گسل های تهران فعال هستند. تجهیزاتی برای زلزله خریداری شده و باید ساختمان های شهر ایمن سازی شوند تا در زمان بروز حادثه کمترین خسارت وارد شود.

در خصوص زلزله تهران، سامانه هشدار سریع، بافت فرسوده، ایمن سازی، ساختمان های بلند مرتبه و ...با علی نصیری رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به گفت‌وگو نشستیم.

یکی از موضوعاتی که مسؤولین مدام مطرح می‌کنند، وقوع زلزله تهران است. گفته می‌شود در صورتی که زلزله بالای 7 ریشتر در تهران رخ دهد، بیش از ۶۰ درصد زیر آورمانده‌ها  در دو ساعت اولیه جان خود را از دست می‌دهند آیا این موضوع درست است؟

گسل شمال و ری  هر دو توان لرزه‌خیزی ۷ تا ۷.۲ ریشتر را دارند

اینکه دقیقا زلزله چه زمان رخ می‌دهد قابل پیش‌بینی نیست اما باید این نکته را بدانیم که تهران یک دشت زلزله‌خیز است. دو گسل اصلی در شهر وجود دارد و احتمالا یک گسل دیگر هم داریم. گسل شمال و ری داریم که هر دو توان لرزه‌خیزی ۷ تا ۷.۲ ریشتر را دارند. هر چقدر ریشتر بالاتر برود؛ انرژی که آزاد می‌شود بیشتر است و میزان خرابی‌ها بالاتر می‌رود.

نمی توان در مورد زلزله تهران تاریخ داد؛ بنده تکذیب می کنم

زلزله در تهران رخ می‌دهد اما اینکه در چه زمان هیچکس نمی‌داند و هر کسی در اینباره تاریخ داد بنده همین جا تکذیب می‌کنم. بشر نمی‌تواند زلزله‌ای با بزرگی ۵، ۶ و ۷ ریشتر را پیش‌بینی کند. بنده از مردم درخواست می‌کنم که اخبار را از تلگرام، اینستاگرام و ... پیگیری نکنند؛ چرا که اخبار از این منابع قابل اتکا نیست حتما از منابع معتبر علمی، اخبار زلزله را پیگیری کنند.

مطابق قانون مسؤولیت پایش هشدار سریع زلزله با مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران است/سازمان مدیریت بحران شهر تهران سامانه هشدارسریع زلزله را نصب کرد 

در خصوص سامانه هشدار سریع زلزله توضیح دهید. کار به کجا رسید؟

ما تعداد زیادی متخصص در زمینه زلزله داریم که آنها می‌توانند اطلاعات خوب، جامع و کاملی به شهروندان بدهند.مطابق قانون مسؤولیت پایش هشدار سریع زلزله با مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران است اما به دلیل امکانات اندک و عدم بودجه کافی این موضوع به شهرداری تهران داده شد. سالیان سال است که روی این موضوع مواردی مطرح شده است. سازمان مدیریت بحران شهر تهران سامانه هشدارسریع زلزله را نصب کرد و در هیچ جای کشور به جزء تهران این سامانه وجود ندارد.

تمام شتاب‌نگارها تا پایان امسال نصب می شود

۴ شتاب‌نگار حدود ۱۵ سال پیش نصب شد و در چند سال گذشته هم حدود ۲۲ شتاب‌نگار به تهران اضافه شده است. ما نیازند ۲۴ شتاب‌نگار دیگر هستیم و در یک حرکت جهادی تصمیم گرفتیم که ظرف یکسال این شتاب‌نگارها نصب شود و قطعا تا پایان سال جاری این ۲۴ شتاب‌نگار در تهران نصب و راه‌اندازی می‌شود.

