به گزارش الف، دکتر اکبر نصراللهی، استاد علوم ارتباطات با اشاره به هزینههای امنیتی، فرهنگی و اقتصادی فیلترینگ، تأکید کرد که دسترسی خبرنگاران به اینترنت آزاد نه رانت است و نه امتیاز، بلکه ابزاری ضروری برای انجام وظایف حرفهای آنهاست.
بیژن مقدم، مدیرمسئول پایگاه خبری الف، فیلترینگ کنونی را تنها به سود کاسبان فیلترشکن دانست و بر ضرورت اصلاح شیوه اجرا در اختصاص اینترنت به افراد مختلف تاکید کرد و بهروز بهزادی، مدیرمسئول اعتماد، آزادی مطبوعات و شفافیت رسانهها را از اصول حیاتی عنوان کرد.
بیژن مقدم، مدیرمسئول پایگاه خبری الف، فیلترینگ کنونی را تنها به سود کاسبان فیلترشکن دانست و بر ضرورت اصلاح شیوه اجرا در اختصاص اینترنت به افراد مختلف تاکید کرد و بهروز بهزادی، مدیرمسئول اعتماد، آزادی مطبوعات و شفافیت رسانهها را از اصول حیاتی عنوان کرد.خصصی «اینترنت سفید، چالشها و فرصتها» صبح دوشنبه ـ ۱۷ آذر ماه ـ با حضور بهروز بهزادی (مدیرمسئول و سردبیر روزنامه اعتماد)، دکتر اکبر نصراللهی (استاد دانشگاه و رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه) و بیژن مقدم (مدیرمسئول سایت تحلیلی الف) برگزار شد.
در این نشست، حاضران ضمن طرح مسئله، به بررسی و ارائه راهکارهایی در این زمینه پرداختند.
هشدار درباره هزینههای سنگین فیلترینگ گسترده
نصراللهی با بیان اینکه از ابتدا با فیلترینگ و شیوه اجرای آن در کشور مخالف بوده است، گفت: «پیش از فیلتر شدن تلگرام و اینستاگرام هشدار داده بودم که این سیاست پرهزینه و از اساس غیرقابل اجراست. همین اتفاق هم رخ داد؛ فیلترینگ از یک جهت اجرا شد، زیرا محدودیتهایی ایجاد کرد، اما از جهتی دیگر عملاً اجرا نشد، چون مردم همچنان به همان پلتفرمها و حتی گستردهتر از قبل دسترسی پیدا کردند.»
او افزود: «نتیجه این سیاست، تحمیل هزینههای بسیار سنگین امنیتی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر کشور بوده است. اگر از جنبههای اقتصادی بگذریم، تبعات فرهنگی آن غیرقابل جبران است. امروز کودکان و نوجوانان، بهویژه پس از دوران کرونا، با پوشش درس، مشق و دانشگاه، به همان محتواهایی دسترسی دارند که پیشتر تنها بزرگسالان به آن دسترسی داشتند.»
این استاد ارتباطات با اشاره به پیامدهای امنیتی فیلترینگ گفت: «وقتی افراد مختلف بدون محدودیت از فیلترشکن استفاده میکنند، به محتواهایی دسترسی پیدا میکنند که نباید داشته باشند. از سوی دیگر، بسیاری از سرویسهای جاسوسی در همین جنگ ۱۲روزه و پیش از آن، از طریق همین فیلترشکنها افراد را جذب کردهاند؛ زیرا این ابزارها عملاً درِ اطلاعات مردم را برای آنها باز میکند و خودشان هم آن را رایگان در اختیار کاربران قرار دادهاند.»
نصراللهی افزود که مخالفت او با فیلترینگ به شکل و شمایل کنونی، به معنای موافقت با بینظمی و بیقانونی در فضای مجازی نیست. او تأکید کرد که هیچیک از کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز نتوانستهاند رؤیای «اینترنت کاملاً بدون فیلتر» را اجرایی کنند و در همه کشورها نوعی از فیلترینگ اعمال میشود؛ با این تفاوت که نوع، میزان و زمان اعمال محدودیت متفاوت است.
به گفته وی، این محدودیتها معمولاً در شرایط بحران اعمال میشود یا تنها برخی کاربران از دسترسی به شبکههای اجتماعی محدود میشوند، نه اینکه همه کاربران بهطور یکسان مشمول فیلتر شوند.
