قانون جدید چک تازگی روند صدور چک را تغییر داده است و همین باعث بر سر زبان ها افتادن قانون چک و مسائل مربوط به آن شده است. عده ایی صدور این قانون جدید را پیشرفتی در عملیات بانکی می دانند و عده ای از آن واهمه دارند اما با توجه به شرایط موجود در جهان و ایران به دلیل همه گیری ویروس کرونا و البته با توجه به اینکه همه چیز در حال الکترونیکی شدن است و لازمه زندگی در دنیای امروز افزایش سرعت انجام کارهاست، به نظر قانون جدید در کنار کاستی هایی که ممکن است داشته باشد مزایایی دارد که باید آنها را بشناسید.

چرا قانون صدور چک تصویب شد؟

قانون صدور چک در سال 82 تصویب شد و در سال 97 اصلاحاتی به آن وارد شد که تا حد زیادی این قانون را دگرگون ساخته است. سوالی که شاید برای اغلب شما به وجود آمده باشد این است که با وجود قانون تجارت چه نیازی به قانون چک هست؟ درست است که قانون تجارت به موضوع اسناد تجاری یعنی چک، سفته و برات پرداخته است اما این قانون بیشتر جنبه حقوقی و مدنی را مورد توجه قرار داده است و برای رسیدگی کیفری به چک ها موضوع را به قانون چک واگذار کرده است؛ به عبارتی مسائلی مانند شناسایی چک های کیفری و تعیین مجازات برای آن ها در قانون صدور چک مورد قانون گذاری قرار گرفته است. وکیل کیفری یا وکلا نیز وقتی یک پرونده مرتبط با چک های کیفری دارند به قانون صدور چک استناد می کنند.

قانون جدید صدور چک و نوآوری های آن

چک صیادی را بشناسید

مهمترین و قابل توجه ترین قسمت تغییرات قانون جدید ایجاد نوع جدیدی از چک به عنوان چک صیادی است که این روزها همه کسانی که کم و بیش با چک سروکار دارند می خواهند اطلاعات کاملی درباره آن داشته باشند. چک صیادی در این راستا شکل گرفت که چک ها شکل یکسانی پیدا کنند تا بتوان سیستم یکپارچه ای را برای آنها در نظر گرفت. چک صیادی در واقع دارای ویژگی هایی است که آن را از چک قبلی متمایز می کند به این ترتیب که روی هر برگه چک شناسه ایی 16 رقمی وجود دارد که آن ورقه چک را از سایر ورقه های چک متمایز می کند و علاوه بر این می توانید اطلاعات دیگری را هم درباره صادر کننده و حساب او از طریق همین شماره 16 رقمی بدست آورید.

چک صیادی و اطمینان از برگشت نخوردن چک

یکی از دغدغه ها هنگام صدور چک برگشت خوردن آن است که جدا از اینکه ممکن به پول خود نرسید و در حالت خوشبینانه دیر به پول خود برسید، دردسرهای شکایت کردن و رفت و آمدهای ناشی از آن می تواند کلافه تان کند. یکی از نوآوری های قانون چک این است که با ایجاد چک صیادی و درج همان شناسه 16 رقمی به شما این امکان را می دهد تا از خوش حسابی صادرکننده خیال خود را راحت کنید. برای این کار می توانید به شماره 701701 پیامک بدهید یا از طریق سامانه صیادی وضعیت چک های برگشتی صادر کننده چک را استعلام کنید.

آیا شما می توانید دسته چک داشته باشید؟

طبق قانون جدید صدور چک شرایط اعطای دسته چک تغییر کرده است و اگر شما قصد دارید دسته چک بگیرید بدانید که باید شرایط شما مطابق قانون جدید احراز شود. برای دریافت دسته چک های جدید بانک ها از طریق سامانه صدور یکپارچه چک یا همان سامانه صیاد اقدام کنند و بعد از اطمینان از استعلام از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی و نبود ممنوعیت قانونی و رتبه بندی اعتباری برای شما دسته چک صادر می کنند.

قبل از گرفتن چک صیادی هشیار باشید!

اگر قصد گرفتن چک صیادی از دیگری را دارید باید مطمئن باشید که چک در سامانه صیادی ثبت شده است در واقع روال جدید صدور به این ترتیب است که صادر کننده باید صدور چک را در این سامانه ثبت کند در غیر این صورت چک رسما هیچ ارزش قانونی ندارد و چیزی دست شما به عنوان دارنده را نخواهد گرفت. بنابراین بعد از دریافت چک وارد سامانه صیاد می شوید و اطلاعات مندرج در برگه چک را با اطلاعات موجود در سامانه تطبیق دهید و آن را تایید کنید بعد از تایید شماست که چک در سررسید قابل پرداخت خواهد بود. اگر اطلاعات چک با آنچه در سامانه صیادی هست منطبق نباشد می توانید چک را رد کنید و آن را به صادر کننده برگردانید.

