بیژن عبدی، اقتصاددان در گفت‌وگو با فارس با اشاره به اینکه از نظر اقتصادی به پیچ‌ و خم‌ها و بن بست‌هایی نزدیک می‌شویم که مقصر بخش عمده آن تیم فکری است که اوضاع را به اینجا کشانده است، اظهار کرد: دولت از ابتدا به دنبال این بود که از طریق برجام گشایش‌های اقتصادی ایجاد شود و به همین دلیل ظرفیتی که برای برجام تعریف کردند بسیار زیاد بود تا آنجا که گفتند اگر قرار است مشکل آب خوردنمان هم حل شود باید از طریق برجام حل شود.

وی با یادآوری اینکه گفته شد از اول اجرای برجام همه تحریم ها لغو می‌شود، تاکید کرد: بیان این مباحث توقعات را از برجام بالا برد اما آنچه در عمل اتفاق افتاد، ظرفیت هایی نبود که گفته میشد و  دولتمردان هر کدام به سهم خود در این بزرگنمایی دخیل بودند.

حتی کارهایی که داخلی‌ها می‌توانستند انجام دهند به شرکت‌های غربی داده شد

این اقتصاددان با اشاره به اینکه در سال های اخیر خوش بینی افراط گونه ای به رابطه با اروپای غربی و آمریکا القا شده است، تاکید کرد: تصور این بود اگر با شرکتهای غربی هم‌پیمان شوند و در فعالیتهای اقتصادی ایران دخیل شوند، این شرکت‌ها بعدا زیر تعهدات خود نخواهند زد و حتی کارهایی که داخلی ها می‌توانستند انجام دهند را به خارجی ها دادند و توانمندی داخلی نادیده گرفته شد و همین باعث بر هم ریختن وضعیت اقتصادی از نظر تولید و اشتغال شد.

عبدی با اشاره به اینکه با خروج آمریکا از برجام اروپا امتیاز ویژه‌ای به ایران نداد، تاکید کرد: گرچه ادعا شد که اروپا راهش را از آمریکا جدا کرده است اما در عمل می بینیم دنبال به فرجه زمانی است تا ما را در تعهداتمان درباره فعالیت‌های هسته‌ای نگه دارد و امتیاز ویژه ای به ما ندهد.

این اقتصاددان با اشاره به عقب‌نشینی شرکت‌های بزرگ اروپایی از پیمان‌هایشان با ایران علی‌رغم آنکه دولت‌هایشان در ظاهر صحبت از عدم عقب‌نشینی می‌کنند، ادامه داد: حالا شاهد هستیم بانک های اروپایی روابطشان را با ایران قطع کرده‌اند؛ حتی دیگر صحبت از وام یا سرمایه‌گذاری مشترک نیست بلکه پول‌هایی که متعلق به خودمان را هم هست را به ما نمی‌دهند.

این اقتصاددان تاکید کرد: شاهد بودیم که با برجام نه تنها قفلی باز نشد و ظرفیت‌هایی که از آن حرف می‌زدند محقق نشد بلکه  اراده ای هم در عمل از سوی اروپایی ها برای ایستادن در مقابل آمریکا شاهد نبودیم.

توسل دولت به تئوری‌های نئوکلاسیک نیم قرن پیش برای مهار نقدینگی

عبدی در ادامه با اشاره به اینکه به این موارد باید حجم نقدینگی که در کمتر از ۵ سال سال بیش از ۳ تا ۴ برابر شده است را اضافه کنیم؛ یادآور شد: در مقابل می‌بینیم که دولت برای مهار نقدینگی از ابزارهای اقتصادی بسیار ابتدایی و تئوریهای نئوکلاسیک دهه‌های ۴۰ و ۵۰ ، بازی با نرخ ارز ، سود بانکی و یا نرخ تعرفه‌ها استفاده می‌کند اما هیچ برنامه حمایتی برای استفاده از توانمندی داخلی از سوی هیچ دستگاهی ارائه نشده است.

وی با اشاره به راهکارهایی که بنابر پیشنهادی مقام معظم رهبری در قالب بیش از ۸۰ بند در برنامه ششم توسعه مصوب اما از سوی دولت اجرا نشد، تصریح کرد: دولت در این چند سال به سراغ پیمان‌های پولی دوجانبه نرفت، اینکه به جای فروشنده نفت خام صادرکننده مواد پالایشی باشیم نادیده گرفته شد در حالی که هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بود و هم راحت‌تر امکان بازاریابی داشت؛ در مقابل دیدم که حتی پالایشگاه‌های داخلی را در همین چند ماه پیش مدام به عقب انداختند و ما وارد کننده محصولات نفتی و بنزینی شدیم، اینها ضربه هایی بود که به تعبیر مقام معظم رهبری سوءتدبیر به اقتصاد ما وارد کرد و به ایجاد بحران در اقتصاد ایران منجر شد.