آیا اینترنت بدون فیلتر در دنیا محقق شده است؟
اکبر نصراللهی درباره نحوه فیلترینگ در کشورهای مختلف اظهار کرد: یک مؤسسه بینالمللی در بررسی خود روی ۱۰۰ کشور تأکید کرده است ـ و نتایج آن با یک جستوجوی ساده قابل مشاهده است ـ که هیچ کشوری نتوانسته رویای «اینترنت بدون فیلتر» را محقق کند.
بهگفته او، ممکن است نوع فیلترینگ در این کشورها متفاوت باشد و عمدتاً در حوزههایی مانند پورنوگرافی، حفاظت از کودکان و موضوعات مشابه اعمال شود.
وی افزود: چند روز پیش نیز استرالیا محدودیتهایی را برای استفاده کودکان از شبکههای اجتماعی وضع کرد و همچنین کمیسیون اروپا بخشنامهای را به تصویب رسانده که در آن، موارد متعدد مربوط به اعمال محدودیتها و چارچوبهای نظارتی ذکر شده است.
دفاع از دسترسی خبرنگاران به خط سفید/ امتیاز نیست، ضرورت است
نصراللهی با اشاره به بحث اینترنت سفید برای خبرنگاران تأکید کرد: خبرنگاران، همانند بسیاری از مشاغل حساس و غیرحساس، بنا بر نقش و وظایفی که بر عهده دارند، باید از مجموعهای از تسهیلات، لوازم و خدمات برخوردار باشند.
وی توضیح داد که در این حوزه از «تسهیلات، خدمات و لوازم» سخن گفته میشود و نه «امتیازات»؛ همانگونه که برای پزشکان، اورژانس یا شرکت واحد به دلیل ماهیت مأموریتشان امکاناتی در نظر گرفته میشود، برای خبرنگاران نیز این موضوع یک ضرورت حرفهای است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: این تسهیلات به معنای رانت، ویژهکاری یا امتیاز دادن نیست و مضحک است که خبرنگاران امروز به ویژهخواری، امتیازطلبی یا سوءاستفاده متهم میشوند.
دکتر نصراللهی افزود: حتی نگرانی بزرگتر آن است که رسانههای خارجی نیز از این فضا بهرهبرداری کرده و برای اعتبارزدایی از رسانهها و روزنامهنگاران ایرانی، آنها را با واژگانی همچون «مزدور» یا «حاکمیتی» توصیف میکنند.
انتقاد تند از سکوت و سیاسیکاری مسئولان
وی در ادامه تصریح کرد: نقد من متوجه افرادی است که خبرنگار نیستند اما پشت عنوان خبرنگار پنهان میشوند؛ از اینترنت هوشمند گرفته تا دسترسیهای خاصی که تا همین دیروز نیز وجود داشته است.
نصراللهی گفت: انتقاد من خطاب به کسانی است که با وجود حمایت از فیلترینگ و تلاش برای گسترش آن، خودشان از خط سفید برخوردار بوده و هستند؛ نه خبرنگاران و رسانههایی که در جنگ روایتها و مقابله با جریان تحریف و برای خروج از محاصره تبلیغاتی ـ بنا بر تعبیر مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم ـ ناگزیر از بهرهگیری از این خدمات هستند.
او افزود: این مانند آن است که دست و پای فردی را ببندند و سپس از او بخواهند بجنگد. حال اگر کسی به هر انگیزهای دست من را باز کرده باشد، منطقی نیست که بگویم دستم را هم ببندید چون دست دیگران بسته است. هر فرد باید تا جایی که میتواند از امکانات موجود استفاده کند و در عین حال بکوشد امکان بهرهمندی دیگران نیز فراهم شود.
نصراللهی تأکید کرد: چگونه میتوان انتظار داشت در شرایطی که باید از محاصره تبلیغاتی خارج شد، با جریان تحریف مقابله کرد یا در جنگ روایتها وارد شد، ابزار و لوازم لازم در اختیار نباشد؟ چنین رویکردی خلاف عقل و منطق است.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه با انتقاد از عملکرد مسئولان درباره موضوع اینترنت سفید اظهار کرد: با وجود احترامی که برای دولتمردان قائلم، آنان بهجای شفافسازی درباره اینترنت سفید و تلاش برای رفع فیلترینگ و فراهم کردن دسترسی عمومی به اینترنت در شرایط غیربحرانی، یا سکوت اختیار کردند یا مواضع سیاسی و محافظهکارانه گرفتند.
