علی رغم نیاز غیرقابل انکار تهران و آنکارا به یکدیگر در حوزه اقتصادی و بازار گرم تعارفات مسئولین دو کشور، در دیدارهای دیپلماتیک، تاریخ ارتباطات دو کشور از صفویه به بعد نشان می دهد که نقش تقابل پنهان از تعامل دو سویه پر رنگ تر بوده است. 

اختلافات سیاسی اخیر ایران و آذربایجان پای برادر بزرگ باکو، را نیز به مسائل مرزی دو کشور باز کرده است و از اظهارات کلی رجب طیب اردوغان در مورد ایران، می توان نتیجه گرفت که سیاستگذاران آن کشور، پروژه  خیالی نئوعثمانیزم را باور کرده اند. 

واکنش های گسترده مقامات ایران و گفته برخی مسئولین کشور که آمیخته با خشم و مقداری چاشنی تهدید بود، لحن ترکیه و باکو را تا حدی تعدیل کرد، اما به نظر نمی رسد که چالش‌های سیاسی دو طرف در آینده نزدیک، به سادگی قابل حل باشد. 

با توجه به تاثیرات همیشگی اخلافات سیاسی بر مسائل اقتصادی، با مسئول  خانه اقتصاد و تجارت ترکیه و ایران گفتگو کردیم. 

جلال ابراهیمی رئیس خانه اقتصاد و تجارت ایران و ترکیه، در این رابطه به جامعه خبری، تحلیلی الف گفت: « اِسِن دره مقابل سرو، بازرگان مقابل دوبایزید و همچنین مسیر راه آهن، سه مسیر ورودی  و مرز مشترک ایران و ترکیه  هستند که برای تبادل تجاری به کار می روند، کمتر کشوری در دنیا برای کشور همسایه 3 مرکز مشترک برای تبادل بازرگانی ایجاد کرده است. این موضوع نمایانگر اهمیت ژئواستراتژیک دو کشور برای یکدیگر است. 

رئیس مرکز تحقیقاتی ایران و ترکیه در ادامه افزود: این درست است که ترکیه از گردشگری درآمد بالای دارد، اما سهم گردشگری در اقتصاد این کشور، تنها کمی بیش از 11 درصد است و پایه‌ها و ساختار اقتصادی ترکیه؛ عموماً بر صادرات استوار است. ترکیه ید طولایی در خرید محصول از دیگر کشورها و بسته بندی یا مونتاژ آن و سپس صادر کردن، کالای نهایی به نام خود دارد. بر این اساس می توانید حدس بزنید که مسیرهای ترانزیتی چقدر برای ترکیه مهم هستند، زیرا در صورت بسته شدن آنها، اقتصاد این کشور با بحرانی جدی روبه رو خواهد شد. وابستگی ترکیه به مسیر ترانزیتی ایران در 100 سال اخیر، تثبیت شده است. اما از مدتی قبل و با توجه به معادلات پانتورانیسم و پانترکیسم رجب طیب اردوغان، به نظر می‌رسد که این کشور درصدد دور زدن مسیر ایران باشد. 

رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران و ترکیه، ضمن اشاره به ملاحظات سیاسی در این خصوص گفت: پیش از این ، ترکیه از طریق کشتی های موسوم به «رورو» در دریای مدیترانه، کالای صادراتی خود به شمال آفریقا، عربستان و حوزه دریای احمر را از مسیر بندر اسکندریه ارسال می کرد، پس از  بروز اختلاف آنکارا و قاهره، بار این مسیر عموماً به جاده های ایران منتقل شد. در حال حاضر ترکیه مسائل خود با مصر و رژیم صهیونیستی را حل کرده و قصد دارد این دو کشور را جایگزین بخشی از مسیر صادراتی ایران نمایید. 

ابراهیمی در ادامه توضیحاتش، بیان کرد: مسیر دوم و جایگزین ترکیه ارسال بار به آسیای میانه به جای ایران از طریق دریای خزر است. هم اکنون ترکیه فعالیت‌های را در این زمینه آغاز کرده است و با ارسال بار به ساحل دریای خزر از طریق آذربایجان، تلاش کرد تا پتانسیل کشتی های مخصوص حمل بار در این ناحیه را بسنجد و یک ظرفیت سنجی کلی نیز از مسیر داشته باشد. کامیون‌ها پس از تخلیه بار مجدداً از طریق گرجستان به ترکیه باز خواهند گشت. در واقع گرجستان نیز عضو سوم  این مثلث است و از حذف شدن مسیر ترانزیتی ایران نفع کلانی می برد. 

این بازرگان تبریزی با اشاره به بهانه جویی‌های اخیر گرجستان برای  تجار ایرانی، اظهار کرد: مسئولین حمل و نقل ترکیه هم در ابتدا بهانه گرفتند که چرا به کامیون ها و کشنده های ما گازوئیل به قیمت ایران داده نمی شود، پس از پلمپ باک کشنده ها، بهانه جدیدی رو کردند و آزمایشگاه های ایران را متهم کردند که جواب آزمایش محصولات ترکیه را با تاخیر می دهد، لیست این بهانه ها حتی به آنجا کشید که گفتند، پارکینگ های ایرانی کوچک است و ما خیلی معطل می شویم. به نظر می رسد، ترکیه می خواهد تمام تخم مرغ هایش را در سبد ترانزیتی ایران نگذارد، همچنین برخی اختلافات و ملاحظات سیاسی نیز بدون شک در تصمیم ترکیه برای جایگزین کردن مسیر ترانزیتی ایرانف بی تاثیر نبوده است.

وی گفت: البته ما نیز از مسیر ترکیه بار به دیگر کشورها ارسال می کنیم. اما به سختی می‌توان مسیر ترکیه را جایگزین کرد، زیرا آلترناتیو ما برای این کار، مسیر روسیه است که هزینه بالای دارد و به صرفه نیست.