روزنامه جامجم نوشت: 30 مرداد که از راه برسد قدمت کرونا در کشورمان شش ماهه شده و 15 روز بعدش که یکی از روزهای ماه هفتم درگیری ما با کروناست مدارس باز میشود. امسال سال تحصیلی 15 روز زودتر از همیشه آغاز میشود و اول مهرِ دانشآموزانِ ما از نیمه شهریور خواهد بود. این یعنی که امسال خیلی چیزها به هم ریخته و آنی که جلوست و به همه چیز سر و شکل میدهد ویروس کروناست و آنی که عقب و دنبالهروست ماییم. کرونا سال تحصیلی 99 ــ 98 را حسابی بههم ریخت و مدارس را به طرز بیسابقهای تعطیل کرد، آموزشها هم برای مدتی مختل شد و این اختلال در برخی مناطق و برخی جغرافیاهای محروم کشور حتی تا آخرین روزهای سال تحصیلی کشدار شد.
ماجرای در دسترس نبودن اینترنت، قطعیهای مداوم آن و در دسترس نبودن تجهیزات را حالا دیگر هر کسی که دانشآموزی در خانه و خانواده داشته، شنیدهاست؛ بماند آنهایی که مصداق این محرومیتها بوده و آن را با گوشت و پوست و خونشان لمس کردهاند چه لطمههای آموزشی از آن خوردهاند. با این که تضمینی نیست کرونا تا 20 روز دیگر که سال تحصیلی آغاز میشود به شکل این روزهایش باقی بماند و استانهای قرمز بیشتر از عدد 15 فعلی و استانهای با وضعیت هشدار بیشتر از 11 مورد کنونی نشوند و در واقع اوضاع بدتر از امروز نشود، اما سال تحصیلی برقرار خواهد بود حتی اگر درهای مدارس بسته بماند.
درهای مدارس قرار است در مناطق قرمز باز نشود، ولی مدارس در مناطق زرد و سفید به شکل سنتی دایر خواهد بود که این دایر بودن متکی است به پروتکل 33 صفحهای آموزش و پرورش که هدفش نسوختن همزمان سیخ و کباب است تا نه سلامت دانشآموزان به خطر بیفتد و نه آموزش و یادگیریشان متوقف شود. این پروتکل سعی کرده خیالها را جمع و دل خانوادهها و دانشآموزان را نسبت به این که محیط مدرسه جای خطرناکی نیست، قرص کند. این پروتکل در بندها و تبصرههای مختلف، در قالب تذکرات و یادآوریهایی چند، کوشیده مدرسه را محیطی امن ترسیم کند و از آن تصویری قابل اعتماد بسازد. این پروتکل مدینه فاضلهای است برای خودش، اما ایراداتی هم دارد که جدی است و میتواند به سال تحصیلی پیش رو، درصد حضور دانشآموزان در مدارس و کیفیت آموزش آنها لطمه بزند.
روز بازگشایی
15 شهریور امسال، شنبه روزی است که معلوم نیست مدارس چند شهر و شهرستان و روستا در آن موفق میشوند در وضعیت سفید قرار بگیرند و در نتیجه مراسم روز بازگشایی مدارس را حضوری جشن بگیرند. در پروتکل پیشبینی شده اگر وضعیت منطقهای سفید باشد همه دانشآموزان مثل سالهای گذشته در آیین آغاز سال تحصیلی شرکت خواهند کرد، در مقابل اما اگر وضعیت قرمز باشد فقط معلمان و عوامل اجرایی در مدرسه حاضر میشوند و آیین بازگشایی را انجام میدهند و دانشآموزان را از طریق فضای مجازی در آن سهیم میکنند.
در مدارس مناطق زرد هم که وضعیتی بینابین دارند مراسم روز بازگشایی با حضور فیزیکی تعدادی از دانشآموزان و حضور مجازی بقیه آنها برگزار میشود که البته این سؤال را پیش میآورد آن عده که باید حضور فیزیکی داشتهباشند چطور و طبق چه ملاکی انتخاب خواهند شد و آیا این گروه که در واقع پیشقراولان حضور در مدرسه و به نوعی صفشکن هستند مجبور به این کارند یا اگر نخواهند، میتوانند آن روز خاص در مدرسه حاضر نشوند؟
اگر این مساله باعث چالش میان خانوادهها و مدارس نشود عجیب است.
