بیژن مقدم، کارشناس مسائل سیاسی و مدیر مسئول پایگاه خبری تحلیلی الف، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره دلایل آلودگی رقابت‌های سیاسی و انتخاباتی به بداخلاقی و دور شدن از اصول و چارچوب یک رقابت سالم گفت: چند دیدگاه در زمینه نسبت اخلاق و رقابت‌های سیاسی وجود دارد؛ برخی فکر می‌کنند پیروزی به هر قیمت ارزش دارد و این آنها را به سوی رفتارها و سخنانی سوق می‌دهد که انتظار نمی‌رود. برخی دیگر هم تصور می‌کنند رقابت سیاسی، پایان دنیا و بازی مرگ و زندگی است و اگر شکست بخورند همه چیز را از دست می‌دهند. به همین دلیل است که گاهی رسانه‌ها و شخصیت‌های سیاسی در چنین دامی می‌افتند در حالی که واقعا اینگونه نیست.

وی افزود: در خصوص رسانه همیشه باور من این بوده که رسانه‌ها باید بگونه ای عمل کنند که همیشه با اعتبار باشند . انتخابات‌ و رقابت‌های زیادی برگزار می‌شود و افراد می‌آیند و می‌روند اما یک رسانه باید آنقدر اعتبار داشته باشد که صدها انتخابات را پشت سر بگذارد اما اگر بخواهد در انتخابات خود را قربانی کند یک رسانه سوخته تلقی می‌شود که نمونه‌های این رسانه‌ها را داریم.

نقش گروه همراه نامزدها در بروز بداخلاقی‌های انتخاباتی

مقدم درباره نقش تیم و گروهی اطراف نامزدها در بروز بداخلاقی‌های انتخاباتی گفت: بخش زیادی از سخنانی که از زبان نامزدها شنیده می‌شود انعکاس ذهنیت‌ها و اخلاقیات آن تیم همراه است که جهت‌گیری و نوع بیان و رفتار نامزدها را طراحی می‌کنند و ممکن است نامزدها گرفتار عواقب رویکردها و طراحی‌های غیراخلاقی این تیم همراه شوند.

مدیر مسئول پایگاه خبری تحلیلی الف بیان کرد: بعضی هم براین باورند که گناه چند روزه بداخلاقی و تهمت‌زنی در دوران انتخابات اشکالی ندارد و می‌توان آن را جبران کرد لذا تا انتخابات تمام می‌شود بیان می‌کنند امروز دوران رفاقت است در حالی که تا قبل از این رقبا را با بدترین عبارت‌ها خطاب می‌کردند. می‌توان همین رفاقت‌ها را نیز در دوران رقابت نشان داد و با احترام با رقبا برخورد کرد، نه اینکه این رفتارهای مثبت موکول به پس از رقابت کرد.

مهارت‌های انتخاباتی جای رقابت مثبت را گرفته

مقدم یکی دیگر از دلایل حاکم شدن بداخلاقی بر رقابت‌های سیاسی را تحریف معنای رقابت به نابود، منکوب و تخریب کردن طرف مقابل خواند و گفت: اساس رقابت مبتنی بر نمایش توانمندی‌های خود و نقد منطقی برنامه‌ها و سخنان رقیب است تا مردم در این فضای سالم رقابت دست به انتخاب بزنند. آنچه که امروز مشاهده می‌شود این است که بخشی از رقابت‌های سیاسی به مهارت‌های انتخاباتی برای پیروزی تبدیل شده به نحوی که مثلاً برنامه‌ریزی می‌شود در چه زمانی چه سخنی را گفت و در چه زمانی به رقیب حمله کرد.

وی تصریح کرد: مجموعه‌ای از این رفتارها باعث می‌شود که گاهی اوقات رقابت‌های ناشایستی در ایام انتخابات شکل بگیرد. از طرفی توقع اخلاق‌مداری در رقابت سیاسی از کسانی که لباس روحانیت به تن داشتند بیشتر  بوده اما آنها هم در دوره‌های قبلی این مسئله را رعایت نکردند و این به آفتی برای انتخابات بدل شده است.

این کارشناس مسائل سیاسی مناظره‌ها را یکی از صحنه‌های بروز بداخلاقی دانست و اظهار کرد: البته این مناظرات محاسن و مزایایی زیادی داشتند و دارند که حتما بیش از نکات منفی آن است اما در عین حال یکی از مهم‌ترین اشکالات آنها همین بی‌اخلاقی‌هاست که نامزدها فکر می‌کنند با افشاگری و بدزبانی زمینه پیروزی خود را فراهم می‌کنند در حالی که بعضاً نظرسنجی‌ها نشان داده بلافاصله درصد آرای آن نامزد سقوط کرده و اینگونه نیست که مردم متوجه این مسائل نباشند.

