واکنش عبدی به هدیه جنجالی در برنامه تلویزیونی/ كادوپيچ كردن مرگ

  4031101027
واکنش عبدی به هدیه جنجالی در برنامه تلویزیونی/ كادوپيچ كردن مرگ

عباس عبدی در روزنامه اعتماد نوشت، ماجراي هديه دادن كفن و آگهي ترحيم درگذشت شادروان... به دعوت‌شدگان برنامه تلويزيوني در ايران، واكنش‌هاي زيادي داشت و در نهايت مديريت صدا و سيما مجبور به عذرخواهي شد. نقدهاي گوناگوني به اين برنامه شد كه اغلب آنها قابل توجه بود، ولي شايد بد نباشد كه زاويه ديگري هم در نقد اين برنامه گشوده شود. مرگ ‌اگر چه يك پديده زيستي است ولي تعبيري كه از آن و واكنشي كه در برابر آن مي‌شود، فرهنگي و اجتماعي است. مرگ در دنياي قديم عموما در خانه رخ مي‌داد، بدون اينكه بشر در جلوگيري از آن و به عنوان يك امر محتوم تواني داشته باشد. گريه و زاري مثل حالا نبود، از بس كه طبيعي بود. كم‌كم مذهب آمد و مرگ را به عنوان مرحله جديدي از حيات تعريف كرد و بناي خود را بر زندگي پس از مرگ گذاشت. در ادامه مرگ احساسي شد و مراحل كفن و دفن و يادبود و... به يك مراسم مهم تبديل شدند. در دنياي مدرن و با پيشرفت علم پزشكي ماجرا نيز فرق كرد. مرگ از يك سو و تا حدي مهار شد. افزايش اميد به زندگي كه در جوامع اوليه حتي ۲۰ سال بود، با آغاز انقلاب كشاورزي و سپس صنعتي افزايشي شد و اكنون در بهترين كشورها به ۸۵ سال هم رسيده است. اين نمادي از مهار نسبي مرگ در دنياي جديد است. با اين حال كوچك شدن خانوارها و افزايش طول عمر و زندگي شهري و پيشرفت‌هاي پزشكي و توسعه نهادهاي درماني و فناوري‌هاي پزشكي، مجموعا فرهنگي را ايجاد كرده است كه مرگ تا حدي كنترل‌پذير شده و از خانه بيرون رفته و حتي پنهان شده است. اغلب مرگ‌ها در بيمارستان و آسايشگاه و تنهايي محتضر و به دور از خانواده رخ مي‌دهد. از سوي ديگر مرگ نه‌تنها تا حدي مهار شده است، بلكه به سوي اختياري شدن نسبي نيز حركت مي‌كند. اتانازي (مرگ خود‌خواسته تحت مقررات) مصداق آن است كه اكنون در برخي از كشورها به رسميت شناخته شده است. پنهان كردن مرگ در جهان جديد، عده‌اي را به واكنش واداشته تا ببينند چگونه مي‌توانند تصور از مرگ را تغيير دهند و بشر را از اضطراب مرگ و تنهايي در هنگام مرگ رهايي بخشند و انكار و ناديده گرفتن و پنهان كردن مرگ را اصلاح كنند و مرگ را از اين وضعيت تابو مانند خارج كنند...