حضور در مدرسه
در مناطق سفید که مدارس به شکل همیشگی دایر است فرقی نمیکند دانشآموزان در مقطع ابتدایی تحصیل کنند یا متوسطه اول و دوم، چون همگی باید در مدارس حضور فیزیکی داشتهباشند. البته راهبرد آموزشی برای مقطع ابتدایی این است که بچهها 90 درصد حضور فیزیکی داشتهباشند و 10 درصد بقیه زمان آموزشی را در فضای مجازی که شبکه شاد است، بگذرانند. در دوره متوسطه نیز پروتکل، حضور در فضای مجازی و استفاده از ظرفیتهای شبکه شاد بهعنوان یک فرصت معرفی شده که دانشآموزان مناطق سفید نیز باید از آن بهرهمند شوند.
برخلاف مناطق سفید که اوضاع مدارس در آن رو به راه است، تکیه آموزش در مناطق قرمز تماما بر آموزشهای مجازی و تعلیمات تلویزیونی و توزیع بستههای یادگیری متکی است. در مناطق زرد هم که وضعیتی بین این دو را دارد دانشآموزان تلفیقی از حضور فیزیکی و حضور مجازی را تجربه میکنند به طوری که در دوره ابتدایی باید دو یا سه روز در هفته در مدارس حاضر شوند.
در دوره متوسطه نیز چه در سه سال اول و چه در سه سال دوم، دانشآموزان باید حداقل دو روز در هفته به صورت حضوری در مدرسه حاضر شوند و اگر شورای مدرسه صلاح دید روزهای پنجشنبه نیز به مدرسه بیایند و خدمات آموزشی و تربیتی دریافت کنند.
مناطق زرد وضعیت شکنندهای دارند و تا قرمز شدن فاصله چندانی ندارند، مناطق سفید هم هر آن بیم آن دارند که به وضعیت زرد تبدیل شوند. بنابراین وقتی پروتکل آموزش و پرورش حضور همه روزه در مدارس را برای دانشآموزان مناطق سفید اجباری میکند و حضور فیزیکی در مدارس را حداقل دو روز در هفته برای دانشآموزان مناطق زرد الزامی میداند، هراس انتشار ویروس در فضای مدارس نیز قوت میگیرد، هر چقدر هم که مدارس مدعی باشند فضا را ضدعفونی و دانشآموزان را ملزم به رعایت فاصلهها میکنند.
در واقع وضعیت شکننده مدارس در موقعیتهای سفید و زرد چیزی است که در پروتکل بازگشایی مدارس دیده نشده و جابهجایی مستمر دانش آموزان از محیط بیرون به محیط مدرسه که احتمال انتقال ویروس و سرایت بیماری را بالا میبرد، مغفول ماندهاست.
تراکم کلاسها
مثل بقیه بخشهای پروتکل آغاز سال تحصیلی، مدارس مناطق سفید طبق روال سالهای قبل کلاسبندی خواهندشد؛ یعنی حتی اگر موقعیت ایجاب کند، تعداد دانش آموزان هر کلاس با 40 دانش آموز نیز بسته خواهدشد. مدارس مناطق قرمز نیز که تکلیفشان روشن است چون هیچ کلاسی در آنها برگزار نمیشود تا لازم باشد درباره تراکم آنها حرف زده شود، ولی درعوض درباره مدارس مناطق زرد و تراکمی که برای آنها پیشبینی شده میتوان زیاد نوشت.
