به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، کم‌تر از دو ماه مانده به سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری، بازار گمانه زنی‌ها و نظرسنجی‌ها در فضای مجازی و حقیقی داغ‌تر شده است؛ نظرسنجی‌هایی که هر چند جامعه آماری محدودی دارند، اما می‌توانند به عنوان مشت نمونه خروار جالب توجه باشند. در این گزارش نگاهی خواهیم داشت به نظرسنجی‌های شکل گرفته در مورد انتخابات ۱۴۰۰ و نامزد‌های آن.
میزان مشارکت در انتخابات سیزدهم
یکی از آمار‌هایی که همواره برای ناظران به خصوص ناظران خارجی قابل توجه بوده میزان مشارکت مردم ایران در انتخابات‌های گوناگون است. از منظر کارشناسان علوم سیاسی برگزاری یک انتخاب پرشور پشتوانه قوی برای تصمیمات حکومت‌ها در حوزه سیاست داخلی و خارجی خواهد بود. از این رو میزان مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ هم بسیار حائز اهمیت است.
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در فروردین ۱۴۰۰ با جامعه آماری افراد بالای ۱۸ سال کل کشور و اندازه نمونه ۱۵۶۹ از طریق مصاحبه تلفنی یک نظر سنجی با محوریت انتخابات را برگزار کرده است.
در این نظر سنجی اولین سوالی که از شرکت‌کنندگان پرسیده شده این بوده است که آیا در انتخابات ریاست جمهوری پیش‌رو شرکت می‌کنید؟
پاسخ‌ها به پنج گزینه اصلی تقسیم شده است: ۱- قطعا شرکت می‌کنم، ۲- به احتمال زیاد شرکت می‌کنم، ۳-هنوز تصمیمی نگرفته‌ام، ۴- به احتمال زیاد شرکت نمی‌کنم و ۵- قطعا شرکت نمی‌کنم.
۴۳.۳ درصد از مردم گفته‌اند که قطعاً در انتخابات ۱۴۰۰ شرکت می‌کنند.
۴.۷ درصد نیز گفته‌اند که به‌احتمال زیاد شرکت خواهند کرد.
۲۰.۸ درصد گفته‌اند که هنوز تصمیمی نگرفته‌اند.
۵.۸ درصد گفته‌اند که احتمال کمی دارد که شرکت کنند.
۲۵.۳ درصد مردم نیز اعلام کرده‌اند که به هیچ وجه شرکت نمی‌کنند.
بر این اساس و باتوجه به اینکه دوماه تا انتخابات مانده می‌توان گفت مشارکت در انتخابات ۱۴۰۰ حداقل ۴۸ درصد خواهد بود.
مرکز دیگری که درباره میزان مشارکت مردم در انتخابات ۱۴۰۰ دست به نظر سنجی زده مرکز افکار سنجی دانشگاه مریلند است. علی رجبی رئیس اداره اخبار مجلس شورای اسلامی در توئیتی نوشت: افکارسنجی دانشگاه مریلند درباره انتخابات۱۴۰۰ نشان می‌دهد که مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری دوره سیزدهم ایران، می‌تواند ۷۵درصد باشد.
مهدی فضائلی کارشناس مسائل سیاسی هم از میزان مشارکت ۴۸ درصدی مردم خبر داد او در توئیتر خود نوشت: بر اساس جدیدترین نظر سنجی ملی یکی از مراکز مطرح نظرسنجی کشور، ۴۸٪ مردم قطعا" یا به احتمال زیاد در انتخابات ۱۴۰۰ شرکت می‌کنند. ۲۵٪ اعلام کرده اند شرکت نخواهند کرد و حدود ۲۱٪ هم هنوز تصمیم نگرفته‌اند.
جمال عرف رئیس ستاد انتخابات کشور هم درباره میزان مشارکت مردم در انتخابات ۱۴۰۰ گفت: براساس بخشی از نظرسنجی‌ها افرادی که قطعاً گفتند به انتخابات ورود می‌کنند یک سوم کسانی هستند که مورد سوال قرار گرفتند. آرا نظرسنجی‌ها متفاوت است و بعضی از نظرسنجی‌ها به صورت تلفنی گرفته می‌شود که یک اندازه اعتبار دارد و برخی با نمونه‌گیری‌های دقیق‌تر نظرسنجی می‌کنند. به مرور که جلو می‌رویم، به نظر می‌آید که این عدد در حال افزایش است، اما روند کُندی دارد.
وی ادامه داد: ما در ۱۲ دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، از مشارکت بین ۵۰ درصد تا ۸۵ درصد داشته‌ایم. یعنی کسی توقع ندارد ما بیش از ۸۵ درصد یا کم تر از ۵۰ درصد مشارکت داشته باشیم. تصور من این است که ما باید میانگین این درصد‌ها را در نظر بگیریم.