وضعيتي كه از بودن كنار مرده نزديكان خود نيز مي‌ترسند، در حالي كه از كنار زنده بودن آنها لذت مي‌بردند!
مصداق مهار مرگ را مي‌توان در زندگي گياهي برخي از افراد دانست. كسي را مي‌شناختم كه پدر خود را براي سال‌هاي متمادي در وضعيت زندگي گياهي حفظ كرد. هم‌اكنون مايكل شوماخر حدود ۱۴ سال است كه در اين وضعيت نگهداري مي‌شود. كساني بوده‌اند كه پس از دو دهه زندگي گياهي هوشياري خود را به دست آورده‌اند. سازوكار پزشكي و پروتكل‌هاي درمان نيز به گونه‌اي است كه حداكثر عمر را با هر هزينه‌اي پيش‌فرض گرفته است. حتي اگر يك روز اضافه‌تر باشد. با اين ملاحظات از مرگ، برنامه تلويزيوني مذكور را چگونه مي‌توان تحليل كرد؟
به نظر من اين برنامه پايه سياسي با پوششي ديني داشت كه از طرف نهادي توليد و منتشر شد كه براي ارسال چنين پيامي ساخته نشده در نتيجه به ضد خودش تبديل شد. ابتدا رويه و پوشش ديني آن را توضيح دهم. برنامه مي‌خواهد توجه مهمان و به تبع آن همه مخاطبان را به مساله مرگ جلب كند. در حقيقت اين پيام در يك رسانه مدرن و مخاطب مذهبي، مي‌خواهد به شكل ساده و سنتي بگويد كه از خدا بترس و به فكر آن جهان باشد. چنين پيامي نوعي تعريض ضمني نسبت به مهمان و مخاطبان برنامه است.‌گر چه اين تعريض در قالبي محترمانه و حتي انذار و نصيحت گفته مي‌شود. اين رفتار چند ايراد دارد. اول اينكه انذار‌دهنده صلاحيت اخلاقي و ديني اين كار را ندارد. اگر كسي نزد يك عارف و تارك‌الدنيا برود و او چنين توصيه‌اي نمايد؛ آن را با دل و جان مي‌پذيرد. ولي دست‌اندركاران ناشناخته و احتمالا جوان كه براي توليد برنامه و همين نمايش پول مي‌گيرند، صلاحيت اخلاقي دادن چنين توصيه‌اي را ندارند. مثل اين است كه يك نفر معتاد از منظر اخلاقي ديگران را توصيه كند كه به سوي اعتياد نرويد. دست‌اندركاران برنامه بيش از مهمان خود نيازمند چنين توصيه‌اي هستند. آنان به خانم چهره ماندگار پزشكي درس فكر كردن به مرگ را مي‌دهند كه به اندازه همه آنان تجربه زندگي را پس داده است.
اينكه يك گروه جوان در يك برنامه چنين جايگاهي اخلاقي و ديني براي خود قايل مي‌شوند كه ديگران را به ياد مرگ بيندازند، يك انحراف بزرگ رويكردي و نگرشي است. براي اينكه بدانيم اين استدلال تا چه اندازه درست است، اين پرسش را مطرح مي‌كنم كه؛ آيا آنان به خود اجازه مي‌دهند كه مثلا امام جمعه يا مقام ديگري از روحانيون داراي مقام را دعوت كنند و چنين هديه‌اي را به آنان دهند؟ طبعا چنين مهماناني خود را برتر از نصيحت يك جوان غافل مي‌دانند، ضمن اينكه تعبير و برداشت مردم از دادن اين هديه به چنين افرادي؛ به كلي متفاوت خواهد شد؛ و از آن به عنوان يك اقدام جسورانه سياسي دفاع مي‌كردند.
پس اگر دادن چنين هديه‌اي به آنان سياسي تلقي مي‌شد، طبعا دادن آن به افراد عادي هم سياسي است و البته از منظري متفاوت. به عبارت ديگر عامل مهمي در پشت اين ايده وجود دارد كه همان قدرت سياسي است كه دست‌اندركاران برنامه براي خود قايل هستند و مي‌خواهند از اين طريق مهمان و مخاطب را تحت سلطه اخلاقي و سياسي خود درآورند.
نكته بسيار مهم اشتباه سياست‌گذاران نظام رسانه‌اي است كه از كاركرد تلويزيون غافل هستند. آنان به خطا گمان مي‌كنند كه تلويزيون مي‌تواند كاركرد هيات، مسجد و... را در ابعاد بزرگ‌تري داشته باشد. تا آنجا كه به ياد دارم اولين‌بار آقاي مهدوي كني اين اشتباه را متذكر شد، و به درستي متوجه بود كه اين رسانه نمي‌تواند جايگزين نهادها و آيين‌هاي ديني شود. ولي دست‌اندركاران رسانه ملي به غلط اين مسير را رفتند، و گمان كردند كه با پخش يك سخنراني يا يك نصيحت اخلاقي در تلويزيون به جاي چند صد نفر در مسجد، چند صد هزار نفر آن را مي‌بينند و فوج فوج به راه راست! هدايت مي‌شوند! در حالي كه نتيجه عكس است. هم مساجد را خلوت كردند و بستند و هم تلويزيون را از اعتبار انداختند. هر نهادي كاركرد خودش را دارد. افرادي كه به ورزشگاه مي‌روند به هيات هم مي‌روند، ولي نمي‌توان در ورزشگاه سينه‌زني راه انداخت همانطور كه در هيات نمي‌توان كري فوتبالي راه انداخت. هنگامي كه تلويزيون را تبديل به منبر براي موعظه اخلاقي مي‌كنيد، نه تنها نتيجه آن را نمي‌دهد، بلكه مسجد و منبر را هم به حاشيه مي‌رانيد كه رانديد.
يك مساله مهم اين است كه تلويزيون ايران دنبال افزايش بيننده هم نيست. در واقع اين برنامه را تا زماني كه از سوي مهمان معترض بازنشر نشده بود كسي آن را نديده بود. يعني اين برنامه‌ها براي مخاطبان بسيار محدود ساخته مي‌شود و هدف اصلي آن جذب مخاطب نيست، چون به محض اينكه اينگونه برنامه‌ها ديده شوند از سوي بينندگان مورد اعتراض قرار مي‌گيرند. يكي از عللي كه كمتر كساني حاضر هستند كه در برنامه‌هاي تلويزيوني شركت كنند نيز همين است چون مخاطب عام ندارد براي كارفرماي محدود ساخته مي‌شود.
خلاصه اينكه انتشار پيام به نسبت خوبِ فكر كردن به مرگ را در قالب سياسي و ديني و بسيار ساده و منبرگونه از يك رسانه مدرن؛ عوارضي جز آنچه كه گفت شد ندارد. ۳۳ سال پيش در ابتداي يك تحقيق كه ناظر آن بودم نوشتم كه؛ «در ايران هيچ پديده مدرني به اندازه رسانه صدا و سيما به صورت سنتي استفاده نمي‌شود.» اين هم يكي از موارد آن. تازه آن زمان خيلي مدرن‌تر استفاده مي‌شد.

