متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

 با عرض سلام و ادب: خداوند به جنابعالی و اصحاب بنیاد موقوفات افشار خیر دهاد با برگزاری نشست مبارک «نام و حدود ایران» در چهارشنبه اخیر (29/1/97) به یاد استاد خدوم و ایرانشناس فقید، دکتر منوچهر ستوده. پرداختن به این مبحث بسیار بجا و به موقع بود زیرا خصوصا این روزها در بعضی محافل مستقر و یا مستتر در بلاد غرب، خباثت های توطئه آمیز علیه ایران عزیز ما رنگ تازه ای به خود گرفته است، مثل سر هم کردن موهومات و جعلیاتی تا بدان پایه تهی مایه که گوئی قبل از اقدام دولت ایران در 1313، اطلاق نام ایران بر کشور کهن ما مطرح نبوده است! (1) و . . . .

 بحث و پژوهش علمی و تاریخی همواره خواستنی و دلپذیر است، اما در اینجا موضوع چیز دیگری است. ماهی گرفتن بیگانگان از آب گل آلود است. این روزها، کینه ورزانی خبیث، با استفاده از فضای جبهه گیری های سیاسی دور و نزدیک علیه ما، سر از مغاک نیرنگ برآورده  و به جنبش افتاده اند و این بار کلیت ایران و اعتبار تاریخی نام ایران را نیز هدف گرفته اند، و تاسف بارتر آنکه عده ای وطن فروش هم با این زمزمه های شوم هم آوازی و هم نفسی می کنند و . . .

 وان فسون دیو در دلهای کژ

می رود چون کفش کژ در پای کژ !  

 *****

 در این نشست در بنیاد افشار –  که رحمت خدا و احترام ما نثار بنیانگذارش باد –  بحثهای بسیار خوبی در باب موضوع مهم و جذاب «نام و حدود ایران» توسط جنابعالی و دیگر اساتید محترم، سید صادق سجادی، روزبه زرین کوب و علی بهرامیان مطرح شد، اما به علت تنگی مجال، به بعضی مطالب و شواهد مهم فقط به اشاره ای بسنده فرمودند و بگذشتند و مشتاقان بگذاشتند؛

 شیدا از آن شدم که نگارم چو ماه نو

ابرو نمود و جلوه گری کرد و رو ببست !

مطرب چه پرده ساخت که در پرده سماع

بر اهل وجد و حال در های و هو ببست !

 پیشنهاد و استدعای حقیر این است که در این مبحث بسیار مهم، اولا به یک نشست اکتفا نشود و سلسله ای از مجالس بدان اختصاص یابد، و ثانیا از اهل فضل و قلم که با آن بنیاد خدوم همکاری می فرمایند تقاضا شود تا نکاتی را که سخنرانان محترم بدان اشاره فرمودند با سیاق مناسب یکجا منظم و مدون کنند، و شکل کامل عباراتی را که از متون و منابع کهن مورد استناد واقع شد عینا بیاورند و به ذکر ظرف و فحوای کلام و آدرس و مشخصات ماخذ بیارایند تا سپس، با عنایت مجدد همان استادان ارجمند، تکمیل و تشریح شود و آنچه اشارت بود به جامه عبارت درآید، و نهایتا یک گزارش علمی گویا، و حتی الامکان خودکفا، از حاصل نشست فراهم آید تا بر مجالس لازم الاجلاس آینده صاحب نظران در این باب مدخلی بگشاید، و مشتاقان پژوهش در این وادی را راهی بنماید، و به کرشمه دانش دلی برباید؛

 با همه خلق نمودم خم ابرو که تو داری

ماه نو هر که ببیند به همه کس بنماید !

سعدیا دیدن زیبا نه حرامست ولیکن

نظری گر بربایی دلت از کف برباید !

 در این زمانه خطر خیز برای ایران، اگر حاصل مکتوب و منقح این سلسله مجالس نهایتا به صورتی که مناسب بدانند منتشر شود، نه فقط از جهت علمی، که از جهات مختلف ملی نیز خدمت بزرگی خواهد بود. و اجرکم علی التاریخ.