 برخی از این شتاب‌نگارها در البرز، سمنان، کوه‌های دماوند، بیابان‌های ورامین و قم و ... نصب شده است

چه مشکلاتی در زمینه نصب این شتاب‌‌نگارها وجود دارد؟

یکی از مشکلات در این زمینه تأمین زمین است. ما نیازمند زمین‌های ۱۰ متری هستیم که باید جانمایی درستی صورت گیرد. برخی از این شتاب‌نگارها در البرز، سمنان، کوه‌های دماوند، بیابان‌های ورامین و قم و ... نصب شده است. متخصصین ما به این نقاط رفته و سرکشی‌های لازم را انجام می‌دهند. اخیراً هم یک زمین در اطراف تهران در نظر گرفته شده که در حال توافق هستیم. باید برای نصب این شتاب‌نگارها هماهنگی‌های زیادی صورت گیرد از گرفتن مجوز،‌احداث ایستگاه برق، پیمانکار و....

از هزینه ۵۰ میلیاردی هر شتاب نگار تا نوشتن برنامه توسط متخصصین داخلی

نرم افزار شتاب نگار توسط چه کسانی نوشته می شود؟

هر شتاب‌نگار حدود یک میلیارد تومان هزینه دارد. در دو تا سه ماه آینده نصب شتاب‌نگارها تکمیل می‌شود و البته در این زمینه یک دانشگاه مطرح هم برنده مناقصه شد تا نرم‌افزارها حاکم بر این شتاب‌نگارها را بنویسد.

یک زلزله امسال در منطقه 15 شهرداری تهران رخ داد

ما لرزه‌نگارهایی در شهر تهران در عمق ۵۰ متری نصب کرده ایم. همه فکر می‌کردند که امسال زلزله در تهران نداشته‌ایم،‌اما در منطقه ۱۵ یک زلزله کوچک رخ داده بود. لرزه‌نگارها این زلزله را به صورت یک نویز تشخیص می‌دهند. به همین دلیل اعلام نشده که زلزله است. ما علاوه بر اینکه باید شتاب‌نگارها را نصب کنیم باید سامانه نرم‌افزاری آنها هم امسال تکمیل شود که کار در این زمینه بومی است.

8 ثانیه جلوتر از زلزله!

با این شتاب‌نگارها چقدر جلوتر می‌توان تخمین زد زلزله رخ می‌دهد؟

شتاب‌نگارها ۸ تا ۱۰ ثانیه قبل از وقوع زلزله آلارم می‌دهند البته این یک موضوع نوپا در دنیاست و در ۱۰ تا ۱۵ کشور نصب شده است. احتمال وجود خطاهایی هم وجود دارد که ما خطاها را می‌پذیریم و در مدت زمان لازم ایرادات تشخیص و آنها را رفع می‌کنیم.

ظرف این ۸ ثانیه باید چه کار کرد؟

باید قبل از وقوع زلزله برق و گاز قطع شود

ببینید وقتی ما ۸ ثانیه زودتر از وقوع زلزله آگاه می‌شویم؛ باید برنامه‌ریزی کنیم که چطور برق و گاز قطع شود، بیمارستان‌ها باید چه کنند؟ باید تمام دستگاه‌های مسؤول در امر زلزله اعلام کنند که در این ۸ تا ۱۰ ثانیه باید چه اقداماتی انجام دهند تا میزان خسارت وارده کمتر شود. ۲۰ کمیته تخصصی اندیشه‌ورز داریم مانند کمیته زلزله، سیل، پدافند غیرعامل،  زلزله تهران، HSE و ...  که اساتید دانشگاه و سازمان‌های مسؤول در این کمیته‌ها عضو هستند و تصمیم‌گیری‌های لازم در زمینه زلزله صورت می‌گیرد. باز هم تأکید می‌کنم تنها شهر در ایران هستیم که سامانه هشدار سریع زلزله را توسعه می‌دهیم. فاز نخست شتاب‌نگارها امسال تکمیل می‌شوند و سپس نظام‌نامه بهره‌برداری شروع می‌شود که یک کار بومی است و توسط متخصصین داخلی انجام می‌شود البته باید این نظام‌نامه هماهنگ با سیستم‌های هشدار سریع باشد. امیدواریم که بتوانیم به یک وضعیت مطلوب در سال جاری برسیم.

