هامون سبطی دبیر کمیسیون آموزش دیده بان شفافیت و عدالت در برنامه گفتگوی علمی رادیو گفتگو با موضوع "کنکور و درآمدهای میلیاردی" به بیان نظرات خود در اینباره پرداخت. وی با بیان اینکه اساسا ماهیت کنکور اضطراب آور و استرس زاست، حذف کنکور را تا زمانیکه جایگزین مناسبی برای آن پیدا نشود، اشتباهی بزرگ دانست. وی همچنین در مورد ادعای برخی افراد درمورد گردش مالی هنگفت حاصل از کنکور برای فعالان عرصه کنکور گفت: دارندگان مدارس غیرانتفاعی که ابواب جمعی وزارت آموزش و پرورش هستند و بین ۵۰ تا ۱۰۰ همت گردش مالی شان است بیشتر می توانند به مراکز تصمیم ساز نفوذ کرده باشند؟ یا فعالان عرصه کنکور که گردش مالی شان نهایتا ۵ همت است؟ متن کامل این مصاحبه در ادامه می آید:
هامون سبطی دبیر کمیسیون آموزش دیده بان شفافیت و عدالت با اشاره به تعریف پوپولیسم، گفت: در پوپولیسم اتفاقی که می افتد این است که اشخاصی مشکلات مردم را به آنها گوشزد می کنند و مدام بر آن تاکید دارند؛ بنابراین مردم هم با شنیدن این تأکیدات احساس می کنند که آنها از جنس خودشان هستند و اگر کار به دست این اشخاص سپرده شود، حتما وضعیت بهتری را به وجود خواهند آورد.
وی ادامه داد: در مورد کنکور، واضح است که کنکور استرس دارد و باعث ایجاد حواشی اقتصادی و آموزشی نامیمونی می شود که باید با آن مقابله کرد، اما تنها گفتن اینکه کنکور دارای معایب است دردی را دوا نمی کند. این که چرا باید سرنوشت دانش آموز در 4 ساعت رقم زده شود، فقط یک نگاه پوپولیستی به آموزش است. در این آزمون قرار است فقط 13 درصد از کل ظرفیتهای موجود دانشگاه ها تکمیل شود؛ در حالیکه 87 درصد این ظرفیتها بدون کنکور از پیش پر شده است. اما این 13 درصد به کسانی مربوط می شود که از لحاظ استعداد تحصیلی یا باهوش اند یا سختکوش و یا هردو اینها. طبیعتا اغلب کسانی که در این آزمون شرکت می کنند، شکست می خورند چون ظرفیت دانشگاه ها و رشته های خاص، محدود است.بنابراین اگر کسی به عدالت در کنکور اعتراض بکند، حتما مخاطبانی بدست می آورد؛ و آنها کسانی هستند که بازنده این رقابت بوده و می خواهند از راه های ساده تری برنده شوند.
دبیر کمیسیون آموزش دیده بان شفافیت و عدالت افزود: به قضیه با یک مثال در حوزه پزشکی نگاه کنیم تا مطاب روشن تر شود: اگر کسانی دائم بگویند چرا بیماران دچار سرطان را شیمی درمانی می کنند، وقتی شیمی درمانی باعث مشکلات گوارشی و خونی و جلدی و ... در بیماران می شود؟ قطعاً می تواند مخاطبان بسیاری پیدا کند و اشخاصی بر همین موج سوار شوند و با پزشکی بجنگند. اما مگر تاکنون راه بهتری هم ارائه شده؟ خیر. پس جایی برای سخنان پوپولیستی این افراد نباید وجود داشته باشد.
سبطی با اشاره به اینکه نباید به مساله کنکور هم صفر و یکی نگاه کرد، تصریح نمود: در شرایط فعلی که واقعا کار اساسی و علمی برای اصلاح یا جایگزینی کنکور انجام نشده است نباید به حذف آن فکر کرد. چرا هرکس تنها با شعار بد بودن کنکور خواستار حذف آن می شود؟ بیست سال است که برخی افراد در این زمینه شعار می دهند و با همین شعارها توانستند برای خود توجه و مخاطب جلب کنند و یا اینکه رأی جمع آوری نمایند، اما هیچ کس ایده خود را برای جایگزین بهتر از کنکور ارائه نکرد. این ها یا راه حل ندارند یا راه حلشان آزموده و سنجیده نیست.
وی گفت: این که بخواهیم این آزمون پرتنش و پررقابت را از حالت متمرکز خارج کنیم، اشتباه بزرگی است . اما می توانیم کنکور را اصلاح کنیم و به سمت تشریحی تر کردن آن پیش برویم. حتی درکشور آمریکا هم که در آنجا با تعدد و تنوع مراکز آموزش عالی روبرو هستیم، درچند دانشگاه خاص، آزمون های متمرکز برگزار می شود. درچین، ژاپن و کره جنوبی هم چنین می شود.نکته دوم این که، عده ای از افراد به ظاهر دلسوز، می گویند چون کنکور گردش مالی هنگفتی برای ناشرین و فعالان این حوزه ایجاد می کند، آنها مانع حذف کنکور می شوند. نخست باید ببینیم که ادعای این گردش مالی از کجا شروع شد؟
دبیر کمیسیون آموزش دیده بان شفافیت و عدالت اذعان داشت: در آذرماه سال 1396 رئیس وقت دانشگاه آزاد گفت: برگزاری آزمون و مسائل اینچنینی دارای 8000 میلیارد تومان گردش مالی است. به دنبال آن در رسانه ها از جمله روزنامه شرق، با من مصاحبه شد و از قول من گفته شد که "نمی دانم آقای رهبر به چه اطلاعات خاصی دسترسی دارد و براساس چه پژوهش میدانی یا آماری به این نتیجه رسیده است؟ اما به گمان من سخنان ایشان بیشتر براساس حدس و گمان است." انتظار می رفت آقای رهبر سریعا نسبت به این مصاحبه، واکنش نشان دهند که نشان ندادند و مشخص شد یا سندی ندارند و یا اگر هم دارند نمی خواهند آنرا آشکار کنند.
