در این نوشته قصد داریم شمارا با واژه‌ای به نام عزت نفس و همه نکات مربوط به آن آشنا کنیم. از تفاوت‌های عزت نفس با اعتماد به نفس صحبت کرده و راه‌های افزایش عزت نفس را معرفی می‌کنیم.
عزت نفس چیست ؟
در دسته بندی موارد مربوط به توسعه فردی با عبارت به نام عزت نفس روبهرو هستیم که متشکل از تعاریف و توضیحات متعددی در کتب روانشناسی و فضای دیجیتال است. از این رو در این مقاله قصد داریم تا یک تعریف کلی درباره عزت نفس بیان کرده و شمارا با ویژگی‌های افراد با عزت نفس بالا و پایین آشنا کنیم.
زمانی که صحبت از تعریف جامع درباره مفهوم عزت نفس می‌شود به نام کریستوفر مراک برمی‌خوریم. در این تعریف آمده است که افراد با داشتن سطح متوسط روبه بالا در رابطه با دو عامل احساس ارزشمندی و احساس توانمندی از عزت نفس برخوردار هستند. که در ادامه به ارائه توضیحاتی درباره هر بخش از این دو عامل می‌پردازیم.
احساس توامندی
در ابتدای صحبت از احساس توانمندی ابتدا باید حوزه و دسته علاقه شما را مشخص کنیم. با توجه به تعریف احساس توانمندی که می‌گوید توانمندی همان باوری است که شما نسبت به میزان مهارتتان در حوزه تخصصی خود دارید. با توجه به گفته مراک، برای ایجاد احساس توانمندی در فرد، لازم نیست در تمامی مهارت‌های شما در حوزه‌های مختلف کاری خوب و قوی باشد تنها در بخشی بهترین و توانمندترین باشید که به آن علاقه بیشتری داشته و برای شما مهم‌تر از بخش‌های دیگر است.
برای مثال فرض کنید شما در زمنیه نویسندگی مهارت بالایی دارید ولی از آن‌جایی که نویسندگی برای شما اهمیت ندارد، داشتن توانایی در این زمینه هم برای شما اهمیت ندارد و آن را به عنوان توانایی محسوب نمی‌کنید.
ولی موضوع مهم برای شما در حوزه خوانندگی قرار دارد و هدف شما بهترین بودن در این زمینه است. پس میزان توانایی خود را در این زمینه می‌سنجید و آن را به عنوان معیار قرار می‌دهید.
نکته کلیدی بعدی که در بحث احساس توانمندی با آن طرف هستیم سطح انتظارات فرد از خود است. برای درک بهتر این بخش به ارائه یک مثال می‌پردازیم. شخصی را در نظر بگیرید که انتظارش از خود برای انجام برخی کارها در حد متوسط است، پس زمانی که آن کار به خصوص را تا حد متوسطی انجام می‌دهد احساس توانمندی کردی و اصطلاحا فرد عزت نفس بالایی را تجربه می‌کند. اما در مقابل شخصی را تصور کنید که در انجام و به ثمررساندن کار انتظار بالایی از خود دارد. در مقابل پس از اتمام و بررسی نتایج به دست آمده از کار به این موضوع پی می‌برد که کار انجام شده در سطح متوسطی است، پس این شخص با توجه به این مثال حس عزت نفس پایینی را تجربه می‌کند.
نکته آخر و مهمی که در این زمنیه وجود دارد این است که این احساس کاملا درونی است و شما نمی‌توانید در رابطه با حس توانمندی در فردی دیگر نظر بدهید.
احساس ارزشمندی
در تعریف کلی از احساس ارزشمندی این موضوع را مشاهده می‌کنیم. احساس ارزشمندی همان احساسی است که شما نسبت به خود و اقداماتتان احساس می‌کنید.
پس از تمامی این توضیحات و آشنایی مختصر با دو عبارت احساس ارزشمندی و احساس توانمندی لازم به ذکر است که بگوییم عزت نفس ترکیبی از این دو حس در فرد بوده است که طبیعتا هرچی رضایت بخش‌تر باشند، فرد از عزت نفس بالاتری برخوردار است.
لازم به ذکر است به طور مثال اگر شما از حس توانمندی بالا برخوردار باشید اما نسبت به خود احساس ارزشی نداشته باشید، نمی‌توان گفت شما از عزت نفس بالایی برخوردار هستید. ترکیب این دو به اندازه مطلوب است که نتیجه‌ای مهم را در بردارد.