سال‌هاست که مطالعه برای آمادگی زلزله صورت نگرفته است

چقدر برای وقوع زلزله تهران آماده هستیم؟

شرایط خوبی داریم اما با وضعیت مطلوب فاصله داریم. سال‌هاست که مطالعه برای آمادگی زلزله صورت نگرفته است. قبلا تمام اعدادی که از میزان آمادگی برای وقوع زلزله اعلام شده زیر ۱۰ درصد بوده است.

 هر چقدر متروپل‌ها کمتر شود شهر آسیب کمتری می‌بیند

دو رویکرد پیشگیرانه و تمرکز بر آمادگی عملیات در دستور کار است. بر اساس اسناد بالادستی مثل سندای عمل می‌کنیم. حوادث غیرمترقبه در تهران وجود دارد و عقل سلیم حکم می‌کند که اقدامات پیشگیرانه بر درمان مقدم است. ما رویکرد شهر را بر مبنای ایمنی قرار داده‌ایم و پیشگیری و کاهش اثرات حوادث احتمالی در دستور کار است. اگر زلزله‌ای در تهران رخ دهد صدها متروپل در تهران خواهیم داشت و هر چقدر متروپل‌ها کمتر شود شهر آسیب کمتری می‌بیند.

نمی‌توانیم مدام برویم چادر بخریم و آمبولانس اضافه کنیم باید شهر را ایمن کنیم، البته این کارها هم انجام می‌شود اما مهمترین کار ایمنی شهر است. البته ما آمادگی عملیات داریم و در این زمینه اقداماتی صورت گرفته است. نسبت به قبل در بحث ایمنی رشد زیادی یافته‌ایم.

اگر کانون زلزله تهران باشد بافت فرسوده بیشترین آسیب را می‌بیند

در تهران میلیون ها واحد مسکونی وجود دارد که درصد قابل توجهی از آنها ناپدار و فرسوده هستند. البته با سیاست‌های تشویقی در نظر گرفته شده در حوزه شهرسازی، نوسازی در بافت فرسوده به خوبی صورت گرفته است. اگر کانون زلزله تهران باشد بافت فرسوده بیشترین آسیب را می‌بیند. اما اگر کانون زلزله بیرون تهران باشد ساختمان‌های بلندمرتبه بیشتر آسیب می‌بینند. همچنین ما برای حریم‌های شهر تهران هم برنامه داریم و برای گسل‌ها هم نیز اقداماتی صورت گرفته. موضوع حریم‌ها با جدیت دنبال می‌شود. در خصوص ساختمان‌های ناایمن هم شناسایی از سوی سازمان آتش نشانی شهرداری تهران صورت گرفته است البته این ساختمان‌ها بیشتر از نظر ایمنی و حریق مورد بررسی قرار گرفته‌اند. ما پلاسکوهای شهر تهران را شناسایی کرده‌ایم.

۸۰۰ ساختمان ناایمن است

وقتی می‌گوییم ساختمایی پرخطر است یعنی متروپل‌ها را می‌بینیم.با هر کسی که در زمینه ایمنی مدخلیتی دارد تفاهم‌نامه بسته‌ایم. کارهای بر زمین مانده وجود دارد. باید ارزیابی ایمنی ساختمان‌های بلندمرتبه در مخاطرات انجام شود البته این وظیفه نهادهای دیگر است. بارهای بر زمین مانده را برداشته‌ایم. ۱۶ هزار ساختمان مهم ارزیابی شده است بازدیدهایی صورت گرفته است. ۸۰۰ ساختمان ناایمن است (ضرایب ناایمنی متفاوت است).شاید عدد ۸۰۰ تا زیاد نباشد اما حتی یک ساختمان ناایمن هم برای شهر زیاد است باید از فعالیت ساختمان‌های ناایمن ممانعت شود.

