روزنامه جام جم نوشت: «هیچ دقت کرده‌اید که پاییز و زمستان امسال با وجود همه نگرانی‌ها و درگیری‌ها و مشکلاتی که هر یک از ما به دلیل ابتلای خودمان یا نزدیکانمان به بیماری کووید-۱۹ تجربه کردیم، کمتر درگیر بیماری‌های واگیردار دیگر مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا و ... شدیم؟ بر اساس مطالعات انجام‌شده، با شیوع همه‌گیری‌ها در جوامع میزان ابتلا به سایر بیماری‌ها می‌تواند با تغییرات معناداری همراه شود. اما علت وقوع چنین پدیده‌ای چیست؟ آیا فعالیت عوامل بیماری‌زای مرسوم با ورود یک رقیب تازه‌نفس محدود می‌شود؟ یا تغییر رفتار و سبک زندگی متأثر از همه‌گیری موجب تغییر نرخ ابتلا به بیماری‌های دیگر در سطح جامعه می‌شود؟
دکتر حمید سوری، اپیدمیولوژیست و رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا، در گفت‌وگو با جام جم از اثر مثبت و منفی همه‌گیری کووید-۱۹ بر نرخ ابتلا به سایر بیماری‌ها در یک سال گذشته می‌گوید.
همه‌گیری کرونا در بیش از یک سال گذشته نه تنها بر شیوه زندگی، عادت‌های روزمره، دید و بازدیدها و حتی وضعیت معیشت مردم دنیا تأثیرگذار بوده، بلکه بر اساس آن چه همه ما شاهدش هستیم و همچین مطالعات گوناگونی که در برخی کشورها صورت گرفته است، نرخ ابتلا به بیماری‌های گوناگون را نسبت به سال‌های پیش کاملا تحت تأثیر قرار داده‌است. دکتر حمید سوری درباره روند این تغییرات می‌گوید: «از آنجا که در پی همه‌گیری‌های بزرگ معمولا روش‌ها و دستورالعمل‌هایی برای پیشگیری از سرایت بیشتر بیماری در جامعه رعایت می‌شود، نرخ ابتلا به بیماری‌های رایج دیگر که به نوعی سبک زندگی یا رفتارهای ایجاد شده به دلیل همه‌گیری ممکن است بر آنها نیز اثرگذار باشد، دچار تغییرات محسوسی خواهد شد.»
او در ادامه تصریح می‌کند: «در یک سال گذشته درباره بیماری‌هایی که روند ابتلا و انتقالشان با بیماری کووید-۱۹ دارای اشتراکاتی بوده و به تبع آن دستورالعمل‌های بهداشتی مربوط به پیشگیری از کووید-۱۹ در جلوگیری از انتقال آنها نیز نقش داشته است، شاهد کاهش روند ابتلا نسبت به سال‌های گذشته بودیم. بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا و سرماخوردگی در این دسته قرار داشتند. اما از سوی دیگر کاهش تحرک و تبادلات عاطفی و اجتماعی در ماه‌های اخیر به دلیل محدودیت‌های اجتماعی، موجب افزایش چاقی و بیماری‌های مرتبط با آن و همچنین گسترش بیماری‌های روحی شده است. یا مثال دیگر آن کاهش سوانح رانندگی است که به دلیل کاهش سفرهای جاده‌ای در ماه‌های گذشته شاهد آن هستیم.»
چرا کمتر سرما خوردیم؟
شاید در ذهن شما نیز این سوال به وجود آمده باشد که آیا ممکن است گسترش عامل بیماری‌زای قوی مانند ویروس سارس-کوو۲ در ماه‌های اخیر به نوعی عرصه را برای عوامل بیماری‌زای دیگر تنگ کرده و اجازه رشد و تکثیر به آنها نداده باشد؟
رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کرونا در این رابطه توضیح می‌دهد: «هنوز از لحاظ علمی چنین چیزی به اثبات نرسیده است که همه‌گیری یک بیماری اثر کاهنده‌ای بر رشد و انتقال عوامل بیماری‌زای دیگر داشته باشد. علت اصلی این ماجرا همان طور که اشاره شد در تغییر رفتارها و اقداماتی است که در پی یک همه‌گیری در جامعه فراگیر می‌شود و اثرات آن به شکل‌های مختلف قابل مشاهده است.»