yektanetتریبون

پربحث‌های دیروز

  1. قالیباف: به دنبال یک تحول اقتصادی هستیم/ خیانت ممنوع!

  2. پزشکیان: نقشه‌های آمریکا با کمک ملت نابود خواهد شد / ترامپ ادعای مذاکره دارد اما اهل مذاکره نیست

  3. خرید و فروش طلا و سکه متوقف شد/ بذرافشان: همان‌قدر که قیمت‌ها هیجانی بالا رفته، منتظر ریزش قیمت‌ها هم باید باشید

  4. محمدجواد ظریف با تیپ متفاوت در راهپیمایی ۲۲ بهمن

  5. عارف: احساس نمی‌کنیم نفعی در معامله با آمریکا داشته باشیم/ ترامپ نشان داده قابل اعتماد نبوده

  6. در «یادداشت ریاست جمهوری» ترامپ علیه ایران، چه آمده؟

  7. واکنش حاجی‌زاده به تهدید ترامپ: جرأت حمله به ایران را ندارد

  8. ایلان ماسک: رادیو فردا و صدای آمریکا را تعطیل کنید

  9. سرلشکر باقری: دشمنان برای پذیرش هندسه قدرت جدید آماده شوند

  10. عراقچی: آمریکا در برجام بدعهدی کرد/ اعتماد به مذاکره نداریم

  11. برگزاری راهپیمایی ۲۲ بهمن/ پایتخت‌نشینان حاضر در میدان + تصاویر

  12. عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام: ۴۹ درصد جمعیت ایران در سال‌های قبل از انقلاب زیر خط فقر بودند

  13. قطعنامه ۲۲بهمن: دولت از کاهش ارزش پول جلوگیری کند

  14. ترامپ: درباره الحاق کانادا به آمریکا جدی هستم!

