صیانت از میراث فرهنگی صیانت از موجودیت و هویت ملت ما است ومراقبت از میراث طبیعی و فرهنگی کشور،نیازمند ارتقاء تفکر فرهنگی است.

اگر درگذشته، گذشتگان ما از میراث صیانت نکردند،شاهان نیز به جای صیانت،خیانت کردند. ما راه گذشته وگذشتگان را با بی توجهی به میراث فرهنگی ادامه ندهیم. درگذشته میراث فرهنگی را کسی صیانت نکرد اما همین میراث از گذشته تا امروز ما را صیانت می کند.

 امروزهم مانند گذشته میراث فرهنگی ما را صیانت می‌کند،نگرانی ما از فردایی است که این میراث با نسلی گریزان از تاریخ و بی علاقه به گذشته های تاریخی چه وضعیتی رنجبار خواهد داشت.

با اغراق بگویم با این بی توجهی به میراث ارزشمند، وشیوه حفاظت از میراث فرهنگی،نسلهای فرارو، نه تخت جمشید رادربرابر دیدگان خود خواهند داشت و نه پاسارگاد و شوش و...را این شکاف عمیق و گسستگی بین مردم و میراث فرهنگی اعم از مادی و میراث معنوی فزونی یافته و شکاف بین نسلها با میراث سبب ویرانه هایی خواهند شد که نقاب برچهره تاریخ این سرزمین می کشاند ، با این شرایط نسل هایی که می آیند و می روند چیزی را برای دیدن،توصیف کردن و شرح وقایع تاریخی و رویداد ها و رخدادهای این سرزمین نخواهند داشت.

این کم توجهی و بی برنامگی ها در حوزه کلان میراث ویرانگری هایی درحوزه فرهنگی همراه با تخریب های تاریخی برای نسلهایمان ببار می آورد که به نابینایی تاریخی می انجامد.

نسلی که چیزی برای نشان دادن هویت خود نداشته باشد ،چیزی هم برای دیدن و مطلبی برای گفتن در مجامع بین الملل برای شنیدن نخواهند داشت. میراثی که عمری در غیبت و در حیرت و در غارت عمرسپری کرده ومی کند نمی توان به آینده اش امیدوار بود. ما نمی بینیم آنچه در ازای زمان به علل های مختلف از بین می رود و یارفته است نتیجه قرنها تلاش و کوشش نیاکان ملتی است که تمدن بشریت دربرابر عظمت آنها زبان به تحسین بازنموده است.

هر یک از این آثارحاصل کوشش نسل هایی است که برای ساختن از هیچ کوششی دریغ نورزید وسرانجام نسلی که برای از بین بردن آنها از هیچ کوششی دریغ نکرد آثار ارزشمند تاریخی هر یک در واقع معرف فرهنگ و تمدن ایرانی است دستاورد تلاش هنرورزان این خاک پرگهر است که با اعتقاد و ایمان راسخ و ابتکار و جدیت بی مانند آنها قد برافراشتند. سعی مشتاقانه آنها در ایجاد آثار شگرف و کوشش بی همتای ما در تخریب می تواند نتیجه افول هنری و زوال فرهنگ و تمدنی باشد که بی اعتنا از آن می گذریم.

گرچه سرزمین ایران باستان با برخورداري از فرهنگ غني و تمدن ديرينه يكي از ده كشور شناخته شده در جهان در بعد تمدن بشري و آثار تاريخي محسوب می شود اما روند روبه رشد تخریب آثار باستانی که ناشی از فقرفرهنگی است که کشورمارا از لحاظ مواریث باستانی در شرایط نا مطلوبی قرار داده است.

برایمان سخت است باور کنیم که آنچه از نیاکانمان به ما رسیده است اینگونه به سهولت از بین می رود. در شرایطی که آثار باستانی در ايران زمين فرصت مناسبی را برای بيان ارزش ها و سوابق تمدنی كشور ما فراهم كرده است نیاکان ما نخستین ملتی بودند که سکان تاریخ بشریت را در مسیر تعالی دردست گرفتند.

