طرح کاهش آلودگی هوا از قبل اجرا با مخالفت برخی از کارشناسان و مسؤولان مواجه شد و پلیس نیز آن را هر چند با تأخیر ولی در نهایت آن را تأیید کرد. 

درآمدزایی بیشتر برای شهرداری و دریافت عوارض از مردم از جمله موضوعاتی بود که در انتقاد به طرح جدید مطرح شد و این انتقاد در حدی بود برخی آن را طرح کاسبکارانه عنوان کردند. سیدهادی هاشمی، رئیس اسبق پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ، از جمله این منتقدین محسوب می‌شود که به نظرش طرح ترافیک جدید فقط برای درآمدزایی اجرا شده است.

وی در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرد: معایب این طرح بسیار زیاد است. در این طرح سیستم کنترلی پلیس حذف می‌شود. در گذشته براساس طرح زوج و فرد پلیس با بررسی پلاک خودروها، علاوه بر سیستم کنترلی از طریق دوربین پلیس هم می‌توانست به عنوان یک بازوی کنترلی بازدارندگی لازم را داشته باشد و طرح را مدیریت کند، اما در طرح جدید پلیس نمی‌تواند کنترلی بر این محدوده داشته باشد.

قانون با طرح جدید ترافیکی به انحراف کشیده شد

 هاشمی تصریح کرد: اساس طرح جدید این بود که در کاهش ترافیک و آلودگی هوا تاثیر بسزایی داشته باشد، اما من احساس می‌کنم که از قانون کاهش آلودگی هوا سوءاستفاده شده و قانون به انحراف کشیده شده است. این پیشنهادات، کاسبکارانه و به قصد درآمدزایی برای شهرداری است، یعنی معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران براساس این طرح ورود همه افراد را به این محدوده آزاد گذاشته است و مطمئن باشید که این طرح نه تنها در کاهش آلودگی هوا و ترافیک تاثیری ندارد، بلکه به مراتب تراکم ترافیک را بالا برده و محیط‌زیست را آلوده می‌کند.

وی ادامه داد: معتقدم در اصل این قانون باید بازنگری شود یعنی در حقیقت باید بازنگری شود که چرا در این زمینه صلاحیت تصمیم‌گیری و اختیارات به شورای عالی ترافیک و از سوی آن به شهرداری سپرده شده است. معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری و شهرداری ذینفع منافع اقتصادی در این طرح هستند و مانند همه طرح‌های شهرداری که درآمد به شهرسازی، حمل و نقل و سایر ملزومات شهری ارجح‌تر بوده است و فقط به دلیل درآمدزایی در یک خیابان ۸ متری به یک برج تجاری مجوز ساخت و ساز می‌دهند، درآمد این طرح نیز نسبت به کاهش آلودگی هوا ارجح‌تر است.

مخالفت‌ها ناشی از غرض ورزی نباشد

اما مدیران شهری به ویژه از معاونت حمل و نقل و ترافیک نه تنها درآمدزایی با اجرای طرح جدید برای شهرداری را قبول ندارند؛ بلکه بارها اعلام کرده‌اند اجرای طرح‌ جدید ترافیک، کاهش درامد را به همراه داشته است. همچنین به گفته آنها مخالفت‌ها ناشی از غرض‌ورزی و مخالف خوانی و صرفاً بر اساس نظریات شخصی است.

عمار سعیدیانفر، مدیر ساماندهی طرح‌های ترافیکی، منتقدان طرح کاهش آلودگی هوا را به حضور در جلسه برای مناظره دعوت کرده و در جواب منتقدان گفته است:طرح جدید ترافیکی پایتخت بر اساس مطالعات چندین ماهه کارشناسان شکل‌گرفته و در جلسات متعدد کارشناسی و شورای ترافیک شهر تهران موردبحث و بررسی واقع‌شده و در نهایت نیز به امضاء رئیس پلیس راهور تهران بزرگ رسیده است.

وی تصریح کرد: از منتقدان طرح کنترل آلودگی هوا دعوت می‌کنم تا در طی جلساتی با حضور کارشناسان، ابعاد مختلف ترافیکی و زیست‌محیطی این طرح را بازبینی و تاثیر روش‌ نوین کنترل ترافیک تهران را بررسی کنند.

