بعد از انتشار بخشنامه بحث و جدل ها شروع شد. عده ای معتقد بودند که این موضوع می تواند باعث افزایش عفونت های بیمارستانی شود و چالش جدی بهداشتی و نگرانی های زیادی را به دنبال داشته باشد. اما عده ای هم که بیشتر خود مسئولان وزارت بهداشت بودند، از بخشنامه ابلاغی دفاع کردند و به انتقادها پاسخ دادند. ما هم به دوراز هیاهو و جار و جنجال می خواهیم موضوع را بررسی کنیم.

فلاش بک؛ ماجرای بخشنامه وزارت بهداشت دقیقا چه بود؟ !
این بخشنامه که با عنوان «فراوری مجدد ایمن وسایل پزشکی» ابلاغ شد، بیستم دی ماه سال گذشته و با هدف اجتناب از استفاده بی رویه از وسایل پزشکی یک بار مصرف و تغییر رویکرد تامین ابزار و وسایل پزشکی به سمت استفاده از وسایل با قابلیت استفاده مجدد تصویب شده بود. طبق این بخشنامه بیمارستان ها می توانند به منظور کاهش هزینه ها از برخی لوازم یک بار مصرف برای چندبار استفاده  کنند. ظاهرا فهرستی همراه این بخشنامه ارسال شده و طبق آن می توانند 46 قلم  لوازم پزشکی یک بار مصرفی را که در این فهرست آمده است، ضد عفونی و دوباره استفاده کنند.این چهل و شش قلم لوازم یک بار مصرف فقط لباس، ماسک و لوازم دم دستی و بی اهمیت نیست و بیشتر لوازمی است که پزشکان برای جراحی در بدن بیمار استفاده می کنند. اتفاقا جراحان بیشتر از همه به همین موضوع اعتراض می کنند. چون این لوازم با خون و بدن بیمار سروکار دارد و یک خطای کوچک در ضد عفونی این وسایل می تواند به قیمت جان بیمار تمام شود!

مسئولان چه می گویند؟
درباره این بخشنامه دودیدگاه وجود دارد. اول از همه دیدگاه موافقان طرح است که عملی کردن آن را به سود صنعت بیمه، بودجه کشور و در نهایت مردم می دانند. اما دیدگاه دوم مربوط به مخالفان سرسخت بخشنامه است که در این چند روز به وزارت بهداشت انتقاد کردند. البته مسئولان وزارت بهداشت هم بیکار ننشستند و تا جایی که توانستند درباره بخشنامه ارسالی توضیح دادند. در ادامه به گزارش وبدا و همشهری آنلاین سه بخش مهم و تیتروار از صحبت های سه مسئول در وزارت بهداشت را بخوانید:

بهزاد کلانتری، مدیر کل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات وزارت بهداشت
اجرای بخشنامه «فراوری مجدد ایمن وسایل پزشکی» برای این است که بار اضافی به بیمار و بیمه ها تحمیل نشود. در ارتباط با رعایت نکات بهداشتی مردم نگران نباشند. چرا که ما علیه ایمنی، بخشنامه نمی زنیم. الزام برای اجرای بخشنامه در بیمارستان های خصوصی و دولتی وجود ندارد. درصورتی که بیمار نخواهد از وسایل چندبار مصرف استفاده کند، بخشنامه برایش اجرا نمی شود.

این موضوع، صرفه جویی زیادی برای وزارت بهداشت ندارد و تنها مدیریت منابع را به همراه دارد. در این زمینه باید صرفه جویی در کل کشور را در نظر داشته باشیم. وقتی بیمه پول کمتری به وزارت بهداشت پرداخت کند، نوعی صرفه جویی در سطح کلان است.

قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت
استفاده مجدد از وسایل پزشکی چندبار مصرف در بیمارستان ها، اقدامی است که از سال ها قبل، در بیمارستان های اروپا و آمریکا انجام می شود. روش استفاده مجدد از وسایل یک بار مصرف کاملا استاندارد است و مورد تایید کمیته های کنترل عفونت قرار دارد. این روش مرجع بین المللی دارد و روشی نیست که مخصوص ایران باشد. کشورهای اروپایی و آمریکایی که خود، تولیدکننده تجهیزات پزشکی در دنیا هستند در بیمارستان هایشان از لوازم پزشکی که قابلیت استفاده مجدد دارد، بهره می برند. این گونه نیست که از همه ابزار و وسایل فقط یک بار استفاده کنند، چون مقرون به صرفه نیست.

ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت
این بخشنامه در واقع جمع بندی بخشنامه های جداگانه بیست ساله اخیر است که آخرین آن ها در دی ماه 96 تصویب شده است. بخشنامه استفاده مجدد از برخی لوازم یک بار مصرف پزشکی هیچ ارتباطی به موضوع تحریم ها و کمبود ارز یا وسایل و ابزار پزشکی ندارد. با وجود بخشنامه اخیر، هنوز استفاده مجدد از وسایل پزشکی در کشور ما نسبت به کشورهای غربی کمتر است. پزشکان کشور ما از این به بعد با رعایت استانداردهای علمی شروع به استفاده چندباره از وسایل پزشکی یک بار مصرف خواهند کرد.

گفت وگو با دکتر محمد حسن اعلمی، رئیس مرکز پیشگیری و کنترل عفونت بیمارستان امام رضا (ع)

نگران باشیم یا نه؟
با این که مسئولان وزارت بهداشت برای بخشنامه سه روز پیش این قدر توضیح دادند اما هنوز نمی دانیم باز هم جای نگرانی وجود دارد یا نه؟ مردم هم همین طور هستند. کسانی که این روزها نوبت جراحی دارند شاید نگرانند که مبادا استفاده مجدد از وسایل یک بار مصرف سلامتی شان را تهدید کند. برای همین به سراغ «دکتر محمدحسن اعلمی» رفتیم و نظر او را پرسیدیم.