 *****

 در تقویم ما، روز سعدی هم در پیش است، پس با اغتنام فرصت، می خواهم شعر شیرین او را به وام بستانم، و در این حال و هوا، برای دفترِ فخیم و پر نقش و نگارِ «نام و حدود ایران»، با نگاهی دانشجویانه و صدائی خاطرخواهانه بخوانم:

 بگذار تا مقابل روی تو بگذریم

دزدیده در شمایل خوب تو بنگریم

ما را سری است با تو که گر خلق روزگار

دشمن شوند و سر برود هم بر آن سریم

گفتی ز خاک بیشترند اهل عشق من

از خاک بیشتر نه، که از خاک کمتریم !

 ارادتمند،

احمد جلالی، 31/1/1397، پاریس، یونسکو

 پی نوشت:

 (1) از باب یادآوری برای نسل جوان: در 1313 خورشیدی (1935 میلادی) دولت ایران از تمام دول بیگانه رسما خواست که از آن پس در مکاتبات رسمی به زبان های اروپایی نام مملکت ما را «ایران» بنویسند. تعبیر مرحوم سعید نفیسی، در یادداشتی که در دیماه همان سال در روزنامه اطلاعات منتشر کرد، این بود که ما می خواهیم خارجی ها مملکت ما را همچنان که ما خود همواره نامیده ایم «ایران» و منسوب آن را «ایرانی» بنامند، و توضیح داده است که چرا اروپائیان، تحت تاثیر مورخان یونانی و زبان لاتین، نام کشور ما را به زبان فرانسه «پرس» و به انگلیسی «پرشیا» و به آلمانی «پرزین» و به ایتالیایی «پرسیا» و به روسی «پرسی» می گفتند و در سایر زبان های اروپایی کلماتی نظیر این چهار کلمه معمول افتاده بود. نفیسی در ادامه مطلب نشان می دهد که قدیمی ترین نام مملکت ما همین کلمه «ایران» بوده است. پادشاهان ساسانی در سکه و کتیبه ها نام خود را پادشاه ایران (به کسر اول و سکون دوم) می نوشته اند و گاهی اران (به کسر اول) نیز می گفته اند، و از زمان شاپور اول ساسانی در سکه ها لفظ «انیران» (به فتح اول) هم دیده می شود که به معنی «بجز ایران» و «خارج از ایران» است و مراد از آن ممالک دیگری بوده است که ساسانیان گرفته بودند. در دوره ساسانی لفظ ایرانشهر (یعنی کشور و دیار ایران) نیز معمول بوده است و مثلا عراق را «دل ایرانشهر» می گفتند، و مراد از ایرانشهر تمام مملکت ساسانیان بوده است که حمدالله مستوفی در نزهت القلوب (تالیف 740 قمری) حدود آن را چنین معلوم می‌کند: از مشرق رود سند و کابل و ماوراءالنهر و خوارزم، از مغرب اران (ماوراء قفقاز) تا قلمرو روم و سوریه، از شمال ارمنستان و روسیه و دشت قپچاق و دربند و از جنوب صحرای نجد بر سر راه مکه و خلیج فارس. نفیسی نتیجه می گیرد که این نام ایران که اینک در میان ما و اروپائیان معمول است تلفظ امروزی همان کلمه‌ای است که در زمان ساسانیان و نیز در دوره بعد از اسلام متداول بوده است. فردوسی و شعرای دیگر قرن پنجم و ششم، کلمات ایران و ایرانشهر و ایران زمین را همواره به کار برده‌اند. شعرای غزنوی نیز پادشاهان این سلسله را خسروان این دیار دانسته‌اند، و جا دارد که ما هم واژه کهن ایرانشهر را زنده نگاه داریم و در گفتار و نوشتار خود بکار ببریم. (بخشهائی بود از نوشته یک ادیب دانشمند که 84 سال پیش در یک روزنامه برای اطلاع افکار عمومی انتشار داده که، به مناسبت ذکر آن حال و هوا، تلخیص کردم و در اینجا آوردم وگرنه بررسی های تاریخی و پژوهشی دیگر رجال تاریخ و فرهنک ما در این مبحث بسیار است و جا دارد همچنان از منظرهای متنوع ادامه یابد و به آراستگی منتشر شود).