دکتر سوری می‌افزاید: «در روند ایجاد بیماری‌ها معمولا هشت نوع عامل بیماری‌زا از جمله ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها، تک‌سلولی‌ها و ... دخیل هستند. هر یک از این عوامل مسیر و زنجیره انتقال متفاوتی دارند که از میان آنها ویروس‌ها به‌ویژه ویروس‌های تنفسی به دلیل مسیر انتقالشان سخت‌تر قابل پیشگیری هستند زیرا می‌توان به افراد گفت نوع غذای خاصی را مصرف نکنند یا به برخی سطوح دست نزنند اما نمی‌توان گفت که تنفس نکنند. در نتیجه بیماری‌های ویروسی تنفسی شیوع گسترده‌تری دارند. امسال به دلیل این همه‌گیری تنفسی و رعایت راهکارهای پیشگیرانه از آن شاهد کاهش گسترش بیماری‌های ویروسی تنفسی دیگر بودیم که شیوه انتقال مشابه کرونا دارند.»
سال آینده بیشتر سرما می‌خوریم؟
برخی از بیماری‌ها مانند آنفلوآنزا در بدن ما ایجاد ایمنی موقت می‌کنند و با هر بار ابتلا یا دریافت واکسن تا چند ماه سیستم ایمنی بدن در برابر این بیماری‌های مقاوم خواهد بود. حالا این نگرانی ممکن است به وجود بیاید که امسال بسیاری از ما به بیماری‌هایی مانند آنفلوآنزا و سرماخوردگی مبتلا نشده‌ایم و آنتی‌بادی جدیدی در بدنمان ساخته نشده، سال آینده با کاهش روند ابتلا به کووید-۱۹ به دلیل واکسیناسیون سراسری و به دنبال آن کاهش توجه به رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی به شکل سخت‌تری دچار بیماری‌هایی مانند آنفلوآنزا و سرماخوردگی شویم.
دکتر سوری با اشاره به امکان‌پذیر بودن وقوع چنین پدیده‌ای تصریح می‌کند: «این موضوع، موضوع جالب، مهم و در عین حال بسیار پیچیده‌ای است. در خصوص بیماری‌هایی که با ایمنی مصنوعی مانند واکسیناسیون بدن در برابرشان ایمن می‌شود ممکن است به دلیل این که بسیاری افراد انجام واکسیناسیون را به دلیل شیوع کرونا به تأخیر انداخته‌اند شاهد تغییراتی باشیم.»
وی افزود: «در مورد بیماری‌هایی که با ایمنی طبیعی یعنی از طریق ابتلا در برابرشان مقاوم می‌شویم در صورتی که به آنها مبتلا نشده باشیم چنین پدیده‌ای محتمل است.»
دکتر سوری با اشاره به پیچیدگی‌های این موضوع می‌افزاید: «در حال حاضر واقعا نمی‌توان با قطعیت در مورد آن چه قرار است در سال‌های بعدی با آن روبه‌رو شویم، اظهار نظر کرد. اما بی‌شک به دلیل شرایط غیر عادی که در ماه‌های گذشته با آن روبه‌رو بوده‌ایم، روند مقاوم‌سازی جامعه نسبت به ابتلا به بیماری‌های مختلف تحت تأثیر قرار گرفته است. از طرفی بعید است که کرونا قرار باشد سال‌های طولانی با بشر همراه باشد و به کلی شیوه و سبک زندگی افراد را برای همیشه تغییر دهد.»
به گفته رئیس کمیته اپیدمیولوژی کشوری کرونا به محض تغییر رفتارها در آینده ممکن است شاهد تغییراتی در ابتلا به بیماری‌های مختلف شویم. اما چه تغییراتی؟ هنوز برای پیش‌بینی، اطلاعات ما کافی نیست.»
