منافق کسی است که در ظاهر خود را مؤمن نشان می‌دهد در حالی که در دل ایمان ندارد. نفاق هم مثل هر صفتی، دارای شدت و ضعف است و احتمال دارد مسلمان هم درجاتی از نفاق را داشته باشد.

برای اینکه زمینه‌های به وجود آمدن صفت زشت نفاق در وجود آدمی برطرف شود توجه به سخن امام صادق (علیه السلام) بسیار راهگشا است. در روایتی از ایشان نقل شده است: «سه صفت در هر کسی باشد منافق است هر چند نماز گزارد و روزه گیرد: دروغ در سخن گفتن، تخلف در وعده، و خیانت در امانت».(تحف العقول، ص505)

در ادامه متن آیه، ترجمه و نکته‌ها و پیام‌های آن براساس تفسیر نور تقدیم می‌شود.

متن آیه

إِنَّ الْمُنَفِقِینَ یُخَدِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَدِعُهُمْ وَإِذَا قَامُواْ إِلَى الصَّلَوةِ قَامُواْ کُسَالَى یُرَآءُونَ النَّاسَ وَلَا یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِیلاً

ترجمه

همانا منافقان با خدا مکر و حیله مى‏‌کنند در حالى که خداوند (به کیفر عملشان) با آنان مکر مى‏‌کند. و هرگاه به نماز برخیزند با کسالت برخیزند، آن هم براى خودنمایى به مردم و خدا را جز اندکى یاد نمى‏‌کنند.

نکته‌ها

منافق، کسى است که در ظاهر احکام دینى را به جاى مى‏‌آورد، امّا انگیزه‏‌هاى او الهى نیست. نماز مى‏‌خواند، امّا از روى ریاکارى، کسالت و غفلت. او گمان مى‏‌کند با این روش خدا را فریب مى‏‌دهد، در حالى که نمى‏‌داند خودش را فریب داده و خداوند به درون او آگاه است و جزاى فریبکارى او را مى‏‌دهد.

امام رضا علیه السلام مى‏‌فرماید: چون خداوند، جزاى خدعه آنان را مى‏‌دهد، به این کیفر الهى، خدعه گفته مى‏‌شود.
نماز مطلوب، عاشقانه، خالصانه و دائمى است.

پیامبر صلى الله علیه وآله فرمودند: آنان که نماز را به آخر وقت مى‏‌اندازند و فشرده مى‏‌خوانند، نماز منافقان را انجام مى‏‌دهند.

قرآن نسبت به مؤمنان جمله‏ «اقامواالصلوة» به کار مى‏‌برد ولى درباره‏ منافقین جمله‏ «قاموا الى الصلوة» و تفاوت میان «اقاموا» و «قاموا» تفاوت میان برپاداشتن و به پا خواستن است.

پیام‌ها

فریبکارى، بى‌نشاطى در نماز، ریاکارى و غفلت از یاد خدا، از نشانه‏‌هاى نفاق است. «ان المنافقین یخادعون، یراؤون، لا یذکرون»

منافقان بدانند که با خدا طرفند. «و هو خادعهم»

کیفر خدا متناسب با عمل است. «یخادعون الله و هو خادعهم»

نماز منافقان نه روحیّه دارد، نه انگیزه، نه مقدار. «کسالى، یراؤون، قلیلاً»