وجه چک تنها به دارنده پرداخت خواهد شد.

توجه داشته باشید که وقتی شما به عنوان دارنده چک را در سامانه صیادی تایید می کنید تنها خود شما که نامتان بر روی چک و در سامانه موجود هست می توانید از بانک وصول وجه چک را درخواست کنید.

ظهرنویسی ممنوع شد.

حتما برای شما پیش آمده که چکی از طریق ظهرنویسی به شما منتقل شود یا شاید اصطلاح ظهرنویسی را شنیده باشید اما آگاه باشید که طبق قانون جدید صدور چک دیگر امکان ظهرنویسی یا همان پشت نویسی چک به روال قبل برای انتقال یا هر دلیل دیگر مثل ضمانت ممکن نیست و آنچه در ظهر چک نوشته شود معتبر نخواهد بود بلکه برای انتقال چک به دیگری دارنده باید وارد سامانه صیاد شود و با درج اطلاعات درخواستی مثل شناسه چک و مشخصات کسی که می خواهد چک او را ذینفع چک قرار دهد، اقدام به انجام عملیات انتقال نماید.

وصول چک آسان شد.

با ایجاد سامانه صیاد کسی که به عنوان آخرین ذینفع در این سامانه شناخته شده است می تواند در تاریخ سررسید چک به بانک مراجعه کند و وجه چک را درخواست کند. نکته جالب اینکه شما به عنوان دارنده لازم نیست حتما به بانکی مراجعه کنید که چک متعلق به آن بانک است بلکه با مراجعه به هر بانکی می توانید وصول را انجام دهد. در صورتی که در حساب صادر کننده به اندازه کافی پول نباشد، می توانید از بانک بخواهید که همان مقدار وجه موجود به حساب شما واریز شود. با واریز این مبلغ به حسابتان باید چک را به بانک تحویل دهید در این حالت چک به نسبت مقدار پرداخت نشده بی محل است و باید بابت آن گواهینامه عدم پرداخت از بانک دریافت کنید اما خبر خوب اینکه می توانید از بانک بخواهید کسری مبلغ چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی وارد کند تا این سامانه به صورت برخط به همه بانک ها و موسسات اعتباری اطلاع دهد و وجه کلیه حساب ها و کارت های بانکی به میزان کسری چک مسدود شود.

فقط یک برگه چک از بانک بگیرید.

با تصویب قانون جدید صدور چک این مکان فراهم شده است که اگر شما نیازی به دسته چک ندارید اما ترجیح می دهید چند پرداخت محدود خود را با چک انجام دهید از بانک چک موردی دریافت کنید. چک موردی یک ورقه چک است که برای رفع نیاز پرداخت های وعده دار ایجاد شده است. شما می توانید سالانه 5 ورقه چک موردی دریافت کنید بدون اینکه نیازی به اعتبار سنجی های دسته چک داشته باشید.

محدودیت زمانی دسته چک های صیادی

دسته چک های صیادی محدودیتی نسبت به چک های قبلی دارند و آن هم این است که اگر شما قبلا می توانستید به انتخاب خودتان تاریخ سررسید چک را معلوم کنید، این موضوع در قانون جدید صدور چک منتفی است. در واقع در قانون جدید صدور چک دسته چک ها دارای تاریخ انقضای 3 ساله هستند یعنی اگر شما قصد دارید چکی صادر کنید باید دقت داشته باشید که بعد از تاریخ انقضای دسته چک شما صدور چک ممکن نیست.

اگر چک برگشتی دارید نمی توانید این اقدامات را انجام دهید.

اگر شما چکی دارید که برگشت خورده است تا زمانی که چک شما رفع سوء اثر نشده است اجازه درخواست هایی همچون افتتاح حساب یا صدور کارت بانکی را نخواهید داشت. علاوه بر این نمی توانید تسهیلات بانکی یا ضمانت نامه های ارزی و ریالی دریافت کنید و اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی برای شما گشوده نخواهد شد.

تقلب در دریافت چک و مجازات های قانون جدید چک

طبق قانون جدید صدور چک اگر با شیوه های متقلبانه دسته چک دریافت کنید مثلا در اوضاع مالی و اعتباری خود تقلب کنید 3 سال از داشتن دسته چک و استفاده از چک موردی محروم خواهید شد علاوه بر این به جریمه نقدی درجه 5 محکوم خواهید شد.