رئیس ستاد انتخابات کشور در پاسخ به این سوال که آیا مشارکت در انتخابات بالای ۵۰ درصد خواهد بود اظهار کرد: روند این را نشان می‌دهد که ان‌شاءالله به این سمت خواهیم رفت، خصوصاً اینکه ما یک انتخابات در سطح ملی و یک انتخابات در سطح محلی یعنی شورا‌های شهر و روستا داریم که اگر این دو با هم گره بخورند، علایق ملی و محلی، تحرکی را در جامعه ایجاد خواهد کرد.
مردم از دولت آینده چه انتظاری دارند؟
سوال دیگری که مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) از جامعه آماری خود پرسیده است این است که دولت آینده از میان گزینه‌های «آزادی»، «بهبود روابط با کشور‌های خارجی»، «عدالت»، «حمایت از تولید داخلی» و «امنیت در برابر تهاجم خارجی» بهتر است کدام یک را در اولویت کاری خود قرار دهد. هر یک از این گزینه‌ها بازنمای یکی از شیوه‌های محتمل اداره کشور است که دولت آینده می‌تواند در پیش گیرد. اولویت دادن به هر یک از این گزینه‌ها به معنای برگزیدن راه حلی متفاوت است که انتخاب آن پیامد‌های مستقیم و غیر مستقیم متفاوتی بر اقتصاد، سیاست داخلی، روابط خارجی و حتی ساماندهی وضع معیشتی مردم در پی خواهد داشت. پاسخ مردم به این پرسش می‌تواند تاحدی وضعیت حاکم بر افکار عمومی ایران را در قبال نوع مواجهه با چالش‌های موجود مشخص کند.
۳۱.۲ درصد شهروندان در پاسخ پرسش مذکور عدالت را برگزیده‌اند، حمایت از تولید داخلی و همچنین بهبود روابط با کشور‌های خارجی انتخاب ۲۰ درصد پاسخگویان بوده است، ۱۰.۷ درصد پاسخگویان گزینه امنیت در برابر تهاجم خارجی و ۳.۵ درصد گزینه آزادی را انتخاب کرده‌اند. ۱۲.۶ درصد پاسخگویان گفته‌اند نمی‌دانند دولت باید کدامیک از این گزینه‌ها را در اولویت قرار دهد و ۲ درصد به این پرسش پاسخی نداده‌اند.
فاصله قابل توجه میان طرفداران گزینه «عدالت» در مقایسه با سایر گزینه‌ها حاکی از آن است که جمع کثیری از مردم ایران انتظار دارند دولت آینده در اداره‌ی کشور رویکردی عدالت‌محور در پیش گیرد. حمایت از شهروندان در برابر فشار‌ها و آسیب‌های اقتصادی و نیز بازنگری در سیاست‌های مربوط به توزیع و تخصیص منابع از جمله نخستین اقتضائات در پیش گرفتن این راه‌حل برای اداره‌ی کشور خواهد بود. قطعا آگاهی از این انتظارات می‌تواند یاری‌گر سیاستمدارانی باشد که مجال می‌یابند در انتخابات ۱۴۰۰ نقش رقبای انتخاباتی را ایفا کنند.
و اما داستان جذاب محبوب‌ترین نامزد‌ها
اگرچه هنوز فرصت حدود ۲۰ روز تا ثبت نام نامزد‌های ریاست‌جمهوری باقی است و تا این لحظه غیر از افراد بسیار معدودی که از سوی برخی کارشناسان؛ نامزد‌های درجه اولی محسوب نمی‌شوند اعلام کاندیداتوری نکرده‌اند، امّا درباره اقبال به کاندیدا‌های احتمالی نیز مرکز نظرسنجی ایسپا، نظرات مردم را اخذ کرده است. در این نظرسنجی از کسانی که گفته بودند قطعاً یا به احتمال زیاد در انتخابات شرکت می‌کنند پرسیده شده است که احتمالاً به چه کسانی رأی می‌دهید و یا به چه کسانی اصلاً رأی نخواهید داد؟
انتخاب گزینه «اصلاً رأی نمی‌دهم» یک فاکتور مهم در این نظرسنجی‌هاست که از آن به «ظرفیت منفی» نامزد‌ها در انتخابات یاد می‌شود و بعضی تحلیل‌گران معتقدند که حتی از «حتماً» یا «به احتمال زیاد رأی می‌دهم» نیز از جهاتی اهمیت بالاتری دارد. طبق نظرسنجی این ارگان، محمدجواد ظریف و علی لاریجانی دارای بالاترین ظرفیت منفی در بین ۱۳ نام درج شده در این فهرست هستند. ۳۰.۷ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی گفته‌اند که اصلاً به ظریف رأی نمی‌دهند و این عدد برای علی لاریجانی ۳۰.۵ است. بعد از ظریف و علی لاریجانی، نام محسن رضایی قرار دارد که ۲۶.۳ درصد از پرسش‌شوندگان گفته‌اند که «اصلاً» به او رأی نخواهند داد؛ و بعد از او محسن هاشمی با ۲۳.۳ درصد رأی منفی در رتبه چهارم قرار دارد.
