رجب طیب اردوغان،رئیس جمهور ترکیه در جریان سفرش به جمهوری آذربایجان برای شرکت در رژه پیروزی، قطعه ای از شعر پان ترکیست ها را که حاوی مضمون تجزیه طلبی علیه ایران است، خواند. در پی این اقدام سفیر ترکیه به وزارت خارجه فراخوانده و اعتراض ایران به وی ابلاغ شد.
محمدجواد ظریف نیز در توییتر نوشت:«به اردوغان نگفته بودند آن شعری که به غلط در باکو خواند، به جدایی اجباریِ مناطق شمال ارس از سرزمین مادریشان ایران اشاره دارد. آیا او متوجه نشد که با خواندن این شعر علیه استقلال جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ هیچکس نمیتواند درباره آذربایجان عزیز ما صحبت کند.»
در مقابل وزارت خارجه ترکیه نیز سفیر ایران را فراخواند و ناخشنودی خود را درباره سخنانی که درباره گفته های اردوغان مطرح شده ابراز داشت.
روشن است گفته های اردوغان مبتنی بر برنامه های توسعه طلبانه و نوعثمانی گری است که بر سیاست خارجی ترکیه حکمفرما و موجبات درگیری های گسترده این کشور در سوریه، لیبی، قفقاز، یونان، قبرس و … شده است. همچنین شکاف های اجتماعی در کشور ترکیه متاثر از سیاست های پان ترکیستی به شدت فعال و این کشور در دو عرصه سیاسی و اجتماعی، قطبی و چندپاره شده است.
اگر چه حفظ روابط ایران و ترکیه برای دو طرف حائز اهمیت است اما از آن جا که گفته های اردوغان جسارت به تمامیت ارضی ایران و تهدیدکننده منافع و امنیت ملی بوده حتماً می باید واکنش مناسب به آن داده شود. بدون شک موضع گیری صریح مقامات سیاسی می تواند پاسخ مناسبی به سیاست زیاده خواهانه اردوغان باشد و راه را بر چنین سخنانی در آینده ببندد.
نکته مهم این است که صحبت های طرف پیروز و شاخ و شانه کشیدن آنها برای کشورهای دیگر از جمله ارمنستان در رژه پیروزی، چشم انداز صلح پایدار در این منطقه را در هاله ای از ابهام برده است. بخصوص اینکه ارمنستان به شدت گرفتار بحران داخلی شده و آینده سیاسی نیکول پاشینیان مشخص نیست. بدون شک تحقیر غرور ملی یک کشور امری نیست که فراموش شود.
در این بین عملکرد منفعلانه و سکوت سفرای ایران در ترکیه و جمهوری آذربایجان نیز باید مورد توجه قرار گیرد. البته مشخص نیست این مسئله سیاست اعلام شده از تهران بوده یا اینکه راساً مقامات نمایندگی سیاسی ایران چنین تصمیمی گرفته اند که هیچ واکنشی نداشته باشند.
در هر دو مورد ضرورت دارد نهادهای مسئول علی الخصوص مجلس شورای اسلامی به این موضوع ورود و آن را بررسی کند تا حداقل بعداً چنین اتفاقاتی رخ ندهد. اگر قرار باشد سفرای کشورمان در قبال تمامیت ارضی ایران نیز سکوت کنند همان بهتر که چنین نمایندگی هایی تعطیل شوند یا سریعا چنین افرادی فراخوانده شوند.
در نهایت به نظر می رسد با توجه به اتفاقات مختلفی که اخیرا رخ داده باید گفت سیاست بازدارندگی ایران در حوزه ها و مناطق مختلف با چالش مواجه شده که ضرورت دارد تدبیر مناسبی در این باره اندیشیده شود. بدون شک یکی از عوامل آن گرفتاری های اقتصادی است اما مهم تر از آن تاکید بیش از حد دولت بر عدم قاطعیت عاقلانه برای حفظ برجام است که البته ممکن است موجبات تداوم گستاخی دشمنان جمهوری اسلامی ایران را فراهم آورد که اتفاقا همان احیای توافق مورد علاقه دولت را نیز نامعلوم سازد.
