توجه به ادبیات فارسی و پاسداشت آن همواره یکی از دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب بوده و بارها از سوی ایشان مورد تأکید قرار گرفته است. اهمیت این موضوع به قدری بوده است که ایشان در دیدار 30 اردیبهشت ماه سال 1398 با جمعی از استادان ادبیات فارسی، شاعران جوان و پیشکسوت نگرانی خود درباره زبان فارسی را ابراز کردند.
به گزارش تسنیم، امروز 25 اردیبهشت ماه سالروز گرامیداشت فردوسی، شاعر بزرگ پارسی است. کسی که بدون شک ادبیات و زبان فارسی مدیون و مرهون زحمات 30 ساله او برای نوشتن گنجینه ارزشمند شاهنامه است. به همین مناسبت مروری داریم بر بیانات رهبر انقلاب درباره فردوسی و اثر ارزشمند او شاهنامه:
1- شعری که آکنده از «تعلیم و تعهد» است
رهبر فرزانه انقلاب در دیدار نیمه رمضان خود با شاعران درماه رمضان سال 1398 شعر فردوسی را آکنده از اخلاق، تعلیم و تعهد می‌دانند.
ایشان با اشاره به مغالطهای ناشیانه که شعر را به «شعر هنری» و «شعر متعهد» تقسیم می‌کند و می‌کوشد با شعار قلمداد کردن شعر متعهد، از آن ارزش‌زدایی کند، فرمودند: «اشعار بزرگان و قله‌های شعر فارسی همچون حافظ، سعدی، فردوسی و مولوی آکنده از اخلاق، تعلیم، تعهد، حکمت، عرفان، معنویت و اسلام ناب است، بنابراین تفکیک جنبه هنری و زیباشناختی شعر از جنبه رسالت و تعهد آن، مغالطهای واضح و ناشی از غفلت یا کم‌سوادی است.»
2- شعری که «اخلاقی» است
ایشان همچنین در دیدار دیگری که در 26 شهریورماه سال 1387 (مصادف با 15 رمضان) با شاعران دارند، شعر فردوسی را شعری اخلاقی نام می‌برند.
رهبر فرزانه انقلاب فرمودند: «یکى از نیازهاى امروز ما، شعر اخلاقى است. شما به تاریخ ادبیات ما نگاه کنید. سعدى از جهت شعر اخلاقى و شعر نصیحت و پند در قله است. فردوسى همین جور است، نظامى همین جور است، سنایى همین جور است، ناصرخسرو همین جور است؛ خیلى از شعراى بزرگ ما همین جورند. بعد جامى همین جور است و در این اواخر، در دوره سبک هندى، واعظ قزوینى همین جور است. واعظ قزوینى یک واعظ بوده؛ منبر می‌رفته و وعظ می‌کرده و شعرش از لحاظ هنرى در قله شعر است؛ در سبک هندى و بسیار خوب، پرمضمون و قوى و خود صائب. شما تو این چندین ده هزار شعر صائب که نگاه کنید، اگر فقط غزلیات نصیحتآمیز و اخلاقى او را جمع کنید، یک دیوان قطورى خواهد شد.»
3- شاهنامه فردوسی پر از حکمت است
آیت الله خامنهای که تسلط ایشان بر ادبیات کهن و معاصر فارسی بارها در دیدار با شاعران مورد توجه اهالی فرهنگ و ادب قرار گرفته است، در دیدار دیگری با جمعی از شاعران در 25 مردادماه سال 1390، شاهنامه فردوسی را پر از حکمت نام می‌برند.
ایشان در توصیه‌ای که به شاعران جوان دارند می‌فرمایند: «شما اگر بخواهید به لوازم اسوه بودن و الگو بودن عمل کنید، بایستى معرفت دینى و معرفت اسلامى خودتان را عمق ببخشید و این در گذشته شعر ما وجود داشته. شما نگاه کنید، شاعران برجسته ما اغلب – حالا نمی‌گویم همه – این جورند؛ از فردوسى بگیرید تا مولوى و سعدى و حافظ و جامى. فردوسى، حکیم ابوالقاسم فردوسى است. به یک آدم داستان‌سرا، اگر صرفاً داستان‌سرا و حماسه‌سرا باشد، حکیم نمی‌گویند. این «حکیم» را هم ما نگفتیم؛ صاحبان فکر و اندیشه در طول زمان او را حکیم نامیدند. شاهنامه فردوسى پر از حکمت است. او انسانى بوده برخوردار از معارف ناب دینى. همه آنها حکیم بودند؛ سرتاپاى دواوین‌شان پر از حکمت است.»
4- «حکمت الهی اسلامی»، ویژگی بارز اشعار شاهنامه
امام خامنهای در توصیف حکمت فردوسی و اشعار او در شاهنامه از تعبیر قابل تأملی استفاده کرده و شعر فردوسی در شاهنامه را مبتنی بر حکمت دینی می‌دانند.