رانت بحران را تشدید کرد

این اقتصاددان در ادامه تاکید کرد: به تمام این مشکلات باید رانت و موقعیت‌های فسادزا را اضافه کرد؛ رانت‌هایی که به واسطه ارتباط با دولتمردان برای برخی افراد ایجاد شد، عدم شفاف سازی درآمدها و عدم عمل به قوانین مصوبه مجلس بحران را تشدید کرد.

عبدی به گزارش تفریغ بودجه سال گذشته در مجلس اشاره کرد که بر مبنای آن صرفاً دولت ۲۰ درصد به بودجه مصوب عمل کرده و ۸۰ درصد انحراف داشته است و گفت: در شرایطی که دولت تعهدی به قوانین مصوب نداشته و آنچه مجلس به عنوان ریل‌گذاری حرکت اقتصاد مصوب کرده را کنار زده و نسبت به آن بی اعتنا بوده است، وضع نابسامان فعلی را شاهد هستیم.

دولت حتی مصوبات خود را زیر پاگذاشت

وی با یادآوری اینکه حتی دولت به آنچه خود مصوب کرده هم عمل نکرده است، تاکید کرد: زمانی که ارز ۴۲۰۰ تومانی مطرح شد اولویت‌های یک، دو و سه تعریف کردند و بعد از آن اولویت چهار را اضافه کردند که هر کالا با چه ارزی باید وارد شود؛ اما همین را هم شکستند و فارغ از همپوشانی هایی که برخی از لیست‌ها با هم داشت اما آنچه در عمل ثبت سفارش شد هیچ ربطی به این لیست‌ها نداشت. در حالی که در لیست‌های اولیه موبایل یا خودرو دیده نمی‌شد اما دیدیم گفته شد که ۱۸ میلیارد دلار ثبت سفارش شد و مشخص شد که بخش عمده آن مربوط به موبایل و برخی اقلام غیر موجود در لیست‌ها بوده این نشان می‌دهد که دولتمردان نه تنها به قوانین مجلس بی توجه اند بلکه حتی مصوبات دولت را زیرپا می گذارند.

دولت چه برنامه‌ای برای دور زدن تحریم‌ها دارد؟

عبدی تاکید کرد: این بی کفایتی ها و سوء تدبیرها کشور را به بن بست کشانده است؛ انتظار می‌رفت دولت در این شرایط خانه تکانی را از خود شروع کند و کم کم به سمت شفاف سازی برود اما نه تنها چنین نشد بلکه حتی اتفاق هایی که در دولت گذشته افتاد و راهکارهایی برای دور زدن تحریم ها ایجاد شده بود و با تنوع بخشی به منابع مالی سعی شده بود تا تحریم‌ها را جبران کنند در این دولت تعطیل شد و هیچ جایگزینی نیز برای آن ارائه نشد.

وی تصریح کرد: حتی منافذی که می‌توانست در زمان تحریم به کمک ما بیاید، لو داده شد و بی اثر ماند.

این اقتصاددان اظهار کرد: دولتی که هیچ راه جایگزینی ندارد؛ در صورتی که از آبان ماه نفت ما بخواهد تحت فشار قرار بگیرد مشخص نیست می‌خواهد دور زدن تحریم‌ها چه کند و متاسفانه در نبود هیچ برنامه‌‌ای برای شرایط جدید همچنان چشم امید به اروپایی‌ها دارند و منتظرند تا مگر اتفاقی بیافتد و یا اینکه در آمریکا در انتخابات بعدی ترامپ رای نیاورد و دموکرات‌ها روی کار بیایند.

همچنان اقتصاد مقاومتی در اولویت‌های دولت نیست

عبدی ادامه داد: این درحالیست که غربی‌ها سیاست‌های کلان خود را دنبال می‌کنند و ما دفع وقت می کنیم و همچنان نگاه به حرکت جهادی و اقتصاد مقاومتی با تکیه بر توانمندی داخلی به عنوان یک برنامه فوریتی در دولت دیده نمی‌شود.

این اقتصاددان اقدام مجلس در استیضاح وزرا و سوال از رئیس جمهور را کاملا طبیعی و به موقع دانست و گفت: طبیعی‌ترین واکنش به رویکرد دولت استفاده از ابزارهای نظارتی است چون بالاخره باید جایی تفکر حاکم بر دولت تغییر پیدا کند آن هم در شرایطی که دولت همچنان اصرار دارد که با تیم قبلی ادامه دهد.

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد دولت در مورد تغییر مدیران و تیم فکری خود به حالت لجبازی افتاده و یا اصلا اعتقادی به تغییر ندارد و ترجیح می‌دهد که در بن بست گیر کند درحالیکه ماندن در این شرایط وضع را بدتر از این می‌کند. 

