انسان با همه قدرت فکری شگرف، با همه اراده محکم و با همه دانش پیشرفته، باز در حصار زمان است؛ در "حال" زندگی میکند و علم به آینده ندارد. این، به خواست خدای متعال است و حکمت دارد.
اگر قرار بود همه، همه چیز را بدانند، نظام زندگی بشری مختل میشد. پس مجبوریم با همین علم محدود، برای جای جای زندگی، دست به انتخاب بزنیم و از "دوراهی"ها عبور کنیم، اما میل به بهترین انتخاب یا ترس از انتخاب نادرست و عواقب آن، انسان را گاه به وادی تحیّر میبرد؛ اینجاست که بزنگاه اتصال به منبع "بهترین"هاست یا شاید بهتر باشد که بگوییم بهانه دیگری است که یادآوریمان میکند: "همه کاره اوست".
"استخاره کردن" در ذهن ما، معمولاً برابر است با راه نجات از سرگردانی در دوراهیهای سخت انتخاب. البته این معنا درست است و محقق هم میشود اما با مطالعه روایات اهل بیت (ع)، "استخاره" بیشتر یک "تکلیف" است تا یک راه حل. استخارهای که اهل بیت عصمت (ع) بر آن تاکید و اصرار و توصیه دارند، مفهومی عامتر و گستردهتر از استخارهای است که عموم ما میشناسیم.
پیامبر بزرگوار اسلام (ص) استخاره را یکی از مولفههای خوشبختی میدانند: "از خوشبختی آدمی این است که از خداوند طلب خیر کند و به قضای الهی خشنود باشد؛ و از بدبختی آدمی این است که از خداوند طلب خیر نکند و از قضای الهی ناخشنود باشد".[1]
امیرالمومنین (ع) تاکید دارند که باید بسیار استخاره کرد و کسی که از خدا طلب خیر کند، پشیمان نشود.[2] و اینکه کاری را بدون استخاره از خدای متعال انجام ندهید: "از خدا طلب خیر کن و بدون آن، کاری را انتخاب نکن ؛ زیرا بسا کسی که [بدون طلب خیر از خدا] کاری را انتخاب کرده و آن موجب نابودی او شده است."[3] قطعاً منظور امام (ع) این نیست که همه در همه حال تسبیح به دست یا قرآن به دست باشند و کاری را بدون این دو استخاره معمول انجام ندهند؛ چراکه اصلاً امکان پذیر نیست؛ پس باید چه کرد؟ چگونه میتوان طبق فرمایش و تاکید ائمه (ع) در هر کار استخاره کرد؟
پاسخ این است که باید تلاش کنیم اصل استخاره یعنی طلب و تمنای خیر از خدای مهربان، در زندگی و تصمیماتمان همیشه جاری باشد و این یعنی اینکه ارتباط قلبی و اتصال روحی با خدا را در خود تقویت کنیم تا در ریزِ کارها و انتخابها، یاد خدا و طلب خیر از او فراموشمان نشود. مطابق روایات میتوان چند نوع استخاره را انجام داد که قطعا منافاتی با هم ندارند و بنا به حال و موقعیت فرد کاربرد دارند:
1- استخاره با دعا
پیامبر خدا (ص) راهکاری عملی در این زمینه دارند: "هر گاه قصد انجام کاری کردی، درباره آن هفت بار از خدا طلب خیر کن. سپس، بنگر که چه چیز زودتر به دلت خطور می کند، خیر در همان است؛ یعنی به همان عمل کن."[4] امام صادق (ع) دعای طلب خیر را به ابن ابی یعفور آموزش داده و فرمودند: ابتدا خدا را به بزرگی و عظمت یاد میکنی و او را میستایی و بر پیامبر و خاندانش درود میفرستی و سپس میگویی: «اللّهمّ انّی اسئلک بانّک عالم الغیب و الشهاده الرحمن الرحیم و انت علاّم الغیوب ، استخیر اللّه برحمته»؛ پروردگارا! از تو که دانای غیب و آشکار و رحمان و رحیمی و تو که دانای تمام رازهایی تقاضا می کنم ؛ از خدا به مدد رحمتش طلب خیر می کنم.[5]