ورشکسته ها و معسرین دسته چک نخواهند داشت

بعد از تصویب قانون جدید دیگر افراد ورشکسته و کسانی که از پرداخت محکومیت های مالی خود ناتوانند و همانطور که گفته شد کسانی که چک برگشتی دارند حق دریافت دسته چک و چک موردی نخواهند داشت.

شکایت نکنید و اجراییه بگیرید.

اگر چک شما برگشت خورده است با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت می توانید از مرجع قضایی بدون ثبت شکایت درخواست صدور اجراییه نسبت به مبلغ کسری چک و سایر خسارت ها مانند حق الوکاله وکیل را نمایید. دادگاه در صورت وجود شرایط قانونی از جمله اینکه پرداخت وجه چک مشروط به وقوع شرطی نباشد یا چک تضمینی نباشد، اجراییه صادر خواهد کرد. صادر کننده ظرف 10 روز از صدور اجراییه باید بدهی خود را بپردازد یا ترتیبی برای پرداخت آن برقرار کند در غیر این صورت مطابق قانون با او برخورد خواهد شد.

البته باید توجه داشته باشید که یکی از امتیازات قانون جدید برای دارنده چک این است که حتی اگر صادر کننده ادعا کند چک شرایط پرداخت را ندارد مثلا چک تضمینی است یا اینکه چک به طریق قانونی در دست شما نیست و بابت این موضوع در دادگاه اقامه دعوا کند، تاثیری در عملیات اجرایی نخواهد داشت مگر در دو حالت. اول اینکه مرجع قضایی احتمال قوی بدهد ادعای صادر کننده صحیح است مثلا ادعا مستند به یک سند رسمی است، دوم در شرایطی که اگر عملیات اجرایی ادامه پیدا کند ضرری غیرقابل جبرانی وارد خواهد شد.

دارندگان ظرف یک سال به بانک مراجعه کنند

در صورتی که چک شما برگشت خورده است و می خواهید بدون درگیری های قضایی و غیرقضایی رایج از آن رفع سوءاثر نمایید باید به بانک مراجعه و مبلغ کسری را به حساب خود واریز کنید و از بانک بخواهید تا زمان مراجعه مجدد دارنده وجه آن را مسدود کند. بانک ظرف 3 روز به دارنده اطلاع خواهد داد که وجه کسری به حساب واریز شده است و می تواند برای دریافت آن مراجعه کند در صورتی که دارنده ظرف یک سال به بانک مراجعه نکرد مبلغ چک رفع مسدودیت خواهد شد.

قانون جدید صدور چک در یک نگاه کلی

قانون جدید چک تا حد زیادی امنیت در صدور و پرداخت چک را افزایش داده است و از خطرات ناشی از این قسم پرداخت ها جلوگیری نموده است که ممنوعیت صدور چک در وجه حامل یکی از اثرگذارترین این موارد است. شکل گیری سامانه صیاد و یکپارچه سازی صدور چک نقش بسیار پررنگی در هماهنگی بانک ها و مراجع قضایی در استعلام آرای قطعی دادگاه ها درباره چک و وضعیت پرداخت و صدور چک دارد. همچنین تایید اطلاعات چک توسط دارنده در این سامانه از جرایم رایجی که توسط صدور چک بی اعتبار صورت می گرفت جلوگیری خواهد کرد.

به هر حال پیچیدگی های قانون جدید و نوآوری های آن نیازمند مطالعه، دقت و تفحص در مواد قانونی آن است و این کار نیاز به دانش حقوقی و هم چنین داشتن تجربه کافی در تفسیر و بررسی مواد قانونی است که در حیطه تخصص وکلا و حقوقدانان است. از این رو اگرچه افراد می توانند اطلاعاتی درباره قانون جدید چک و حواشی آن کسب کنند اما در موارد زیادی به وکیل نیاز پیدا خواهند کرد که بهتر است نسبت به آن بی تفاوت نباشند زیرا اگرچه در وهله اول هزینه پرداخت به وکیل غیر ضروری به نظر می رسد اما در بلند مدت از خسارتهای زیادی که از عدم علم کافی نسبت به قواعد و مقررات قانونی به وجود می آید جلوگیری خواهد کرد. پرونده های چکی که در گروه وکلای عدل ایرانیان مطرح شده است با مشاوره رایگان تلفنی با چند وکیل خبره در این زمینه مورد رسیدگی قرار می گیرد و همفکری های و نشست های حقوقی همواره به وکلای این گروه در موفقیت در پرونده های حقوقی یاری رسانده است.