وی افزود: نتیجه این رفتار آن شد که به جای اصلاح ساختاری یک سیاست غلط، تا دیروز یا قربانی سکوت بودند یا قربانی سیاسیکاری. برخی نیز اساساً وجود اینترنت سفید را انکار کردند و اکنون با مواضع اخیر رئیسجمهور، میخواهند همان دسترسی محدود رسانهها و خبرنگاران را نیز تبدیل به «امکان سفید» و در واقع حذف کنند؛ در حالی که این اقدام نقض غرض و نوعی تناقض است.
او با اشاره به سخنان رئیسجمهور مبنی بر اینکه «فیلترینگ بدترین مشکل کشور است» ادامه داد: اگر فیلترینگ بدترین مشکل کشور است، برای حل آن باید گره را باز کرد، نه اینکه بخشهای دیگری را نیز محرومتر کرد. اگر برخی از ابزارهایی مانند اسلحه یا لباس پلیس سوءاستفاده کردهاند، نباید همه را تنبیه کنیم.
وی تأکید کرد: آنچه نگرانکنندهتر است، موضع منفعلانه خود خبرنگاران و رسانههاست. متأسفانه به جای دفاع از نقش حرفهای خود، یا منکر موضوع شدند یا گفتند اطلاع نداشتهاند. چرا سینه سپر نمیکنند؟ چرا تبیین نمیکنند که خبرنگاران برای خودشان امتیاز نمیخواهند؟
او ادامه داد: خبرنگاران نمیخواهند اسلحه داشته باشند یا اینترنت سفید بهعنوان امتیاز ویژه بگیرند؛ این دسترسی برای آن است که بتوانند خدمات اطلاعرسانی را دقیقتر، سریعتر و کارآمدتر ارائه دهند، فعالیت رسانههای معارض و ضد مردم ایران را رصد کنند، بدانند در جنگ رسانهای چه میگذرد، تعارضات و خطهای تبلیغاتی طرف مقابل چیست و با شناخت دقیق از دشمن بتوانند عملیات رسانهای مؤثر طراحی کنند. متأسفانه بهجای این توضیح روشن، برخی یا انکار کردند یا درگیر ملاحظات سیاسی شدند.
سخنرانان و حاضران در این نشست تأکید کردند که سیاستهای فیلترینگ نیازمند بازنگری جدی است و شفافسازی درباره نحوه ارائه دسترسیهای ضروری به رسانهها باید در دستور کار قرار گیرد. آنان همچنین بر ضرورت تقویت نقش نظارتی مطبوعات در حوزههای حیاتی کشور تاکید کردند.
بیژن مقدم: فیلترینگ کنونی تنها به سود کاسبان فیلترشکن است
بیژن مقدم مدیرمسئول پایگاه خبری الف در نشست سیمکارت سفید، چالشها و فرصتها که در دفتر توسعه آموزش رسانه برگزار شد، تاکید کرد: عدالت مساوی با برابری نیست و چنین برداشتی از عدالت، تفسیری نادرست است.
او که در خصوص اینترنت سفید خبرنگاران سخن میگفت، ادامه داد: عدالت به این معناست که هر چیز در جای خود قرار گیرد و دقیقاً همین معنا، مفهوم واقعی عدالت است.
آقای مقدم افزود: براساس نقشها، مسئولیتها و کارکردها، ابزار و امکاناتی در اختیار افراد قرار میگیرد و این موضوع را نمیتوان بیعدالتی دانست.
او در تشریح منطق دسترسی متفاوت برای برخی مشاغل توضیح داد: داشتن اینترنت با سرعت بالا در جلسات مدیران رسانه با وزرا و سایر مسئولان همواره یکی از نیازهای حیاتی برای انجام مأموریتها، انتشار به موقع خبر و وظایف محوله بوده است. مقدم تأکید کرد :این نوع دسترسی، نه امتیاز ویژه بلکه یک ضرورت کاری است. وی افزود: افراد بسته به کارکرد و مأموریت خود به سطح مشخصی از دسترسی نیاز دارند؛ همانگونه که در بحث استفاده از ماهواره نیز چنین نیازی وجود داشت.
او در بخش دیگری از سخنان به اشتباه بودن برخی سیاستها در حوزه فیلترینگ پرداخت و گفت: به نظر من در موضوع معروف به اینترنت سفید ، اشکال در شیوه اجراست نه در اصل سیاست.