وی با اشاره به این اظهارنظر که جایگاه پلیس که پیش‌تر به‌عنوان ابزار کنترلی در طرح زوج یا فرد عمل می‌کرده در الگوی جدید ترافیکی ازدست‌رفته است، ادامه داد: ابزار کنترلی پلیس راهنمایی و رانندگی بر پایه تکنولوژی در طرح جدید افزایش یافته است به‌طوری‌که تمام طرح مذکور تحت رصد و تائید پلیس راهنمایی و رانندگی قرار می‌گیرد.

مدیر ساماندهی طرح‌های ترافیکی با تأکید بر اینکه  نباید با غرض‌ورزی و مخالف خوانی و صرفاً بر اساس نظریات شخصی طرح کنترل آلودگی هوا را محکوم به شکست معرفی کنیم.گفت: نمی‌توانیم با مغالطه، طرح کنترل آلودگی هوا را به ساخت‌وساز بی‌رویه در مدیریت قبلی شهرداری تهران متصل و تنها هدف از طرح کنترل آلودگی هوا را درآمدزایی عنوان کنیم، طرح برخی اظهارنظرهای نادرست مبنی بر اینکه تغییرات طرح ترافیک در سال 97 با هدف افزایش درآمدزایی شهرداری تهران عنوان‌شده است. درآمد شهرداری تهران از طرح ترافیک در سال 1397، حدود 70 میلیارد تومان نسبت به سال 96 کاهش‌یافته است.

 نقد شورای شهر به شهرداری در مورد طرح جدید ترافیک 

نظر شورای شهری‌ها در مورد طرح کاهش آلودگی هوا متفاوت است به نظر آنها طرح پیوست اجتماعی ندارد و باید در کنار در نظر گرفتن پیوست‌های لازم، اطلاع رسانی درست نیز انجام می‌‌گرفت.

علی اعطا از منتقدان طرح است؛ وی در مورد گلایه‌مندی مردم از اجرای طرح کاهش آلودگی هوا گفت:به نظرم اجرای طرح جدید ترافیک به لحاظ مطالعات و پیوست‌ها می‌توانست جدی‌تر بررسی شود و این نقد از جانب شورای شهر به شهرداری وارد است.  

وی اظهارداشت: برای اینکه جزئیات دقیقی از اجرای این طرح مشخص شود باید منتظر گذشتن زمان بیشتری حدود 90 روز باشیم. ولی بر اساس گزارش‌های اولیه اجرای طرح کاهش آلودگی هوا عملکرد مثبت و مؤثری داشت است به طوری که نسبت به قبل از اجرای آن طول ترافیک 35 درصد با کاهش همراه بوده است . همچنین میزان ورودی خودروها کاهش 24 درصدی به این محدوده داشته است.

افزایش آلاینده ازن مربوط به گرما است

افزایش ترافیک از دیگر نقدهای وارده به طرح کاهش آلودگی هوا است موضوعی که برخی اصرار به آن می‌‌کنند و برخی انکار؛ محسن پورسیدآقایی، معاون شهردار تهران آلودگی ایجاد شده در پایتخت را ناشی از ازن می‌داند و نه ترافیک.

به گفته وی آلودگی تهران در حال حاضر بیشتر ناشی از آلاینده ازن است که با گرما و تابش اثر مستقیم دارد و ناشی از موضوع دیگری نیست، چرا که گازهای نیتروژن از بخارات بنزین ایجاد می‌شوند و تابش خورشید سبب بروز آلودگی ازن خواهد شد. همچنینکاهش ذرات معلق و دود هم در افزایش ازن مؤثر است چرا که ازن در گرد و خاک کاهش می‌یابد.

وی بیان داشت: طرح کاهش آلودگی هوا که از ابتدای تیر آغاز شده نتایج موثری را در زمینه کاهش آلودگی‌ها و ترافیک داشته است به طوری که شاخص آلاینده مونوکسید کربن 16 درصد کمتر شده و این مسئله هم‌جهت با کاهش ترافیک در پایتخت به وقوع پیوسته است. 

طرح زوج و فرد سبب افزایش سرانه مالکیت خودرو‌های شخصی

فعالان محیط زیست از دیگر صاحبنظران تأثیر مثبت یا منفی اجرای کاهش آلودگی هوا هستند، که بارها بسیاری از این قشر اعلام کرده بودند طرح زوج و فرد سبب تمایل کمتر مردم به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی شده است.