مرزهای تبعیض و بی‌عدالتی ، قساوت و سنگدلی را بستند و ریحانه عدالت را در جهان باستان منتشر کردند آگاهی- تامل و تجربه در جامعه خود در هم آمیختندکه از آن هنری سترگ تکوین یافت و بارور شد که این همه حاصل تلاش بی پایان مردمانی بود که در گذر تاریخ و زمان فرصت لحظات پر تب و تابی که چون برق و باد می گذشت را غنیمت شماردند. روزگاری که ملتهای روم و یونان،مصر و بین النهرین در مرز باطل و قساوت خفته و در پلیدی ها فرو رفته بودند رشد و بالندگی در کارگاه هنری شان نافذ ترین و عمیق تارین.ماندگار ترین و جاودانه ترین آثار باستانی و میراث جهانی پی ریخته شد. 

دست تقدیر روزگار گره خورده دردستان هنرمندان این سرزمین با شکوه ترین هنر جهانی و ماندگار ترین نقش برجسته های تاریخ را خلق نمود و امروز این نقش برجسته در خیال واهی غارتگران به بهانه جستجوی گنج های بی رنج منهدم می گردد مورد دستبرد واقع می شود تخریب و تهدید می شوند.گردید.

نسلی که دست اندرکار آفرینش با زوی هنرمند او را گرفت تا با انتخاب دستمایه های مطلق برای ترسیم تم اصلی تاریخ این سرزمین چهره زیباتری جلوه گر سازد و آن را درخشانتر بنمایاند اما درنهایت به نسلی رسید که نیروی بازوانش به جای عمران و آبادنی،حفاظت و حراست و صیانت از مواریث کهن، برای درهم شکستن آنها بکارگرفته می شود.مدعیان نه میراث‌دار،که میراثخواران بی هویت بر بدنه میراث رخنه کرده و شالوده‌ی فرهنگ و میراث کشور را از هم دریدند.از تحمیل این طیف، قامت میراث زیربار تحمل مصیبت ها در هم شکست.

بناها، آرامگاه‌ها، امامزاده‌ها، تپه‌ها و محوطه‌های باستانی راه ‌به بازار های غارت و تاراج پیدا کردند.سقف آسمان میراث سترگ بشریت وارزش های تاریخی آن، تار و مار شده ودر این میان ایرانی بودن برای کسانی عده‌ی قلیلی مسولیت سنگینی شد که هویت ایرانی خود را (دوست)داشتند ماندند وبرای ماندگاری میراث خویش برخاستند.

خیل فکوری که میراثمند بودند و نیازمند میراث، با شاخص های سازنده و دارنده‌ی هویت فرهنگی ،برخوردار و بهره مند از اندیشه ،آگاهی تاریخی بودند. ایرانی بودن برای اینها سخت نبود و سخت نشد واگر هرودوت در کتابش در توصیف و تحلیل شخصیت های آنها کم نیاورده است و مونتسکیو پاریسی چون درکشور خود به دو جهانگرد ایرانی رسید شیفته و فریفته این قوم فرهیخته شد به همین سبب بود.

اما امروز چرا ایرانی بودن مسولیت سنگینی شده است؟چگونه می توان ایرانی بود؟چون ایرانی بودن از نظر خیل بیگانگان مسولیت سنگینی برای انسان و انسانیت،هنر و تاریخ،میراث و تمدن ایجاد می نماید بود. ایرانی بودن برای کسانی که درمزرعه های سیاه خیانت به محوطه های تاریخی و مکان های باستانی خرامیده اند و از سنگینی میراثی که بر دوش گرفته اند احساس نفرت دارند ایرانی بودن مسولیت سنگینی است زیرا ایران و ایرانی ریشه در تاریخ دارد. 