تفکیک بین سیاست و اجرا ضروری است
مدیرمسئول «الف» با تفکیک میان سیاستگذاری و اجرا، اشکال اصلی را در مرحله اجرا دانست و گفت: میان تصمیم تا اجرا و میان سیاست تا عمل، همواره فاصلهای وجود دارد. ممکن است سیاستی درست ، با اجرایی بد مواجه شود . وی با اشاره به مشابهت مشکلات اجرایی در حوزه خصوصیسازی و موضوع اینترنت سفید خاطرنشان کرد: مشکل اصلی در بحث خصوصی سازی چه بسا نه در اصل سیاستها، بلکه در نحوه اجرای آن بوده است که در موارد متعددی به بازداشت و بازگرداندن اموال خصوصی شده انجامیده است .
تاکنون هیچ شخصیت یا مسئولی را ندیدهام که از فیلترینگ موجود دفاع کند و اساساً این نوع فیلترینگ قابل دفاع نیست. فیلترینگ موجود تنها به نفع فروشندگان فیلترشکنهاست و عملاً بازار آنها را رونق داده است.
وی پیامد این وضعیت را خروج کنترل از دست مسئولان دانست و افزود: امروز حتی کودکان و نوجوانان برای دسترسی به ابتداییترین اطلاعات ناچار به استفاده از فیلترشکن هستند؛ وضعیتی که نتیجه مستقیم سیاستگذاری و اجرای نادرست در حوزه فیلترینگ است.
پزشکیان سیاه نکند ، بررسی کند
مقدم با اشاره به سخنان اخیر رییس جمهور که می گوید "دستور دادهام اینترنت سفید همه را سیاه کنند" گفت: اینکه رییس جمهور تعداد محدودی اینترنت سفید را سیاه کند انتظاری نیست که از آقای پزشکیان می رفت . به نظر من آقای پزشکیان بهتر بود دستور بررسی موضوع را صادر می کردند تا معلوم شود در اجرای این سیاست درست و کارشناسی ، اشتباهی رخ داده و کسانی از این امکان سو استفاده می کنند یا نه ؟ در این صورت افراد و مسئولینی که واقعا به این امکان نیاز ندارند را حذف می کردند. در موضوع اینترنت نیز ممکن است دسترسی برای برخی فراهم شده و برای برخی فراهم نشده باشد از این رو دستور اخیر رئیسجمهور درباره بررسی سیمکارتهای سفید باید بر همین نگاه اصلاحی و ارزیابانه استوار باشد.
این مدیر رسانهای با اشاره به وعدههای رئیسجمهور در دوران انتخابات گفت: انتظار این بود که بر اساس وعدههای داده شده، فیلترینگ برداشته شود. وقتی رئیسجمهور وارد کار شد، دید که اگر بخواهد به ساختارها و قانون وفادار باشد، نمیتواند با یک دستور شخصی وعده خود را عملی کند.
مقدم به اقدامات ساختاری اشاره کرد: آقای پزشکیان سعی میکند در ساختار حرکت کند. شورای عالی فضای مجازی ۳۲ بند تصویب کرده که با امضای ایشان ابلاغ شده و هر دستگاه مسئولیتی دارد. طبق همان مصوبات، برخی شبکهها و اپلیکیشنها مانند واتساپ رفع توقیف شدند.
باید این پدیده را شناخت و برای آن قانونگذاری کرد
وی تصریح کرد: با فیلترینگ به شیوه موجود مخالفیم اما سخت با قانونمند کردن این حوزه مهم موافقیم .
مقدم تاکید کرد مهمتر از فیلترینگ مساله حکمرانی در فضای مجازی است که همه کشورها به سوی آن حرکت کرده اند .
مدیر سایت الف گفت: شرط اول قانگذاری درست در این ماجرا شناخت کامل پدیده و نوع مواجهه ما با آن است .پدیده ای پیچیده ، فراگیر، موثر و فرامرزی .
این کارشناس رسانه افزود : اگر کسانی معتقدند مرجعیت رسانه با به رسانه های داخلی بر گردد ما نیازمند رسانه قوی هستیم . و رسانه قوی شکل نمی گیرد مگر با تامین امکانات و ابزارهای لازم . قدرتمند بودن ابعاد متعدد اقتصادی، فرهنگی و ساختاری دارد. اگر ساختار حاکمیتی نمیتواند رسانهای را حمایت کند، چگونه انتظار مرجعیت رسانهای داریم؟
مقدم شفافیت و قانونمداری را کلید حل چالشها دانست و گفت: در حوزه فضای مجازی نیاز داریم هم پدیده را بشناسیم و هم برای آن قوانین بگذاریم. ما شعار میدهیم اما به لوازم آن وفادار نمیشویم.