خانه‌هایی  در تهران که روی خاک دستی ساخته شده است

برای ایمن‌سازی چه اقداماتی صورت گرفته است؟

دستورالعمل های به کمیته ایمنی مناطق ۲۲‌گانه ابلاغ کرده‌ایم ساختمان‌ها به چند دسته تقسیم شده‌اند، ساختمان‌های گروه D باید از بهره‌برداری‌شان ممانعت شود، ساختمان‌های گروه C باید نوسازی شوند و ساختمان‌های گروه A و B اوضاع خوبی دارند. قبلا هیچ اطلاعاتی نبود و برای اولین بار این اطلاعات در مورد ساختمان‌ها ایجاد کردیم. امسال حدود 30 میلیارد تومان برای شناسایی این پروژه‌ها در نظر گرفته‌ایم که در بودجه هم مصوب شده است.

برای ایمن‌سازی در شهر تهران قرارگاهی ایجاد شده و کارش سیاست‌گذاری و رفع موانع اجراست. ما خانه‌هایی را در تهران داریم که روی خاک دستی ساخته شده است. البته کارها را بدون هیاهو دنبال می‌کنیم.  همین جا می‌گویم کارها با جدیت دنبال می‌شود چرا که ایمنی جزء اولویت‌ها ما است. دادستانی هم در بحث ساختمان‌های ناایمن ورود پیدا کرده است. ما مجتمع‌های تجاری داریم که ناایمن است و باید برای ایمن‌سازی آنها اقداماتی صورت گیرد.

گود برج میلاد با ۶۰ میلیارد تومان ایمن سازی شد

چه اقداماتی برای گودهای پرخطر شهر تهران صورت گرفته است؟

برنامه‌ریزی‌هایی برای ایمن‌سازی گودهای پرخطر شهر تهران صورت گرفته است. به عنوان مثال گود پرخطر برج میلاد در حال حاضر ایمن‌سازی شده و حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیارد تومان برای این منظور هزینه صورت گرفته است. همچنین گود فرهنگ یکی دیگر از گودهای ناایمن بود که در جوار کتابخانه ملی قرار داشت که ایمن‌سازی آن صورت گرفته ما شهر را به یک کارگاه ایمن‌سازی تبدیل کرده‌ایم.

تعدادی از سوله‌های مدیریت بحران دست سازمان ورزش بود، قرار بود این سوله‌ها بازپس‌گیری شود بفرمایید کار به کجا رسید؟

هزینه ساخت هر سوله ۵۰ تا ۶۰ میلیارد تومان است 

مجموعاً ۱۰۷ پایگاه مدیریت بحران و ۲۲ پایگاه ویژه داریم یعنی در هر منطقه یک پایگاه ویژه داریم و باید سوله‌های مدیریت بحران هم به اندازه محلات باشد. در حال حاضر بازپس‌گیری سوله‌های مدیریت بحران صورت گرفته است. ۳۸ سوله بحران کم داریم؛ سال گذشته ۷ سوله افتتاح شد و امسال هم چند سوله دیگر آماده‌ بهره‌برداری می‌شود. هزینه ساخت هر سوله ۵۰ تا ۶۰ میلیارد تومان است البته دولت هم باید بخشی از هزینه‌ها را پرداخت کند. شهرداری کل هزینه‌های خود را پرداخت کرده است. همچنین ۵ ورودی در شهر تهران داریم که پایگاه‌های معین هستند.

سوله‌های مدیریت بحران که قبلا دست سازمان ورزش بود در حال حاضر هم پایگاه‌های ورزشی است و طبقات بالای آن برای مدیریت بحران قرار می‌گیرند. برخی از سوله‌ها نیازمند اورهال بودند که این کار انجام می‌شود. در ایام کرونا برای واکسیناسیون از سوله‌های مدیریت بحران استفاده شد.