نکته:
فردی که از احساس ارزشمندی بالایی برخوردار است ولی احساس توانمندی نمی‌کند، کم کم به سمت خود شیفتگی می‌رود. برعکس فردی که احساس توانمدی دارد ولی برای خود ارزشی قائل نیست، نسبت به حضور در جامعه حس خوبی نداشته و انزوا را ترجیح می‌دهد.
عزت نفس بالا چه فوایدی دارد؟
فردی با عزت نفس بالا در مواجه با مشکلات بهتر از افراد دیگر برخورد می‌کنید. مدیریت و برنامه ریزی او برای پشت سرگذاشتن این مشکل در سطح کیفی بهترین نسبت به افراد دیگر با عزت نفس پایین خواهد بود. شکست در مراحل مختلف زندگی برای او آخر دنیا نیست بلکه دوباره بلند شده و با بهره‌گیری از تجربیاتی که در گذشته داشته برای داشتن آینده‌ای بهتر تلاش می‌کند.
بررسی تفاوت‌های عزت نفس و اعتماد به نفس
درک برخی افراد از دو موضوع عزت نفس و اعتماد به نفس پایین بوده و گاها دیده شده این دو رو به اشتباه و به جای یکدیگر استفاده می‌کنند. این درحالی است که تفاوت‌های زیادی در مورد این دو باهم قابل ذکراست.
برای درک بهتر این تفاوت‌ها و دلایل ایجادشان، ابتدا تعریفی از اعتماد به نفس را برای شما ارائه می‌دهیم.
اعتماد به نفس چیست؟
تعریف کلی که در ذهن ما از اعتماد به نفس وجود دارد همان اعتمادی است که شخص به توانمندی‌های خود دارد. اما موضوع مهم و قابل تاملی که در این تعریف با آن روبهرو هستیم این است که اعتماد به نفس را باید برای حوزه و دسته کاری مشخصی تعریف کرد.
پس با توجه به توضیحات ارائه شده سوالی مانند "آیا شما اعتماد به نفس بالا دارید؟" اشتباه بوده و نسخه صحیح آن "آیا شما در رانندگی اعتماد به نفس بالایی دارید؟" می‌باشد.
بررسی ویژگی‌های افراد با عزت نفس بالا
- تشکر از خود و دیگران
- با روی گشاده از رشد کردن استقبال می‌کنند.
- پذیرش چالش‌ها
- همواره به خود توجه می‌کنند و هرروز بیشتر از دیروز خود و ویژگی‌های خود را می‌شناسند.
- از افراد باتجربه مشورت می‌گیرند ولی درنهایت خودشان تصمیم می‌گیرند.
- داشتن ذهنی واقع‌گرا در رویارویی با مشکلات و چالش‌ها
- همانطور که خودشان به سمت جنبه‌های مثبت زندگی پیش می‌روند، اطرافیانشان را نیز در این راه تشویق می‌کنند.
- برای رسیدن به اهداف خود از انرژی و انگیزه سرشارند.
- اگر در کاری شسکت بخورند، متوقف نخواهند شد. بلکه از آن شسکت درس گرفته و با انرژی بیشتری ادامه می‌دهند.
- انتقاد پذیرند و بدون هیچ تعصبی انتقاد دیگران را می‌شنوند. آن‌ها می‌دانند نظرات دیگران هیچ تاثیری در ارزش درونی ندارد.
ویژگی افراد با عزت نفس پایین
نقطه روبه‌روی افراد در دسته بندی قبلی که ویژگی‌های مشخصی داشتند، افرادی با عزت نفس پایین هستند که در ادامه به بررسی ویژگی‌های آنان می پردازیم.
- بیشتر از این‌که خود را دوست بدارند، برای دیگران ارزش قائلند.
- حتی اگر بهترین عملکرد را داشته باشند، بازهم از خود راضی نیستند. اصطلاحا توقع نامعقول از خود دارند.
- به جای تمرکز روی نقاط قوت خود، روی نقاط ضعف و منفی خود تمرکز می‌کنند و با این کار انرژی خود را ازبین می‌برند.
- احساس ترس، اظطراب و افسردگی مهمان همیشگی آن‌هاست.
- نمی‌توانند نیازهای خود را بیان کنند و از این کار خجالت می‌کشند.
- به هیچ وجه موفقیت‌های خود را نمی‌بینند و فقط در حال تماشای موفقیت‌های دیگران و حسرت خوردن هستند.
- هر مشکلی که به وجود می‌آید خود را مقصر می‌دانند و احساس بازنده را دارند.
