نشستی با موضوع جامعه و فیلترینگ تلگرام عصر روز گذشته (دوشنبه 17 اردیبهشت) در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد. در این نشست مهدی فضائلی مدیرعامل اسبق خبرگزاری فارس، نعمت‌الله فاضلی دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و حسن نمک‌دوست استاد علوم ارتباطات حضور داشتند.
در بخش پایانی این نشست، کارشناسان حاضر به پرسش‌ها پاسخ گفتند.
فاضلی در پاسخ به صحبت‌های فضائلی گفت: من در مورد زندگی اجتماعی مردم صحبت کردم و منکر همراهی مردم با نظام سیاسی نشدم، بلکه موضوع بحث چیز دیگری بود. منظورم این بود که گاهی تصمیماتی گرفته می‌شود که با زندگی سیاسی یکی نیست.
وی درباره اینکه پیام‌رسان سروش 10 میلیون کاربر دارد و نظام جمهوری اسلامی با پیام‌رسان خارجی مخالف نیست، حتی اگر این پیام‌رسان 40 میلیون کاربر هم داشته باشد بازهم چنین چیزی را نقض نمی‌کند، اینکه مردم در فضای اجتماعی ناگزیر بی‌اعتماد شوند وجود دارد. اگر اعتماد و صداقت در پیام‌رسان داخلی وجود داشته باشد، خیلی خوب است.
در ادامه پرسش و پاسخ‌ها، فضائلی در پاسخ به صحبت‌های فاضلی گفت: از حضار می‌خواهم خودشان درباره لحن آقای فاضلی قضاوت و برداشت کنند. تلگرام اگر به تعهداتش عمل می‌کرد، خیلی خوب بود. این پیام‌رسان سرویس‌هایی ارائه داد که برای کاربران جذابیت داشت و این امکانات در سایر پیام‌رسان‌ها وجود نداشت و به لحاظ هزینه برای اغلب جامعه قابل دسترس بود. میلی اساسی انسان‌ها به افزایش ارتباط بخشی از جذابیت تلگرام بود.
حسن نمک‌دوست در ادامه این صحبت‌ها گفت: مهم‌ترین عامل کوچ مردم به تلگرام فیلتر سایر امکانات بود. ما در این چند ماه گذشته چندین بار شنیدیم که تلگرام به تعهداتش عمل نکرده، این رویکرد قابل بحث است، اما اینکه تعهدات تلگرام چه بوده و اینکه در این سال‌ها چه افرادی با وی مذاکره می‌کردند، چیزی نمی‌دانیم.
وی ادامه داد: ما نباید از انتهای جریان در ماجرا قرار بگیریم و باید از اول اطلاعات کافی در این باره داشته باشیم. آیا گفته می‌شود سرورها به ایران بیاید و معنایش این باشد که محتواها در دست نظام قرار بگیرد؟ نمی‌شود پدیده‌ها را پنهان نگه داشت و سربزنگاه به عنوان دانای کل وارد ماجرا شد، این نوع رفتار با جهان امروز ما سازگار نیست.
نمک‌دوست طی انتقادی گفت: جالب است همین جلسه امروز را هم از طریق تلگرام به من اطلاع دادند. ما 10 سال پیش درباره سریال‌های ترکی ماهواره بحث می‌کردیم، اما مدتی است که دیگر هیچ صحبتی در این باره نمی‌کنیم؛ چراکه پذیرفتیم آنها هم جزء لاینفک زندگی ما هستند و در آینده نزدیک خواهیم دید فیلترشکن هم جزء لاینفک زندگی ما می‌شود.
فضائلی در پاسخ به صحبت‌های نمک‌دوست گفت: با صحبت‌های آقای نمک‌دوست موافقم، همان زمان که آقای آشنا در توئیتر موضوع تعهدات تلگرام را بیان کردند خیلی از کاربرها در مورد جزئیات آن سوال پرسیدند، اما هیچ پاسخی دریافت نکردیم. مرکز ملی فضای مجازی جزوه‌هایی منتشر کرد که روی سایت موجود است و دلایل ضرورت فیلترینگ تلگرام در این 11 جزوه آمده است و اینکه امروز آقای روحانی حرف‌هایی مبنی بر اینکه ما تلگرام را فیلتر نمی‌کنیم، تعجب‌برانگیز است.
