارسی بود رمانی با عنوان «هواردز اند»که برگردان آن در ایران نخستین بار در دهه هفتاد منتشر شد و حالا بعد از سالها نایاب بودن به همت نشر نو دوباره به بازار آمده است.

فاستر در زندگی طولانی خود شاهد اتفاق‌های سیاسی و اجتماعی مهمی در تاریخ بریتانیا و جهان بود. جوانی‌اش مصادف بود با تغییر و تحولهای اقتصادی و صنعتی اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، روزهای جنگ اول جهانی، سالهای بین دو جنگ، جنگ جهانی دوم و حتی جهان دو قطبی شده پس از آن.

رمان «هواردز اند» بازتاب دهنده دورانی است که انگلستان دگرگونی‌های صنعتی و اقتصادی را تجربه می‌کند و نویسنده درقالب اثری که یاد آور شاهکارهای ادبیات انگلیسی است زوال اخلاقی و روحی این دوره را روایت می کند. عصر ویکتوریایی بریتانیا که دوران عظمت و قدرت این کشور محسوب می‌شود، پایان یافته و مردم این سرزمین  وارد دورانی تازه می‌شوند که چالش‌‌هایی تازه پیش روی ملت قرار داده است. فاستر با داستانی که در پاره ای بخشها رنگ  و بوی ملودرام می‌گیرد و از این نظر مخاطب را نیز با خود هموراه می‌کند، به زیبایی ورود به دوران پساویکتوریایی مردم کشورش را تصویر می‌کند و چالشهای طبقاتی را که پیامد آن هستند در قالب موقعیت‌هایی داستانی به مخاطب ارائه می کند. بزرگترین هنر فارستر در این زمینه تصویر زنده مردمان جامعه آن روزگار است. مردمانی از طیف های مختلف و دنیاهای متفاوت که نویسنده شیفته نزدیکی آنها با یکدیگر و پیوند میان‌شان است.

از این منظر ماجرای رمان هواردزاند نیز حکایت پیوند میان انسانهاست. داستان رمان از دید کلی داستان دو خاندان شلگل‌ها و ویلکاکس‌هاست. که از دل دیدار آنها در ابتدای رمان، نقطه عزیمت داستان شکل می گیرد، اما ماجرای پیوند و نامزدی شتابزده آغاز کتاب فرجامی غیر منتظره پیدا می کند. فاستر از دل این دو خانواده و شخصیت هایی دیگر، به صورتی نمادین طیف های مختلف جامعه بریتانیایی آن روزگار را گرد هم می آورد  و رمانی را با پرداختی قدرتمندانه پیش روی خواننده می‌گذارد که روح زمانه خود باشد. 

هواردز اند نمونه تکامل یافته همه آن نکاتی است که فاستر بادفت در ساختار رمان به عنوان جنبه های مختلفش بازگو کرده و حالا در زمان خود بکار گرفته بود.چاپ رمان «هواردز اند» توسط نشر نو در راستای جمع آوری و بازنشر منسجم آثار این مترجم تواناست که متاسفانه در اوج شکوفایی و توانایی ادبی‌اش با زندگی دردمندانه و مظلومانه وداع کرد. در ابتدای کتاب حاضر نوشته ای خواندنی از هوشنگ گلشیری درباره احمد میرعلایی و ترجمه هایش نوشته شده و همچنین در ادامه یادداشتی از میرعلایی به عنوان مقدمه منتشر شده که در آن شرح علاقه اش به فاستر، دیداری کوتاه با او در اواخر عمرش و چگونگی ترجمه این رمان به فارسی ارائه کرده است.

هواردزاند از آن رمانهاست که هم باید خواند  هم باید داشت!