تابناک نوشت: چرا و به چه دلیل کوبا راضی شده که واکسن تولیدی اش برای کووید ۱۹ را با ایران شریک شود؟ آیا مسائلی پشت پرده در جریان است که موجب چنین تصمیمی شده است؟
این سوالی است که بار‌ها و بار‌ها بسیاری از هموطنان مان پرسیده و کمتر پاسخ گرفته اند؛ ابهامی که با انتقال یکصد هزار دوز از این واکسن به کشورمان در روز‌های اخیر به شدت پررنگ‌تر و موجب شده که برخی آگاهانه یا از سر بی اطلاعی، این ابهام را نشانه‌ای متقن برای بی کیفیت بودن این واکسن اعلام کنند یا از آن فراتر، برنامه ریزی برای شروع فاز سوم تست بالینی واکسن کوبایی در کشورمان را مصداق خیانت مسئولان بدانند!
اما واقعیت از چه قرار است؟ بهتر است تلاش برای پاسخ به این سوال را از مرور اظهارات مسئولان کشورمان شروع کنیم. بازخوانی سخنان امثال وزیر بهداشت که تاکید کردند چندین کشور و شرکت واکسن سازی، خواستار انجام مطالعات نهایی واکسن‌های تولیدی شان در ایران بودند که با این خواسته شان مخالفت شد، چون ایران اصولی در این زمینه تدوین کرده بود که اجازه آزمایش هیچ واکسن خارجی را نمی‌داد، مگر به چند شرط.
کلیدی‌ترین شرط‌های کشورمان برای این کار، تولید مشترک واکسن با آن کشور‌ها یا شرکت‌ها در ایران و البته انتقال تکنولوژی و دانش فنی این کار به میهنمان بود؛ شروطی که موجب شد تنها یک کشور موفق به دریافت تاییدیه آزمایش نهایی واکسنش در ایران شود. کشوری نسبتا کوچک واقع در آمریکای مرکزی که در اصل مجمع الجزایری هستند که جمعیت حدودا ۱۱ میلیون نفری را در خود جا داده اند و به دلایل مختلف، برای ایرانیان بسیار نام آشناست.
البته کوبا با کمونیسم، فیدل کاسترو، دخانیات یا حتی کشتی‌گیران چغر و بد بدن و کلیدواژه‌های دیگر به ذهن بسیاری از هموطنان مان سنجاق شده است، اما اهل فن و آن‌هایی که با حوزه بهداشت و درمان آشنایی دارند، می‌دانند که توانایی این کشور در این حوزه‌ها چه اندازه زیاد است و واقفند که این توانایی ویژه موجب شکل گیری چه زنجیره‌ای از ارتباطات میان کوبا و برخی کشورهای جهان شده است؛ ارتباطی که از دیرباز بین ایران و کوبا هم برقرار بوده و شاهد ماجرا، تولید ادامه دار دو واکسن کوبایی در ایران در سال‌های گذشته است.
همین یادآوری کافی است که بدانیم چگونه دو کشور خیلی سریع برای تولید مشترک واکسن کووید ۱۹ به تفاهم رسیدند، اما برای آنکه بیشتر به روابط حسنه دو کشور و همکاری تنگاتنگ شان در این حوزه پی ببرید، بد نیست که بدانید کوبا و ایران از سال‌ها قبل تفاهم نامه‌هایی در حوزه بهداشت و درمان با یکدیگر امضا کرده و به مفاد آن پایبند مانده اند که بر اساس آنها، دو کشور نظارت‌هایی در عرصه‌های تحقیقاتی یکدیگر به انجام می‌رسانند و در نتیجه، نتایج تحقیقات شان برای طرف دیگر پذیرفته و قابل اتکا محسوب می‌شود.
البته هیچ یک از این عوامل، عامل اصلی در تفاهم دو کشور برای تولید مشترک واکسن سوبرانا نیست و نمی‌تواند به این دست سوالات پاسخ دهد که چرا کوبایی‌ها حاضر شده اند واکسن تولیدی شان را با ایران شریک شوند و به ازای آن چه چیز‌ها و امتیازاتی از ایران خواسته اند؟ پرسشی که برای یافتن جوابش لازم است سری به آمارهای جهانی ویروس کرونا و بیماری ناشی از آن یعنی کووید ۱۹ بزنیم.