ضعف قوانین در بالا بردن هزینه رفتارهای غیراخلاقی

مقدم درباره تأثیر پایین بودن هزینه بداخلاقی‌های سیاسی بر شدت گرفتن این رفتارها در ایام انتخابات گفت: من در قوانین ندیده‌ام که اگر برای مثال کسی وعده دروغ بدهد کمیته‌ای این مسئله را بررسی و با آن برخورد شود. در مورد تخریب رقیب نیز اگر در مناظره این اتفاق بیفتد طرف مقابل می‌تواند جواب او را بدهد ولی اگر در برنامه مونولوگ اتهامی به رقیب زده شود، فرصتی برای پاسخگویی داده می‌شود اما این کافی نیست زیرا همه می‌دانیم معمولا آنچه بیشتر شنیده می‌شود تهمت‌هاست نه جوابی که در پاسخ به آن داده می‌شود و همین بر رأی مردم تأثیر می‌گذارد.‌

مقدم درباره نقش حزب‌محور شدن انتخابات در کاهش بداخلاقی‌های سیاسی و انتخاباتی گفت: اول باید دید می‌توانیم به احزاب واقعی دست پیدا کنیم یا خیر. تجربه چهل سال اخیر نشان می‌دهد که پاسخ به این سؤال منفی است. احزاب واقعی پاسخگو هستند و با مردم در طول سال ارتباط برقرار می‌کنند نه اینکه به صورت موسمی، فصلی و دوران انتخابات فعال شوند.

وی یادآور شد: دیگر ویژگی مهم احزاب این است که کادرسازی می‌کنند و برای مسئولیت‌ها نیرو پرورش می‌دهند و در مقابل حزب حاکم دولت سایه تشکیل می‌دهند. حال کدام یک از احزاب ما چنین ویژگی‌هایی را دارند؟ هیچ کدام. این بدان خاطر است که نگاه ضد حزبی در کشور به دلیل تجربه ناموفق احزاب قبل و بعد از انقلاب قوت گرفته و دیگر اینکه شخصیت‌های سیاسی از احزاب دوری می‌کنند و برای بیان قوت خود اعلام می‌کنند با هیچ یک از احزاب نسبتی ندارند؛ حتی اگر به کمک احزاب به قدرت رسیده باشند لذا این فرهنگ ضد حزبی واقعیتی است که مانع پا گرفتن احزاب شده است.

مدیر مسئول پایگاه خبری تحلیلی الف بیان کرد: اگر انتخابات ما حزبی بود و مردم به احزاب رأی می‌دادند الان مشاهده نمی‌کردیم که مثلا طرفداران حزبی آقای روحانی مسئولیت عملکرد ایشان را نپذیرند حال چه برسد به اینکه پاسخگو باشند. در حالی که حزب واقعی مسئولیت عملکرد خود را می‌پذیرد و از مردم عذرخواهی می‌کند و در دوره‌های بعدی رقابت نیز وارد می‌شود. در واقع در کشور ما آن کسی بیشتر اثرگذار است که مدعی است با هیچ گروه و جریانی نیست و تیم و برنامه مشخصی هم ندارد.

مقدم تأکید کرد: در مجموع متأسفانه به خاطر تبلیغات ضد حزبی و وجود فرهنگ حزب‌گریزی و ضعف زیرساخت‌های احزاب، نمی‌توان به اینکه از طریق حزب‌محوری بتوان فضای رقابت سیاسی را اخلاقی‌تر کرد، امیدوار بود.

چرا هنوز فضای انتخاباتی سرد است 

مقدم درباره راهکارهای جلب مشارکت مردم در فضای سرد انتخاباتی کنونی گفت: ایجاد هیجان برای شکل‌گیری یک رقابت جدی، مثبت و اخلاقی امر بسیار خوبی است و باعث می‌شود جریان‌های سیاسی به طور جدی وارد رقابت شوند و مردم نیز در این فضا تمایل به رأی دادن پیدا می‌کنند؛ ایجاد چنین هیجانی اتفاقاً مثبت است و طبیعت یک رقابت است و می‌توان مدل مطلوب رقابت برپایه هیجان‌های ایجابی را شکل داد.

وی یادآور شد: البته الان محدودیت‌های ناشی از کرونا باعث شده تجمعات و میتینگ‌های انتخاباتی لغو شود در حالی که همین حضور خیابانی مردم برای شنیدن سخنرانی نامزد مورد نظرشان انگیزه و شور و نشاط سیاسی ایجاد می‌کند و به لحاظ روانی بر حساس شدن ذهن جامعه نسبت به امر انتخابات تأثیر مثبت می‌گذارد.

مقدم عامل دیگر سردی فضای انتخابات بلاتکلیفی جدی در هر دو جریان اصلی اصولگرا و اصلاح‌طلب دانست و گفت: چه بسا اصلاح‌طلبان معطل رفتار انتخاباتی اصولگرایان هستند و منتظرند ببینند اصولگرایان به چه نامزدی می‌رسند و متناسب با او، فرد مدنظرشان را انتخاب و آرایش خود را تنظیم کنند.

این کارشناس مسائل سیاسی ابراز کرد: به تبع بلاتکلیفی این دو جریان هواداران و مردم نیز معطل هستند و نمی‌دانند اصلاً درباره چه گزینه‌ای باید حرف بزنند. الان قطعی شدن حضور هر فردی باعث آمدن و نیامدن عده دیگری می‌شود و به نوعی حضور یا عدم حضور یک یا دو نفر، کل صحنه انتخابات را تحت تأثیر خود قرار داده است و باید منتظر ماند و دید در روزهای آینده چه اتفاقاتی می‌افتد تا بتوان قضاوت دقیق‌تری پیرامون مشارکت مردم انجام داد.