آسانترین راه استخاره
استخاره از طریق دعا شاید شاملترین و آسانترین راه استخاره باشد که هم میتواند با خواندن الفاظی باشد که معصوم (ع) تعلیم نمودهاند[6] و هم تنها با ارتباط قلبی با خدای رحمان میتوان در دل از او طلب خیر کرد. امام صادق (ع) فرموده باشند: "کسی که با طیب خاطر (از تَه دل) یک بار، از خدا طلب خیر کند، خداوند حتماً به او خیر عنایت خواهد کرد."[7] "هیچ بنده مومنی نیست که برای کاری که میخواهد انجام دهد یک بار از خدا طلب خیر کند، مگر آن که خداوند او را به بهترین آن دو کار [که در انتخاب آنها تردید دارد] راهنمایی کند."[8]
2- استخاره با قرآن
این نوع از استخاره مشهورترین نوع آن میان ماست علاوه بر آنکه ریشه روایی نیز دارد و از تعالیم اهل بیت (ع) است. امام صادق (ع) به کسی که خدمت ایشان عرض کرد: گاه تصمیم به انجام کاری می گیرم و درباره آن از خدا طلب خیر می کنم، اما فکرم به جایی نمی رسد ـ فرمود: "قرآن را باز کن و به اولین آیه ای که چشمت می افتد، به خواست خدا، عمل کن."[9]
3- استخاره با نماز
امام صادق (ع) فرمودند: [10]دو رکعت نماز بخوان و از خدا طلب خیر کن؛ زیرا سوگند به خدا که هیچ مسلمانی از خدا طلب خیر نکند، مگر آن که خداوند قطعا برای او خیر و نیکی قرار میدهد."
فراموش نکنیم
در موضوع استخاره که گاهی برای بعضی چالشبرانگیز میشود، باید به چند نکته مهم عنایت داشت.
آن استخاره ای که قرار است همیشه راهگشای مشکلات ما باشد، اصل طلب خیر از خدایی است که همهکاره عالم است یعنی تعبیر دیگری است از این جمله که قدیمیها گفتهاند: "از تو حرکت، از خدا برکت"؛ یعنی عقل و درایت و علم و مطالعه و تحقیق کامل و مشورت با عقلا و صاحبان فن را با توجه به اینکه همه اینها هم نعمت خدا و از جانب خداست، به کار بگیر و به علاوه همه اینها، از خدا طلب خیر کن تا نتیجه تصمیم و اقدام تو، با خیر و نیکی به سرانجام برسد. پس قرار نیست استخاره کردن جایگزین فکر و تعقل و مشورت باشد بلکه باید همه آنها رنگ و بوی طلب خیر از خدا بگیرند.
- آنچه که در روایات درمورد روشهای استخاره ذکر شد، گویای این بود که فرد خودش انجام دهد؛ البته اشکالی ندارد که مثلاً استخاره با قرآن را به فرد معتمد دیگری بسپارد، اما باید مراقب سودجویان نااهلی که خود را موجه جلوه دادهاند باشیم و به هرکسی اعتماد نکنیم.
- موارد و روشهای دیگری برای استخاره هست که در مفاتیح الجنان آداب آن آمده است.
پینوشت:
[1] -" مِن سعادَهِ ابنِ آدَمَ اسْتَخارَتُهُ اللّه "میزان الحکمه،ج 3، ص 576
[2] - اکْثِرِ الاسْتِخارَهَ (نهج البلاغه : الکتاب ۳۱ ) ما نَدِمَ مَنِ اسْتَخارَ (غرر الحکم : ۹۴۵۳ )
[3] - غرر الحکم : ۲۳۴۶
[4] - بحار الانوار : ۹۱/۲۶۵/۱۹
[5] - میزان الحکمه،ج 3، ص 577
[6] - علاوه بر روایتی که ذکر شد، دعایی از امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه در باب طلب خیر آمده است. صحیفه سجادیه دعای 33
[7] - فتح الابواب: ۲۵۷
[8] - بحار الانوار : ۹۱/۲۵۷/۲
[9] - تهذیب الاحکام : ۳/۳۱۰/۹۶۰
[10] - الکافی : ۳/۴۷۰/۱
منبع:تبیان