قبلا هم از لوازم یک بار مصرف استفاده مجدد می کردیم
دکتر اعلمی می گوید: «این بخشنامه اولین بار نیست که در کشور ما اجرا می شود. سال ها پیش، به ویژه زمان جنگ به دلیل مشکلات مالی از وسایل یک بار مصرف برای چندبار استفاده می کردیم. البته ما تنها کشوری نیستیم که از برخی لوازم یک بار مصرف پزشکی مجدد استفاده می کنیم. بسیاری از کشورهای آفریقایی و بعضی از کشورهای آسیایی که وضعیت اقتصادی خوبی ندارند، لوازم پزشکی یک بار مصرف را استریل و دوباره از آن استفاده می کنند اما در همه جای دنیا توصیه بر این است که از وسایل پزشکی به صورت یک بار مصرف استفاده شود، چون میزان خطا به حداقل یا صفر می رسد اما وقتی وسایل مجدد استریل می شود امکان خطا وجود دارد. طبیعتا وقتی از وسایل یک بار مصرف برای چندبار استفاده می شود کیفیت آن ها پایین می آید و تصمیم بر این که تا چه زمانی و برای چندبار از وسایل استفاده شود، یک موضوع نسبی است. یعنی پزشکان باید بسته به شرایط تصمیم بگیرند که چندبار از وسایل یک بار مصرف استفاده کنند.»

اولویت ها را در نظر بگیریم
دکتر اعلمی ادامه می دهد:«این که بخواهیم قضاوت کنیم و صد درصد بگوییم چنین تصمیمی درست یا اشتباه است، منصفانه نیست. این موضوع را مسئولان دانشگاه علوم پزشکی که شرایط را بررسی می کنند، تشخیص می دهند. آن ها اول همه شرایط را ارزیابی می کنند و بعد تصمیم می گیرند چون اولویت انجام کارها را می دانند. مثلا وزارت بهداشت اگر تصمیم بگیرد مانند قبل برای تمام بیماران از وسایل یک بار مصرف استفاده کند اما از نظر بودجه به مشکل بخورد و نتواند داروی بیماران خاص را تامین کند، درست نیست.

ما در قسمت درمان وضعیت اقتصادی خوبی نداریم. طرح تحول سلامت و بیمه خدمات درمانی که برای همه رایگان اعلام شد، بار مالی سنگینی را روی وزارت بهداشت قرار داد که کمر هر سازمانی را خم می کند. در این شرایط بیمارستان ها و دانشگاه های علوم پزشکی باید شرایط را درک کنند و یک راه هم صرفه جویی درمصرف لوازم پزشکی است.» 

یک شرط اساسی
دکتر اعلمی معتقد است:«این موضوع به این شرط است که روی استریل و ضدعفونی کردن وسایل پزشکی نظارت دقیقی داشته باشیم. در حوزه پزشکی همه کاری انجام می دهند که خطای انسانی را به حداقل برسانند. یعنی ریسک نمی کنند و با جان بیمار بازی نمی کنند. اما باز هم خطای انسانی وجود دارد یا ممکن است دستگاه ها به شکل مطلوبی کار نکنند. اما حتما مجبور هستیم که این روال را پیش گرفتیم.»

در مورد سلامتی مردم سخت گیر باشیم!
دکتر اعلمی ادامه داد: «درباره استفاده مجدد از وسایل یک بار مصرف پزشکی جای نگرانی وجود ندارد. بیشتر بیمارستان های مشهد دستگاه های مجهزی دارند که وسایل را ضدعفونی و آن ها را مجدد وارد عمل می کند. البته بعد از این بیمارستان ها باید نظارت قوی تری داشته باشند. هم روی وسایلی که استفاده می کنند، تست های میکروبی انجام دهند و هم از نظر بهداشت محیط بیشترازقبل سخت گیر باشند. لازم است که مدیریت بیمارستان ها نظارت بر کار کارمندان داشته باشند تا از نظر میکروبی احتمال خطا را به حداقل برسانند.

نکته 
مهین رمضانی - به نظر می رسد باید در این زمینه اطلاع رسانی بهتر، بیشتر وشفاف تری از سوی وزارت بهداشت صورت گیرد زیرا هم موضوع مهمی است که با جان مردم در ارتباط است وهم در شرایطی مطرح شده است که سوالات زیادی به همراه دارد. از آن جا که بیمار در مراجعه به بیمارستان نباید دغدغه ای جز بیماری داشته باشد، باید این اطمینان خاطر را ایجاد کرد که مشکلی پیش نخواهد آمد وبرای ایجاد این اطمینان خاطر باید این موضوع را روشن کرد که آیا امکانات ضد عفونی واستریل کردن ما دربیمارستان ها به روز است و نیروی متخصص این حوزه را داریم؟  نظارت ها چگونه خواهد بود؟ از طرفی ساز وکاراین که خطاهای پزشکی بیشتر نشود و بیماراز موفقیت جراحی خود مطمئن باشد و بعد از جراحی دچار عفونت نشود، چیست؟ ساز وکار این که جراحان حاضر به جراحی با این شرایط باشند وبیماران مجبور به مراجعه به بخش خصوصی وپرداخت هزینه از جیب شان نشوند، چیست؟

*خراسان