حادثه تلخ انفجار در بندر شهید رجایی بندرعباس که به زخمی شدن بیش از ۱۲۰۰ نفر و جان باختن ۴۶ نفر انجامید، از عمیق‌ترین بحران‌های ساختاری حوزه سلامت در استان هرمزگان پرده برداشت. این حادثه، که نیاز فوری به خدمات پزشکی و درمانی گسترده را در پی داشت، ضعف شدید زیرساخت‌های درمانی و کمبود فاجعه‌بار پزشکان متخصص در استان را برجسته کرد؛ بحرانی که سال‌هاست در سایه بی‌توجهی‌های وزارت بهداشت، شدت گرفته است.
کمبود پزشک متخصص
مطابق آمار رسمی سازمان نظام پزشکی کشور، استان هرمزگان در بسیاری از رشته‌های پزشکی با کمبود چشمگیر پزشک متخصص مواجه است. برای درک ابعاد این بحران، کافی است بدانیم که سرانه پزشک جراح در این استان تنها ۰.۵ به ازای هر ده هزار نفر است؛ رقمی که حتی از برخی کشورهای توسعه‌نیافته نیز پایین‌تر است.
بر اساس جدول منتشرشده از سوی سازمان نظام پزشکی، در برخی تخصص‌های حیاتی مانند جراحی قلب و عروق، هرمزگان تنها یک پزشک دارد. در سایر تخصص‌ها نیز وضعیت نگران‌کننده‌ای حاکم است: تنها ۹۰ پزشک متخصص اطفال (۰.۴۶ در ده هزار نفر)، ۶۲ متخصص زنان و زایمان (۰.۳۲)، ۵۹ پزشک داخلی (۰.۳۰) و تنها ۲۸ متخصص قلب و عروق (۰.۱۴) در استان فعالیت میکنند. همچنین در رشته‌هایی مانند اورژانس، گوش و حلق و بینی، نورولوژی، اورولوژی، بیماری‌های عفونی، بیهوشی و جراحی مغز و اعصاب نیز آمارها به طرز فاحشی پایین است.
این کمبود تنها یک مسئله آماری نیست، بلکه در عمل به نوبت‌ها و صف‌های طولانی پزشکان، تشخیص‌های دیرهنگام و نامناسب، ارجاع بیماران به خارج از استان و از دست رفتن فرصت نجات جان افراد می‌انجامد. همچنین کمبود متخصص موجب آن شده که پزشکان شاغل در هرمزگان نیز تحت فشار کاری شدید قرار داشته باشند که کیفیت خدمات‌رسانی را کاهش داده و به تبع آن احتمال فرسودگی شغلی را افزایش می‌دهد.
زیرساخت فراموش‌شده درمان
اما بحران سلامت بندر به همین‌جا ختم نمی‌شود. بررسی وضعیت تخت‌های بیمارستانی نیز نشان می‌دهد که استان هرمزگان در جایگاه مناسبی قرار ندارد. طبق داده‌های رسمی، سرانه تخت بیمارستانی در استان بندرعباس تنها ۱۱.۵ تخت به ازای هر ده هزار نفر جمعیت است. این در حالی است که میانگین کشوری این رقم به حدود ۱۸ تخت رسیده و برخی استانها به عددهای بالاتر از ۲۰ نیز دست یافته‌اند.
رتبه ۲۸ کشوری هرمزگان از نظر تعداد تخت بیمارستانی، نشان می‌دهد که این استان در انتهای فهرست برخورداری از زیرساخت درمانی قرار دارد. این وضعیت موجب شده که در بحران‌هایی مانند سوانح صنعتی یا همه‌گیری‌ها، سیستم درمانی استان خیلی زود از کار بیفتد و توان پاسخ‌گویی به نیازهای اولیه را نیز نداشته باشد.
نارضایتی بندر از معضل نبود پزشک
کمبود پزشک و زیرساخت‌های درمانی و بیمارستانی نه‌تنها یک مشکل فنی یا مدیریتی، بلکه پدیده‌ای با تبعات اجتماعی گسترده است. در وهله نخست، شاهد افزایش مهاجرت نیروهای متخصص بومی از استان هستیم. بسیاری از پزشکان جوان، به‌دلیل نبود امکانات کافی برای فعالیت حرفه‌ای، ترجیح می‌دهند در استانهای برخوردارتر فعالیت کنند. این موضوع، پدیده مهاجرت معکوس منابع انسانی پزشکی را دامن می‌زند که در بلند مدت به مشکلات عدیده‌ای من جمله تهدید جان مردمان این استان منجر می‌شود.
از سوی دیگر، مردم هرمزگان ناچارند برای دریافت درمان مناسب به استانهای همجوار سفر کنند که موجب تحمیل هزینه‌های اقتصادی بالا و فشار روانی مضاعف به خانواده‌ها و آوارگی آنان در شهرهای دیگر می‌شود. این شرایط به‌تدریج اعتماد عمومی به نظام سلامت را تضعیف کرده و زمینه‌ساز نارضایتی اجتماعی گسترده‌تر خواهد شد.
تمرکززدایی در آموزش پزشکی لازمه رفع مشکل
برای رفع این بحران، راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت باید به‌صورت همزمان در نظر گرفته شود. از جمله اقدامات فوری می‌توان به مواردی از جمله افزایش ظرفیت جذب پزشک متخصص در مناطق محروم، توسعه فوری بیمارستانهای جدید و نوسازی مراکز درمانی موجود و همچنین به تغییر در سیاست تمرکزگرایی آموزش پزشکی و واگذاری بخشی از اختیارات تربیت پزشک به دانشگاه‌های غیر دولتی استان اشاره کرد.
در بلندمدت نیز نیاز به بازنگری در سیاست‌های کلان وزارت بهداشت، تقویت عدالت درمانی، و شناسایی گلوگاه‌های توزیع منابع انسانی حس می‌شود.