 محمد درویش فعال محیط زیست از جمله منتقدان طرح زوج یا فرد است. وی در گفت‌وگویی با تاکید بر اینکه طرح زوج و فرد افزایش دهنده سرانه مالکیت خودرو شخصی بوده است تصریح کرد: با اجرای طرح زوج و فرد برخی خانواده‌ ها دو خودرو با پلاک فرد و زوج داشتند تا برای تردد در محدوده ترافیکی راحت باشند. همین امر باعث افزایش خودرو و عدم استفاده از حمل و نقل عمومی شده بود. معتقدم ازدیاد سرانه مالکان خودرو هم موجب افزایش ترافیک، آلودگی‌های زیست محیطی، آلودگی‌های صوتی و ... شد و کیفیت زیست در تهران را برای شهروندان کاهش داد.

این فعال محیط زیست بیان داشت: معتقدم باید خودرو سواری را در پایتخت سخت بگیریم که خودروسواران به این انتخاب برسند از وسایل حمل ونقل عمومی برای تردد در شهر استفاده کنند.

سرنوشت طرح جدید دغدغه کارشناسان

تبدیل سرنوشت طرح کاهش آلودگی هوا به سرنوشت زوج و فرد از نگرانی‌های منتقدان و برخی از کارشناسان است. اینکه این طرح به تدریج عادی شود و اثر بازدارنده نداشته باشد، برای برخی دغدغه شده است؛ دغدغه‌ای که یوسف حجت، مدیرعامل سازمان ترافیک شهرداری تهران به یکی از رسانه‌ها گفت: اینکه خودروهای ما در طول زمان بیشتر و بیشتر می شوند و وضعیت ما نیز به همین نسبت بدتر می‌شود را نمی‌توان کاری کرد. اما این طرح تشویق کننده ای برای خرید خودرو نیست، در طرح جدید این آزادی عمل وجود دارد که فرد هر روزی که دلش بخواهد از خودروی خود استفاده کند و قطعاً اجرای این طرح به سرنوشت طرح زوج یا فرد تبدیل نخواهد شد.

احتمال بازنگری در طرح ترافیک جدید

بازنگری در طرح جدید نیز از مباحثی است که درباره طرح جایگزین زوج و فرد سابق عنوان شده است و برخی انجام آن را ضروری می‌دانند، غلامحسین آرام معاون فنی و عمرانی فرمانداری تهران از جمله کسانی است که موضوع بازنگری در طرح جدید ترافیک را مطرح کرده و   در مورد گلایه‌مندی مردم از طرح جدید بیان داشت: این طرح در شروع کار است و هنگامی که یک تغییری ایجاد می‌شود، یکسری تبعات ابتدایی دارد که باید مورد بررسی قرار بگیرد. به هر حال این طرح باید دو ماه اجرایی شود و نقاط قوت و ضعف آن مشخص خواهد شد، اگر نقاط ضعف زیادی داشته باشد، قطعاً در اجرای آن تجدیدنظر می‌شود و اگر نقاط قوت آن بیشتر باشد، به همین روال ادامه خواهد داشت. 

وی تصریح کرد: قطعا فرمانداری تهران نیز بررسی و نظارت خود را بر طرح جدید زوج و فرد خواهد داشت و تاکنون نیز در جلسات مختلف چند نقطه ضعف آن را تذکر داده‌ایم، ولی در کل این طرح به یک بازه زمانی دو ماهه نیاز دارد.

عمر طرح کاهش چندساله می‌شود؟

اکنون  ۱۵ روز از اجرای طرح کاهش آلودگی هوا در پایتخت می‌گذرد و بازار نقد و انتقاد به این طرح از جانب شهروندان و کارشناسان زیاد است. شهروندان گلایه از اخذ عوارض بیشتر نسبت به طرح زوج و فرد دارند و برخی اجرای طرح را کارشناسی نشده و کاسبکارانه می‌دانند. در حال حاضر از سن طرح جدید در پایتخت نمی‌گذرد و باید دید اجرای آن در طی یک سال آینده چه نتایج موثری را برای شهروندان خواهد داشت و آیا طرح برای استمرار در آینده نیاز به بازنگری دارد؟