مگرمی توان باورکرد دانای خردورزی شناسنامه هویتش را عمدا از بین ببرد؟میراث فرهنگی ،تاریخی ، مذهبی وحتی طبیعی درهرسرزمینی بیان‏ کننده پیشینه تاریخی، تمدن و فرهنگ و طبیعی هر کشوری است که شکل‏ گیری و به وجود آمدن آن در طی سالیان متمادی صورت گرفته است.

نیروها و عواملی که پدیدآورنده این‏گونه آثار طبیعی و انسانی هستند در طول زمان و در شرایط مکانی خاص خود عملکردهای متفاوتی داشته‏ اند و آنچه که ما امروزه شاهد آن هستیم و تحت عنوان میراث طبیعی و فرهنگی از آن نام می‏بریم در بعد طبیعی آن حاصل تأثیر عوامل طبیعی بر یکدیگر و دخل و تصرفات عوامل انسانی بر آنها است که چشم ‏اندازهای متنوعی را به وجود آورده است و به لحاظ داشتن ویژگی های خاص خود از دیگر پدیده‏ های طبیعی متمایز است.این‏گونه پدیده‏ ها در گذشته‏ های دور نیز در گوشه و کنار کشورهای مختلف جهان وجود داشته ولی مطالعات چندانی بر روی آنها صورت نگرفته و در دهه ‏های اخیر با پیشرفتی که در همه علوم حاصل شده است. 

در بعد انسانی-فرهنگی نیز آثار مادی و معنوی به جامانده از پیشینیان ما حاصل تلاشهای مستمر، فنون، مهارت‏ها، ابتکارات، خلاقیت‏ها و برخوردهای اجتماعی فرهنگی آنان بوده است.

ناگفته نماند که در ابداع این‏گونه آثار، گذشتگان ما از شرایط طبیعی حاکم در محل سکونتشان تأثیر پذیرفته‌‏اند و در ارتباط با آنچه که محیط طبیعی در اختیارشان قرار داده فعالیت می‏کرده‏‌اند.

مسافرتهای تجاری و جابه‌‏جایی کالا، همچنین مهاجرت استادکاران از منطقه‏ ای به منطقه‏ ای دیگر و یا از محلی به محل دیگر، خود موجب تبادل اطلاعات و کسب تجربه برای آنان شده و موجب پیدایش نوآوریها گردیده است که با عناوین مختلف از آنها نام برده می‏شود و امروزه بدان میراث فرهنگی می‏گویند.چرا این نسل نمی تواند با میراث تاریخی و فرهنگی خود تعامل مثبتی داشته باشد؟

امروزه تمدن هر کشوری بر پایه فرهنگ مردم آن استوار است.فرهنگ نیز مجموعه به هم پیوسته‌‏ای از ارزشهای مادی و معنوی است و محیط هم در مقابل آن تأثیرپذیر است

.به یقین هویت فرهنگی افراد یک جامعه نیز تحت تأثیر محیط پیرامون آنها شکل می‏گیرد و تأثیر عوامل محیطی را در شکل ‏پذیری فرهنگ یک جامعه نمی‏‌توان نادیده گرفت‌.میراث وفرهنگ نشان‏دهنده حرکت و پویایی جوامع انسانی است.فرهنگ رابطه عادلانه بین انسان و طبیعت است. در مفهوم توسعه پایدارمیراث و فرهنگ به عنوان یک ضرورت بشمار می روند، اولین گام در فرآیند توسعه شناسایی و حفاظت از آنچه که در یک سرزمینی نهفته، یعنی میراث طبیعی و فرهنگی به هوشیاری گسترده جامعه و آگاهی از مسائل روز بستگی دارد.همه تلاشمان را برای حفظ میراث، فرهنگی و طبیعی به کار بگیریم تا این میراث حیاتی مجدد پیدا نماید. 

مراقبت از میراث طبیعی و فرهنگی بخش لازم یک سیاست فرهنگی است.برملت ریشه درتاریخ تکلیف است که از ریشه های تاریخ و هویت خود صیانت کند.

* باستان شناس