وی با اشاره به نوع مواجهه با پدیده های جدید گفت : وقتی جامعه ایران با یک پدیده جدید روبرو میشده سه رفتار متفاوت از خود بروز داده است .
1- حذف و طرد و تسلط نگاه تهدیدی
2- بهره گیری و نگاه فرصتی به آن
3- استفاده فراگیر و بومی سازی آن
و ما امروز در گام 2 و 3 هستیم .
وی گفت : ما مشکل تصمیم گیری در کشور داریم و متاسفانه تصمیم گیرندگان با اندک مخالفتی زود عقب نشینی می کنند . چرا باید لایحه مقابله با اخبار دروغ و جعلی که توسط خود دولت و وزارت دادگستری داده شده را پس بگیرند . چرا باید 15 آذر که روز اعمال قیمت جدید بنزین بود به تعویق بیافتد ؟
مدیر سایت الف همچنین گفت: اصرار بر شفافیت حکم میکند کسی که در این فضا کار می کند و افکار عمومی را تحت تاثیر قرار میدهد دارای شناسنامه باشد و همه بدانند خاستگاه او کجاست ؟ و شفافیت جز با قانون گذاری درست محقق نمی شود .
وی تصریح کرد: نباید به گونه ای حرف زده شود که گویی با هرگونه قانون گذاری در حوزه پدیده های جدید مخالفیم . اگر طرحی یا قانونی دارای اشکال است برطرف کنید ولی به اصل قانونمندی پایبند باشید .
وی در ضرورت قانونگذاری در این حوزه گفت: بسیاری از قضات که میخواهند قضاوت کنند میگویند قانون مطبوعات ، قانون جرایم رایانه ای و قانون مجازات اسلامی پاسخگوی سوالات ما نیست .
بهروز بهزادی: آزادی مطبوعات شعار نیست، باید دست رسانهها باز باشد
بنا بر این گزارش، بهروز بهزادی، مدیرمسئول روزنامه اعتماد، با تأکید بر ضرورت باز بودن فضای فعالیت رسانهها، گفت: «قانون فعلی مطبوعات نیازمند بازنگری جدی است.»
وی پدیده خودسانسوری را یکی از چالشهای عمده رسانهها دانست و افزود: «در موارد متعددی شخصاً با سانسور داخلی مواجه شدهام.»
بهزادی دسترسی به اینترنت را حق عمومی خواند و افزود: «اینترنت بخشی از زندگی روزمره و محدود کردن آن اشتباه است. خبرنگار ایدهآل باید فردی کنجکاو، منتقد و تسلیمناپذیر باشد و محکم بر مواضع خود بایستد.»
او همچنین با اشاره به عملکرد خبرنگاران در حوزههای حیاتی مانند آب، برق و گاز، تصریح کرد: «اگر رسانهها به موقع وظایف نظارتی خود را انجام میدادند، بسیاری از مشکلات کنونی ایجاد نمیشد. نقش اصلی رسانه، مطالبهگری و شفافسازی است.»
انبارداران: دستور رئیسجمهور نیازمند بررسی بیشتر است
کارشناس و مجری تلویزیون نیز در ابتدای این نشست اظهار داشت: رئیسجمهور گفتهاند سیمکارتهای سفید را سیاه کنید؛ شاید غائله ختم شود، اما لازم است این موضوع با دقت بیشتری بررسی شود.
وی ادامه داد: برخی رسانهها نیز به موضوع سیمکارت سفید پرداختهاند؛ از دوم آذرماه این مسئله بهطور جدی به بحث داغ فضای مجازی تبدیل شده بود.
انبارداران عنوان کرد: موضوع اینترنت سفید بیشتر در پلتفرم ایکس مطرح شده است؛ زیرا مکانیابی در این پلتفرم روشن است. در جامعه نیز گاهی مطرح میشود که داشتن سیمکارت سفید و بهرهگیری بخشی از جامعه از این اینترنت اقدامی اشتباه است.
این کارشناس و مجری تلویزیون اضافه کرد: یکی دیگر از مباحث مرتبط با سیمکارت سفید، مسئله فیلترینگ و دسترسی آزاد به اینترنت است. البته در برخی کشورها نوع و میزان دسترسی به اینترنت متفاوت بوده و برای کودکان و نوجوانان محدودیتهای بیشتری اعمال میشود.
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.