وی در ادامه بیان داشت: بحث فیلترینگ تلگرام تصمیمی نبوده که یک شبه گرفته شود و حدود یک سال و نیم درباره آن در سطوح مختلف بحث شده است. در سال گذشته اجماعی صورت گرفت و آقای روحانی هم در آنجا حضور داشت که با اصل این تصمیم موافق بود اما با زمان آن نه. بعد از آشوب‌های دی‌ماه سال گذشته بین فیلتر کردن و فیلتر نکردن تلگرام مردد بودند، علت اینکه زمان مشخصی برایش تعیین نشد، این بود که تلگرام حاضر به قبول تعهداتش نبود.
مدیرعامل اسبق خبرگزاری فارس، یکی از دلایل فیلتر تلگرام را مباحث اقتصادی دانست و عنوان داشت: مسئولان تلگرام در همان ابتدا به ایران گفته بودند برای حضور تلگرام در ایران 1.2 میلیارد دلار فروش می‌کنیم، اما بعد از مدتی این رقم را به 1.7 میلیارد دلار تغییر پیدا کرد. اگر تلگرام در ایران باقی می‌ماند، سالانه 7 میلیارد دلار ارز از کشور خارج می‌شد و 50 میلیارد دلار از سرمایه کاربران ایرانی خارج شده است که دستشان به هیچ جا بند نیست.
وی ادامه داد: آقای پاول دورف هیچ دفتر ثابتی در هیچ کجای دنیا ندارد و همه دفترهایش جعلی است. همچنین سیستم مالی نامشخصی دارد، یکی از تهدیدهای مهم تلگرام برای ایران همین مسائل اقتصادی است.
حسن نمک‌دوست در ادامه این صحبت‌ها بیان داشت: از زمانی که شما کامپیوترتان را روشن می‌کنید، اگر کسی بخواهد می‌تواند شما را کنترل کند، ما باید جامعه را آگاه کنیم که با هر پیام‌رسانی می‌شود افراد را کنترل کرد. یکی از پیامرسانهای در دسترس مردم اسنپ است که سلیقه همه کاربرانش را می‌داند و نمی‌توان نفی‌اش کرد.
این روزنامه‌نگار و استاد علوم ارتباطات ادامه داد: ما در اینجا با خطر بزرگ‌تری مواجهیم و آن هم این است که با تلگرام مذاکره شده اما با شرکت‌های فیلترشکن نه، آیا مطمئن هستید زمانی که فیلترشکن را در گوشی تلفن همراهتان باز می‌کنید هیچ شخصی نمی‌تواند به اطلاعات شخصی شما دسترسی پیدا کند؟
وی در ادامه بیان داشت: اینکه قرار است تلگرام باشد یا نه کاری ندارم، اما دوست ندارم ثروت ملی‌ام از کشورم خارج شود. اگر ساختار درست نباشد، این 50 میلیون دلار به نحوی از کشور خارج می‌شود. انصافاً در طول تاریخ 5 بار از این 50 میلیارد دلارها از دست دادیم؟
فضائلی در پاسخ به این سوال که آیا فیلتر تلگرام باعث کوچ کاربران به پیامرسانهای داخلی می‌شود و اینکه چه راهکارهایی باید ایجاد شود تا مردم به سمت پیام‌رسان داخلی برود، گفت: طبیعتاً هر پیام‌رسان دیگری چه خارجی باشد چه داخلی فرقی ندارد، همین الان هم غیر از تلگرام سایر پیامرسانهای خارجی را فیلتر نکردیم. زمانی که مردم به خدماتی عادت می‌کنند کسی می‌تواند جایگزین باشد که خدماتی بیشتر از پیام‌رسان قبلی ارائه دهد. در حال حاضر پیامرسانهای بسیاری هستند که می‌توانند خدمات زیادی به مردم ارائه دهند و این امکان زمانی فراهم می‌شود که مردم بتوانند امکانات خوبی از پیام‌رسان دریافت کنند که از آنها می‌خواهم فقط چند ماه صبر کنند.
به گزارش فارس نمک‌دوست در پایان این نشست طی سخنانی گفت: رابطه شهروندان با دولت (هر دولتی) خوب نیست و باید متعادل شود. این رابطه در جامعه ما به تعادل نرسیده و خیلی خوب است که زودتر در جریان چنین اموری قرار بگیریم. حق دسترسی آزاد به اطلاعات از نان شب برای ما واجب‌تر است.