سبطی ادامه داد: در اسفندماه سال 1399، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در مورد آسیبهای کنکور اظهار کرد: "برگزاری کنکور فشار روحی-روانی و استرس مضاعفی بر خانواده ها وارد می کند و گردش مالی بیش از 40 هزار میلیارد تومانی دارد". گردش مالی ۸ هزار میلیارد تومان ظرف سه سال به ۴۰ هزار میلیارد تومان تبدیل شد، اما ایشان هم به هیچ منبعی اشاره نکرد.
وی افزود: در مردادماه سال 1401 دبیر وقت شورای عالی انقلاب فرهنگی به نقل از یکی از نمایندگان مجلس گفت: «این نماینده 80 هزار میلیارد تومان را به عنوان کسب و کار کنکور بیان کرده است و در واقع این عددی است که باعث می شود جلوی هر اصلاحی در زمینه کنکور ، سنگ اندازی شود.» هفته اخیر نیز وزیر آموزش پرورش گفت : «طبق گفته برخی افراد، ۷۰ هزار میلیارد تومان گردش مافیای کنکور است و برخی توقع دارند آینده دانش آموزان را به خاطر منافع آنها به خطر بیندازیم ».
این کارشناس حوزه آموزش با بیان اینکه این ادعاهای بی سند یا به نقل «برخی افراد» از نظر علمی قابل راستی آزمایی نیست، گفت: اما در اینجا من با سند به ارقامی اشاره می کنم که میزان گردش مالی فروش کتابها را در ایران از سال 1396 تا 1402 نشان می دهد. این اعداد از خانه کتاب ایران بدست آمده است. خانه کتاب ایران تنها و معتبرترین مرجعی است که در مورد ناشران و تولیدات نشر به آن رجوع می شود.
هامون سبطی ادامه داد: در سال 1400 فروش کل کتابهای ایران شامل عمومی، ادبی، داستان و... براساس قیمت پشت جلد آنها 6.6 همت بود. از این میان 1.8 همت فروش کل پشت جلد کتابهای آموزشی بود و 1.2 همت فروش پشت جلد کتابهای کودک. بنابراین در سال 1400 حدود 2 هزار میلیارد تومان فروش پشت جلد کل ناشران آموزشی بود که حدود 45 تا 50 درصد تخفیف هم به پخش کنندگان و کتابفروشان داده می شود. طبق آمار رسمی وزارت ارشاد درآمد کل ناشران آموزش کشور تنها به 1000 میلیارد تومان می رسید. در سال 1401 به دلیل افزایش شدید قیمت کاغذ و مواد چاپ، این رقم به 14 همت افزایش پیدا کرد که 5.3 همت آن مربوط به ناشران آموزشی می شد؛ پس در حالت خوشبینانه حدود 2.5 همت از آن درآمدشان( نه سود) را شامل می شد. آمار 8 ماه اخیر نیز از این قرار است؛ در این مدت 57 میلیون کتاب در کل کشور منتشر شده است که از این میزان 12 میلیون مربوط به ناشران آموزشی است که دقیقا نسبت آن با آمار سالهای گذشته یکسان است یعنی چیزی حدود 18 تا 20 درصد تیراژ و نهایتا 30 درصد بازار مالی کل ناشران کشور مربوط به حوزه آموزشی و درسی است.
وی افزود: بنابراین اگر بخواهیم متوسط مبالغ را در این چند سال در نظر بگیریم، قیمت پشت جلد کل کتابهای منتشر شده از سال 96 تاکنون، فقط 10 همت است. 30 درصد از کل این مبلغ ، مربوط به کتابهای آموزشی است -کتابهای کنکور کسری از آن است- که مجموعا 3 همت می شود. گردش مالی برگزارکنندگان آزمونهای آزمایشی، آموزشگاه ها و معلمان خصوصی، کسری از گردش مالی ناشران آموزشی است، بنابراین نهایت گردش مالی فعالان حوزه آموزش خصوصی، در سال جاری می تواند 5 همت باشد نه بیشتر.
سبطی در پایان گفت: اما مشاهده می کنیم که مبالغ ادعایی از 8 همت در سال 96 شروع شد و اکنون تا 80 همت نیز ادعا می شود و این موجب بروز مشکلات جدی برای تصمیم گیرندگان خواهد شد.زیرا گردش مالی مدارس غیرانتفاعی حدود 80 همت یا بیشتر است. حالا سوال این جاست:دارندگان مدارس غیرانتفاعی که ابواب جمعی وزارت آموزش و پرورش هستند و بین ۵۰ تا ۱۰۰ همت گردش مالی شان است بیشتر می توانند به مراکز تصمیم ساز نفوذ کرده باشند؟ یا فعالان عرصه کنکور که گردش مالی شان نهایتا ۵ همت است؟