۸.۳ درصد مصاحبه‌شوندگان گفته‌اند که به احتمال زیاد و ۱۳.۶ درصد گفته‌اند که تا حدی احتمال دارد که به عبس لاریجانی رأی بدهند. اما در مقابل ۱۴.۲ درصد نیز گفته‌اند که به احتمال زیاد و ۱۴ درصد نیز گفته‌اند تا حدّی احتمال دارد که به محمدجواد ظریف رأی بدهند. رضا اردکانیان، سعید جلیلی، سیدحسن خمینی، ابراهیم رئیسی، محمدباقر قالیباف، حسین دهقان، علی لاریجانی، محمدجواد ظریف، محسن رضایی، محمدرضا عارف، محسن هاشمی، علی نیکزاد و سعید محمد افرادی هستند که در این نظرسنجی راجع به آن‌ها نظرخواهی شده است.
سید ابراهیم رئیسی در این نظرسنجی غیر از آنکه کم ترین ظرفیت منفی (۸.۱ درصد) را دارد، بیشترین ظرفیت مثبت را هم به خود اختصاص داده است. به نوعی که ۴۳.۴ درصد گفته‌اند که حتماً به او رای می‌دهند و ۱۶.۱ درصد نیز گفته‌اند که تا حدی احتمال دارد که به او رای بدهند. همچنین ۶.۷ درصد نیز گفته‌اند که به احتمال کم به او رای خواهند داد. از این منظر سیدحسن خمینی با ۲۹.۵ درصد افرادی که گفته‌اند به احتمال زیاد به او رای خواهند داد در رتبه دوم است و پس از او محمدباقر قالیباف با ۲۱.۵ درصد در رتبه سوم قرار دارد. با این حال اگر دو گزینه‌ی «زیاد» و «تاحدی» را جمع کنیم، قالیباف با مجموع ۴۳.۱ درصد (۲۱.۵ زیاد و ۲۱.۶ تا حدی) از سیدحسن خمینی با مجموع ۴۵.۱ درصد (۲۹.۵ درصد زیاد و ۱۵.۶ درصد تا حدی) فاصله کمی دارد. البته باید این نکته را در نظر گرفت که با توجه به اتفاقات پیش آمده سید حسن خمینی دیگر در این نظرسنجی ها نخواهد بود.
در این نظرسنجی سردار سعید محمد و علی نیکزاد با ۶۹.۳ درصد رتبه اول را در ناشناخته بودن نزد سوال‌شوندگان دارند. به این معنا که ۶۹.۳ درصد افراد گفته‌اند که آن‌ها را نمی‌شناسند. محمدباقر قالیباف از این منظر شناخته‌شده‌ترین فرد از این لیست است (فقط ۷.۳ درصد گفته‌اند که او را نمی‌شناسند) و پس از او سید ابراهیم رئیسی با ۱۳.۸ درصد قرار دارد.
به نظر می‌رسد همانطور که بعضی تحلیل‌گران نیز پیش‌بینی می‌کردند گفتمان عدالت و همچنین سید ابراهیم رئیسی بیشترین اقبال را دست‌کم روی کاغذ در این برهه از انتخابات دارند. اگرچه هنوز کمپین‌های انتخاباتی آغاز نشده و هنوز هیچ کدام از شخصیت‌های سیاسی بیشترشناخته شده و برجسته‌تر اعلام نامزدی نکرده‌اند.
کدام نامزد‌ها بیشتر در فضای مجازی مطرح شدند؟
مرکز پژوهشی بتا با داده کاوی حدود ۴۰ میلیون پست در فضای مجازی در یک هفته گذشته با رصد و بررسی ۲۵ نامزد احتمالی انتخابات۱۴۰۰ به اشخاصی پرداخته که بیشترین داده شبکه‌های اجتماعی را به خود اختصاص دادند.
۲۱ تا ۲۷ فروردین ۱۴۰۰ به طور کلی ۹/۸ میلیون پست در تلگرام، ۱۱/۲ میلیون پست در اینستاگرام و ۱۰ میلیون توئیت منتشر شده است که در این بین ۷۱/۶هزار پست در تلگرام، ۴۸/۶هزار پست در اینستاگرام و ۲۵۶هزار توییت پیرامون انتخابات تولید شده است.
حدود ۲۲۶هزار محتوا در فضای مجازی پیرامون نامزد‌ها تولید شده که بیشترین تولید محتوا در توئیتر پیرامون سعید محمد و اینستاگرام پیرامون ابراهیم رئیسی بوده است. همچنین محموداحمدی نژاد بیشترین تولید محتوا در تلگرام را به خود اختصاص داده است. همچنین این مرکز با ترسیم نمودار ابرکلمات، بیشتر واژه‌های استفاده شده برای ۷ نامزداحتمالی در فضای مجازی را مورد بررسی قرار داده است.
این نظرسنجی‌ها اگرچه وحی مُنزل نیستند، اما می‌توانند فضای انتخابات ۱۴۰۰ را تاحدی پیش بینی و ترسیم کنند، انتخاباتی که تنها ۲۰ روز تا شروع ثبت نام نامزد هایش باقی مانده است.
