به گزارش الف، "انیسیتو واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک" در گزارشی راجع به عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای، این مساله را پیروزی بزرگی برای دولت ایران عنوان می کند که در نوع خود می تواند اهرم های قدرتِ قابل توجهی را در اختیار این کشور جهت مقابله با چالش های بین المللی که با آن ها رو به رو است قرار دهد.  

این اندیشکده آمریکایی می نویسد: «در 16 سپتامبر سال جاری میلادی، رئیس جمهور جدید ایران "ابراهیم رئیسی" جهت شرکت در بیستمین سالگرد تاسیس سازمان همکاریهای شانگهای، عازم دوشنبه پایتخت تاجیکستان شد. "بختیار خاکیموف" نماینده دولت روسیه در سازمان همکاری های شانگهای نیز به طور خاص مساله عضویت ایران را به عنوان یکی از دستورکارهای اصلی نشست جاری این سازمان در تاجیکستان معرفی کرد. دراین راستا ایران بالاخره توانست در نشست اخیر سازمان همکاری های شانگهای عضو اصلی این سازمان شود. امری که به زعم بسیاری از ناظران و تحلیلگران حامل منافع زیادی برای تهران است و به طور خاص می تواند برای دولت ابراهیم رئیسی، آن هم در شرایطی که گمانه زنی های زیادی در مورد آینده مذاکرات هسته ای ایران و غرب و همچنین اوج گیری مجدد طالبان در جوار مرزهای شرقی ایران مطرح می شود، به مثابه یک پیروزی قابل توجه ارزیابی شود.  

*پیامدهای عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای

سازمان همکاری های شانگهای اغلب به مثابه یک بلوک قدرتِ ضدغربی مورد اشاره قرار گرفته است. بلوکی که حتی برخی از آن به مثابه نیرویی علیه اتحاد "ناتو" نیز یاد می کنند. از منظر عملی، عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای می تواند حامل پیامدهای مختلفی باشد. تهران اکنون می تواند در تصمیم سازی های سازمان همکاریهای شانگهای نقشی اساسی بازی کند(تصمیمات در این سازمان با اجماع نظر اعضا گرفته می‌شوند). جدای از این، نباید فراموش کرد که پرستیژ و احترام بین المللی که ایران با عضویت در سازمان شانگهای آن را کسب می کند، در نوع خود از اهمیت زیادی برخوردار است. ایران سال هاست که عضویت در سازمان شانگهای را در دستور کار داشته و آن را به مثابه تلاشی جهت توسعه مراودات بین المللی دیپلماتیک خود و همچنین توسعه نفوذش به سمت شرق ارزیابی کرده است. ایران عملا با عضویت در سازمان همکاری های شانگهای، مشارکت و همکاری های منطقه ای خود با اعضای سازمان شانگهای مخصوصا چین و روسیه را تقویت و تحکیم کرده است.

عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای، عملا موقعیت آن را در تقابل با ایالات متحده آمریکا نیز تقویت کرده و می کند. مقام های ایرانی بارها و بارها سازمان همکاری های شانگهای را نمودی از تغییر در کریدورهای قدرت جهان از آمریکا به سمت سازوکارهای دسته جمعیِ غیرغربی توصیف کرده اند. در شرایط کنونی، موضع مثبت کشورهای عضو سازمان شانگهای مبنی بر پذیرش ایران در سازمان مذکور، نمودی از تشدید اختلافات و شکاف های کلی اعضای اصلی این سازمان مخصوصا چین و روسیه و هند با بلوک قدرت غربی به رهبری آمریکا به حساب می آید. از سویی برخی ناظران و تحلیلگران بر این باورند که منطقه آسیای میانه برخلاف دولت های قبلی آمریکا، چندان از اولویتی در سیاست خارجی دولت بایدن برخوردار نیست ودرست به همین دلیل است که اکنون واشنگتن از اعمال فشار کمی بر کشورهای عضو شانگهای جهت نپذیرفتن ایران در این سازمان استفاده کرده است. 

*افغانستان و امنیت منطقه ای

در اوایل سال 2007 میلادی، سازمان همکاری های شانگهای به اعضای ناظر این سازمان اجازه داد تا به نحو منظم‌تری در جلسات وزرای این سازمان و گروه های کاری و همچنین ساختارهای ضدتروریستی این سازمان مشارکت داشته باشند. امری که تا حدی به ایران این امکان را داد تا دسترسی حداقلی به اطلاعات این سازمان در حوزه های تروریسم، افراط گرایی و قاچاق مواد مخدر داشته باشد. سال 2017، این سازمان تصمیم گرفت تا بخش افغانستانِ خود را ترمیم کند. امری که عملا نمودی از تمایل این سازمان جهت ایفای نقش گسترده تر در عرصه معادلات افغانستان بود. تهران اکنون بخشی از این ابتکارِ سیاسی سازمان همکاری های شانگهای است. از طرفی خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان و اوج گیری مجدد طالبان در این کشور نیز عملا ایران را به یک عضو موثر برای سازمان همکاری های شانگهای تبدیل می کند(از منظرِ کنشگری در عرصه معادلات افغانستان). در این رابطه روسیه به طور خاص بر ضرورت حضور مقام های ایرانی در نشست های رهبران روسیه، چین، پاکستان و ایالات متحده آمریکا با محوریت مساله افغانستان تاکید داشته است. از این رو عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای تا حد زیادی می تواند ناشی از دغدغه های کشورهای عضو این سازمان درمورد تحوالات افغانستان و امید به کنش گری سازنده ایران در این سازمان در رابطه با مساله مذکور باشد و در عین حال حضور تهران در سازمان مذکور می تواند زمینه را برای مهار هر چه بیشتر تبعات منفی اوج گیری طالبان در افغانستان نیز هموار کند. 

*عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای و کمک به تقویت امنیت ملی 

سازمان همکاری های شانگهای همواره از دموکراسیِ تحمیلی کشورهای غربی و همچنین رویه های مداخله جویانه آن ها در دیگر کشورها ابراز نارضایتی کرده است. امری که تا حد زیادی مورد توجه جمهوری اسلامی ایران نیز بوده است. از سویی ایران با استفاده از سازوکارهای امنیتی موجود در سازمان همکاری های شانگهای می تواند مبارزات خود علیه تروریسم و افراط گرایی را نیز با قدرت بیشتری دنبال کند و عملا از ظرفیت های بیشتری در این رابطه برخوردار شود. از سویی ایران می تواند از منابع اطلاعاتی دیگر کشورهای عضو نیز در مسیر مبارزه با تروریسم و گروه هایی که علیه منافع ملی آن فعال هستند استفاده کند. امری که فرصتی مغتنم برای ایران است. 

به طور کلی عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای، تا حد زیادی می تواند تلاش های کشورهای غربی جهت منزوی سازی ایران را تضعیف کند و زمینه را برای توسعه هر چه بیشتر روابط تهران با چین، روسیه، و دیگر دولت های منطقه آسیای میانه هموار سازد. عضویت ایران در سازمان مذکور همچنین نقش تهران در مدیریتِ امنیت منطقه ای و تقویت اهرم های قدرت ایران در مواجهه با کشورهای غربی و مخصوصا آمریکا را نیز به دنبال خواهد داشت».