بر اساس آمارهای منتشره و مورد تایید سازمان بهداشت جهانی، نخستین مورد ابتلا به ویروس کرونا در کوبا، در ۱۵ فوریه سال ۲۰۲۰ میلادی (معادل ۲۸ بهمن ماه ۱۳۹۸ خورشیدی) شناسایی شد؛ دو روز پیش از شناسایی قطعی این ویروس در کشورمان که در ۳۰ بهمن بود و با مرگ دو شهروند ساکن قم مخابره گردید. آماری که در کوبا خیلی خیلی کندتر از ایران افزایش یافت تا جایی که نخستین مورد فوتی در این کشور، یک ماه بعد (۱۸ مارس، معادل ۲۸ اسفند) گزارش شد، در حالی که تا آن روز ۱۱۳۵ مبتلای به کووید در ایران جان باخته بودند!
اگر این تفاوت اعداد برایتان دور از انتظار است، بد نیست که بدانید طی تقریبا سیزده ماه اخیر، تنها ۵۹ هزار و ۹۱۹ مبتلای به این بیماری در کوبا شناسایی شده که از این تعداد تنها ۳۶۵ تن جان باخته اند و مابقی (صرف نظر از افرادی که اکنون تحت درمان هستند)، بهبود یافته و مرخص شده اند؛ یعنی کمتر از یک مرگ در هر روز! آماری که تنها یک بار به ۶ جان باخته در روز رسیده، ۱۲ بار ۵ جان باخته در روز بوده و سوای این ۱۳ روز، همواره زیر ۴ جان باخته و اغلب صفر فوتی در روز ثبت شده است. اعداد و ارقامی که نشان می‌دهد این بیماری در کوبا همواره در وضعیت «مهار شده» قرار داشته و به تعبیری، شکست خورده است.
این دستاوردی است که موجب شده کوبا یکی از امن‌ترین کشور‌ها در دوران پاندمی کرونا لقب گیرد. کشوری که به ازای هر میلیون نفر از جمعیتش، بالغ بر ۲۳۰ هزار تست پی‌سی‌آر انجام داده و از یکسو ثابت کرده که آمار اندک مبتلایان و مرگ و میرش، ناشی از کمبود تست و مسائلی از این دست نیست و از سوی دیگر، با تلاش‌های وسیع برای ساخت واکسن نشان داده که از دست دادن ۲۳ شهروند در هر یک میلیون نفر جمعیتش، برایش غیرقابل قبول است.
البته این آمارهای درخشان همانقدر که برای کوبایی‌ها خوشایند و مسرت بخش است، نقطه ضعف بزرگی برایشان در عرصه تولید واکسن محسوب می‌شود، به ویژه در فاز تحقیقاتی و آزمایشی واکسن که برای بررسی میزان موفقیت واکسن، لازم است افراد واکسینه شده آزادانه در جامعه بچرخند و در معرض ابتلا قرار گیرند تا ایمنی بدنشان سنجیده شود؛ فضایی که کوبا از آن بی بهره است و لذا تلاش کرده با آزمایش بالینی واکسن در خارج از مرز‌های جغرافیایی اش، به آن دست پیدا کرده و نقطه ضعف خودش را بپوشاند؛ رویکردی که کوبا و ایران را به هم نزدیک کرد.
این عامل اصلی اشتیاق کوبا به آزمایش واکسنش در ایران است که قرار است به ازایش، تکنولوژی و دانش فنی این کار را هم به شریکش در حوزه بهداشت و درمان یعنی ایران منتقل نماید. اتفاقی که به زودی و با شروع همزمان فاز سوم آزمایش بالینی واکسن سوبرانا ۰۲ در کوبا، ایران و مکزیک ـ که آنها هم تفاهم‌هایی با کوبا داشته اند ـ عملیاتی خواهد شد و اگر به نتایج دلخواه برسد، دست کوبایی‌ها را برای توسعه فعالیت هایشان در این عرصه بازتر خواهد کرد. تلاش برای تحقق چشم اندازی که برای خودشان ترسیم کرده اند و ساخت واکسن کووید ۱۹ برای کودکان و توسعه نسخه استنشاقی واکسن این بیماری از جمله آنهاست.