طبق پروتکل، در مدارس ابتدایی جمعیت کلاسها بر اساس مساحت کلاس و تعداد دانشآموزان تعیین میشود که این کار باعث تقسیمبندی بچهها درکلاسهای بیشتری میشود. اما بازهم طبق همین پروتکل اگر در جایی امکان رعایت فاصله اجتماعی وجود دارد، به تقسیمبندی کلاسها نیازی نیست که البته مشخص نشده منظور دقیقا کجاهاست و ملاک تعیین کلاسهایی که نیاز به تقسیمبندی ندارند، چیست. برای مدارس متوسطه مناطق زرد نیز همین نسخه نوشته شده، به این معنی که کلاسهای پرجمعیت گروهبندی میشوند و کلاسهای کم جمعیت طبق روال معمول به کارشان ادامه میدهند.
حال سوال این است که چرا بازهم وضعیت شکننده مناطق زرد در این پروتکل دیدهنشده و چرا برای دانش آموزان ابتدایی و متوسطه که از نظر میزان درک شرایط و توان رعایت پروتکلها تفاوت فاحشی با هم دارند، یک وضعیت واحد پیشبینی شدهاست و چرا کلاسهای کم جمعیت که بازهم معلوم نیست چه تعریفی دارند، تراکم کلاسها باید مثل روزهای بیکرونا باشد.
وضعیت امتحانات
مطابق پروتکل تدوین شده همه دانشآموزان یک ارزیابی مستمر در طول سال تحصیلی و یک ارزیابی پایانی را تجربه خواهندکرد. در مدارس ابتدایی مناطق سفید که سیستم ارزشیابی توصیفی در آنها حکمفرماست، بچهها به صورت مستمر و حضوری در طول سال تحصیلی ارزیابی میشوند و در پایان سال نیز اگر دانشآموز پایه اول تا پنجم باشد امتحان پایانی نخواهد داشت. اما دانش آموزان پایه ششم اگر بحران کرونا مهار شد در پایان سال تحصیلی در آزمون هماهنگ منطقهای که مکتوب است، شرکت خواهند کرد اما اگر کرونا همچنان وجود داشت و میتاخت، آزمون این بچهها به صورت مدرسهای ولی همچنان حضوری برگزار خواهدشد.
در واقع این پروتکل برای هر دو وضعیت احتمالی دو سناریو تعریف کرده که از نقاط قوت آن محسوب میشود؛ چون از هم اکنون دانشآموزان، خانوادهها و کادر مدرسه تکلیفشان را با امتحانات میدانند و در زمان موعود کسی شوکه و غافلگیر نمیشود.
البته تاکید بر این نکته که دانش آموزان پایه ششم درمناطق زرد با تشخیص شورای مدرسه میتوانند امتحانات را بهصورت مجازی برگزار کنند، خاطره تلخ امتحانات مجازی در ماههایی را که گذشت زنده میکند و معلوم نیست آیا برای مقابله با آن و حذف تقلبهای آنلاین کاری انجام شده یا در فرصت باقیمانده کاری انجام خواهدشد یا خیر.
تکرار آزمونهای بحث برانگیز مجازی گویا قرار است در مقطع متوسطه نیز امسال بار دیگر تجربه شود، البته نه برای همه دانشآموزان بلکه برای آنهایی که فقط در مناطق قرمز زندگی میکنند.
طبق پروتکل، دانشآموزان مقاطع متوسطه در مناطق زرد در همه پایهها امتحانات آخر سال خود را بهصورت حضوری انجام خواهندداد. درعوض دانشآموزان مقطع متوسطه مناطق قرمز بهجز کلاس نهمیها و دوازدهمیها که امتحان نهایی دارند، همگی امتحانات آخر سال خود را به صورت غیرحضوری میگذرانند.
در واقع طبق این پروتکل، بچهها در شرایطی غیرهمگون قرار میگیرند؛ یعنی در حالی که عدهای از دانشآموزان به خاطر شرایط کرونایی در امتحانات مجازی ـ که امکان هر تقلبی در آن هست ـ شرکت میکنند. دیگرانی که سایه کرونا بر سرشان کمرنگتر است مجبورند در امتحانات حضوری کهطبیعتا سختتر است، شرکت کنند. طبیعی است در چنین وضعیتی نمرات دانشآموزان دستخوش تغییرات بعضا غیرواقعی میشود و عملکرد دانشآموزان به طور مصنوعی از هم فاصله میگیرد.