قرار نبود رو به قبله دراز بکشیم تا معجزه‌ای رخ دهد

این اقتصاددان درباره لزوم فرماندهی واحد اقتصادی در شرایط فعلی گفت: این را قرار بود خود دولت به سرانجام برساند و فرماندهی اقتصاد مقاومتی را تشکیل دهد اما می‌بینیم که دولت از ابتدای شکل گیری ستاد اقتصاد مقاومتی گروه‌های دوازده گانه‌ای را تشکیل داد، نزدیک به ۱۸۰ پروژه تعریف کردند، پروژه‌ها را بین وزارتخانه‌های مختلف تقسیم کردند اما چند درصد آن‌ها محقق شد؟ حتی یک گزارش در این زمینه ندادند.

عبدی ادامه داد: انتظار از دولت این بود که اقتصاد مقاومتی را جدی بگیرد و قرار نبود رو به قبله دراز بکشیم تا مگر اتفاقی در عالم بیفتد و معجزه ای رخ دهد.

وی با تاکید بر اینکه دولت باید باور کند که این معجزه جز به دست خودش رخ نمی دهد گفت: در شرایطی که می‌گویند تحریم است و نمی شود کاری کرد، همین چند روز پیش بود که هواپیمای داخلی کوثر که همه چیز آن در داخل طراحی و ساخته شد رونمایی شد؛ صنایع نظامی ما شدیدترین تحریم ها را بعد از انقلاب تحمل کردند به خصوص در دوران جدید تحریم وضع برای آنها بدتر شد اما باز هم در این فرآیند با تکیه بر توان داخلی دستاوردهای خوبی داشتیم. واقعا در صنایع دیگر چه مشکلی داشتیم که نمی‌شد به خودکفایی برسیم جز اینکه اراده وجود نداشت.

این اقتصاددان با بیان اینکه تا زمانی که لجبازانه راهکارهای گذشته را کنار بزنیم و راهکار جایگزینی هم برای آن تعریف نشده باشد نمی‌توان انتظار تحولی در اقتصاد داشت یادآور شد: طرح شبنم را کنار زدند اما برای آن جایگزینی ارائه نشد؛ در چنین خلائی  حجم قاچاق زیاد شد، در مورد سکه‌ها  مشخص نشد که این سکه ها را چه کسی خریده و سرنوشت آن چه شد؟

تجدید نظر در تفکر حاکم بر دولت ضروری است

عبدی تاکید کرد: انتظار این است که دولت تجدید نظر اساسی در تفکر حاکم بر تیم مدیریتی خود داشته باشد که البته به نظر نمی‌رسد که چنین اراده‌ای در دولت وجود داشته باشد و تا زمانی که دولت تصمیم به تجدید نظر اساسی در تفکر حاکم بر خود نکند وضع به همین منوال است.

این اقتصاددان گفت: دولت باید به خودش بیاید، اگر نتواند کاری بکند و خرید و فروش دلار با نرخ بالای ۱۰ هزار تومان ادامه پیدا کند و روی این تثبت شود همین نرخ مبنای محاسبه همه دستگاه‌ها می‌شود و به مرور نرخ بنزین و آب و ... بر همین مبنا محاصبه خواهد شد اما آیا مردم توان تحمل چنین نرخ‌هایی را دارند. 

وی تاکید کرد: دولت باید از نگاه به سیاست های نئوکلاسیک دست بردارد و به توانمندی داخلی تکیه کند. مقام معظم رهبری از همه دعوت کردند و گفتند به دولت کمک کنید، این کمک‌ها به شرطی ثمر بخش است که دولت خود اراده‌ای برای این کار داشته باشد.

هیچ بسته خاص اقتصادی نداریم

عبدی با اشاره به اینکه هنوز هیچ بسته خاص اقتصادی نداریم، گفت: بسته‌ای که آقای همتی اعلام کرد، عملا رهاسازی و عدم کنترل منابع ارزی بود و بحران را در قیمت ارز و سکه تشدید کرد. باید سیاست‌ها و ابزارهای شفافی ارائه شود و گرنه آنچه دولت دنبال می‌کند صرفا به رسمیت شناختن قیمت وحشتناک دلار است که مرتبط با نقدینگی بی‌ضابطه ایجاد شده است.

وی تصریح کرد: تا زمانی که دولت نخواهد فرآیند خلق پول را در بانک ها کنترل کند، ارز را مهار و بدهی‌های بانک‌ها را کنترل کند نمی‌تواند امیدی به بهبود اوضاع داشت. 

این اقتصاددان خاطرنشان کرد: مقام معظم رهبری به عنوان عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری نظرات خود را گفتند، دیگران هم گفته‌اند، مجلس از ابزارهای نظارتی خود استفاده کرده، قانون‌گذاری کرده‌اند اما برای بهبود شرایط باید حرکت مثبتی از سوی دولت دیده شود؛ کشور نمی‌تواند بازیچه دعواها و گروکشی‌های سیاسی قرار گیرد و نباید بگذاریم که مردم به ته خط برسند.