ایشان در دیدار با جمعی از اعضای انجمن قلم در 8 بهمن ماه سال 1381 فرمودند:
«فردوسی باید هم بزرگ شود. فردوسی در قلّه است. امیدواریم کم‌کاری -که دوستان اشاره کردند - گریبان ما را نگیرد تا حکمت فردوسی را بیان کنیم. ما هستیم که اسم او را «حکیم ابوالقاسم فردوسی» گذاشتیم؛ دشمنان دین که این اسم را نگذاشته‌اند. خوب؛ این حکیم چه کسی است و حکمت او چیست؟ آیا حکمت زردشتی است، حکمت بی‌دینی است، حکمت پادشاهی است یا حکمت اسلامی؟ این را می‌شود در آورد. اگر کسی به شاهنامه نگاه کند، خواهد دید که یک جریانِ گاهی باریک و پنهان و گاهی وسیع، از روح توحید، توکّل، اعتماد به خدا و اعتماد به حق و مجاهدت در راه حق در سرتاسر شاهنامه جاری است. این را می‌شود استخراج کرد، دید و فهمید. مخصوصاً بعضی از شخصیت‌های شاهنامه خیلی برجسته‌اند که اینها را باید شناخت و استخراج کرد. من یک وقت گفتم که «اسفندیار» مثل این بچه حزب‌اللّهی‌های امروز خودِ ماست! در فرهنگ شاهنامه یک حزب‌اللّهی غیورِ دین‌خواهِ مبارز وجود دارد.»
مقام معظم رهبری در دیدار اعضای گروه ادب و هنر صدای جمهوری اسلامی ایران در 5 اسفند ماه سال 1370 نیز با اشاره به حکمت دینی نهفته در اشعار فردوسی می‌فرمایند:
«حقیقت قضیه این است که فردوسی یک حکیم است؛ تعارف که نکردیم به فردوسی، حکیم گفتیم. الان چند صد سال است که دارند به فردوسی، حکیم می‌گویند. حکمت فردوسی چیست؟ حکمت الهیِ اسلامی.
شما خیال نکنید که در حکمت فردوسی، یک ذره حکمت زردشتی وجود دارد. فردوسی آن وقتی که از اسفندیار تعریف می‌کند، روی دینداری او تکیه می‌کند. می‌دانید که اسفندیار یک فرد متعصبِ مذهبیِ مبلّغ دین بوده که سعی کرده پاکدینی را در همه جای ایران گسترش بدهد. تیپ اسفندیار، تیپ حزب‌اللهی‌های امروز خودمان است؛ آدم خیلی شجاع و نترس و دینی بوده است؛ حاضر بوده است برای حفظ اصولی که به آن معتقد بوده و رعایت می‌کرده، خطر بکند و از هفت‌خان بگذرد و حتّی با رستم دست و پنجه نرم کند.
وقتی شما شاهنامه را مطالعه می‌کنید، می‌بینید که فردوسی روی این جنبه دینداری و طهارت اخلاقی اسفندیار تکیه می‌کند. با این‌که فردوسی اصلاً بنا ندارد از هیچ‌یک از آن پادشاهان بدگویی کند، اما شما ببینید گشتاسب در شاهنامه چه چهره‌‌ای دارد، اسفندیار چه چهره‌‌ای دارد؛ اینها پدر و پسرند. فردوسی بر اساس معیارهای اسلامی، به فضیلت‌ها توجه دارد؛ در حالی که بر طبق معیارهای سلطنتی و پادشاهی، در نزاع بین گشتاسب و اسفندیار، حق با شاه است. «به نیروی یزدان و فرمان شاه» یعنی چه؟ یعنی هرچه شاه گفت، همان درست است؛ یعنی حق با گشتاسب است؛ اما اگر شما به شاهنامه نگاه کنید، می‌بینید که در نزاع بین اسفندیار و گشتاسب، حق با اسفندیار است؛ یعنی اسفندیار یک حکیم الهی است. فردوسی از اول با نام خدا شروع می‌کند - «به نام خداوند جان و خرد / کزین برتر اندیشه بر نگذرد» - تا آخر هم همین‌طور است؛ فردوسی را با این چشم نگاه کنید.»
در توضیح بیشتر برای شناخت حکمت فردوسی، سخنان رهبر فرزانه انقلاب در سال 1372 خواندنی است؛ ایشان می‌فرمایند:
«نمی‌دانم شما آقایان چقدر با شاهنامه مأنوسید. من با شاهنامه مأنوسم. حکمت شاهنامه‌ی حکیم ابوالقاسم فردوسی، حکمت اوستایی نیست؛ حکمت قرآنی است. اگر کسی به شاهنامه دقت کند، خواهد دید فردوسی ایران را سروده، اما با دید یک مسلمان؛ آن هم یک مسلمان شیعه. بیان زندگی قهرمان‌ها و پهلوان‌ها و شخصیت‌های مثبت مثل رستم و اسفندیار در شاهنامه در اندیشه‌های اسلامی ریشه و ظهور و بروز دارد. عکس آن، شخصیت‌های منفی مثل تورانی‌ها یا بعضی از سلاطین، مثل کیکاووس شخصیت‌هایی هستند که در تفکر اسلامی بوضوح کوبیده شده‌اند.»
5- فردوسی «خدای سخن» است
آیت‌الله خامنهای در دیدار 5 اسفند ماه سال 1370 ویژگی دیگری را برای فردوسی به کار برده، می‌فرمایند:
«فردوسی، خدای سخن است؛ او زبان مستحکم و استواری دارد و واقعاً پدر زبان فارسی امروز است؛ او دلباخته و مجذوب مفاهیم حکمت اسلامی بود؛ شاهنامه را با این دید نگاه کنید.»