  15. حضور علیرضا دبیر در راهپیمایی ۲۲ بهمن

  16.  منظور: پس از انقلاب امید به زندگی در ایران ۱۹ سال زیاد شد

پربحث‌های هفته

  1. تودهنی بزرگ به ترامپیست‌ها...

  2. حکم رئیس اسبق هلال‌احمر تایید شد/ محکومیت پیوندی به حبس، جزای نقدی و انفصال دائم از خدمات دولتی

  3. درخواست صدور ویزای ظریف به سفارت آلمان ارسال نشد

  4. رهبر انقلاب: مذاکره با آمریکا غیرعاقلانه، غیرهوشمندانه و غیرشرافتمندانه است/ تنها استثنایی که در زمینه مذاکره وجود دارد، آمریکا است

  5. از ترامپ، به خوشبین ها در تهران!

  6. آیا مشکل اصلی اقتصاد ما فقط تحریم است؟

  7. قیمت دلار تخت‌گاز می‌تازد/ از وعده‌های دلاری همتی چه خبر؟/ وزیر اقتصاد یا سکوت می‌کند یا می‌گوید به من مربوط نیست

  8. مذاکره چه نتیجه ای خواهد داشت؟

  9.   طرد یک میلیون و ۱۰۰ هزار اتباع غیرمجاز/ اتباع فرصت‌های شغلی زیادی از کشور گرفتند  

  10. نقطه پایان هزینه از رهبری/ نشان طلایی وقاحت! / ترامپ به روایت آخوندی 

  11. گزافه‌گویی جدید ترامپ درباره ایران: توافق را به بمباران ترجیح می‌دهم/ هیچ‌کس نمی‌خواهد بمیرد

  12. هراس آمریکا از افول هژمونی دلار

  13. نامه مهم اساتید دانشگاه به پزشکیان، قالیباف و اژه‌ای درباره مذاکره ایران و آمریکا

  14. قالیباف: به دنبال یک تحول اقتصادی هستیم/ خیانت ممنوع!

  15. دبیر: یک گردن کلفت باید این‌ها را جمع کند/ اظهار نظر دوباره درباره علی دایی

  16. ابراز آمادگی ترامپ برای گفت‌گو با ایران ضمن امضای یادداشت ضدایرانی

  17. دولت دارد چه کار می‌کند؟/ بحران هویت در پرونده هسته ای ایران/ اسم رمز حمله به نیروهای انقلاب !

  18. دبیر شورای‌عالی امنیت ملی: با کفار هم می‌شود مذاکره کرد

  19. تشکیل پرونده قضایی برای دو هنرمند به دلیل «اقدام خلاف عرف و شرع»

  20. سر دادن شعار علیه ظریف در نماز جمعه تهران

  21. اتفاقی عجیب در کرمان/ خاک پاشیدن به صورت وزیر آموزش و پرورش در مراسم تشییع یکی از دانش‌آموزان

  22. آقای عطاران اگر قرار بود به سوالی جواب ندهید چرا در نشست خبری شرکت کردید؟

  23. رهبر انقلاب: تهدیدهای آمریکا، هیچ تاثیری در ذهنیت ملت و مسئولین ما ندارد

  24. نامه خرازی درباره تابعیت قهری و غیرقهری/ بحران قحط‌الرجال در دستگاه دیپلماسی!/ پرونده هسته ای دست کیست؟

  25. پزشکیان: نقشه‌های آمریکا با کمک ملت نابود خواهد شد / ترامپ ادعای مذاکره دارد اما اهل مذاکره نیست

آخرین عناوین