به گزارش الف، برخی کارشناسان معتقدند که بحران کرونا به خوبی از نقاط ضعف و قوت نظام سلامت، پرده برداشت. در دوران کرونا شاهد بودیم که در اغلب کلانشهرهای کشور، دسترسی به تست های تشخیصی کرونا و درمان این بیماری با سهولت بیشتری همراه بود، اما در مناطق کمتر توسعه یافته، اغلب روستاها و بخصوص مناطق مرزی کشور، دسترسی به خدمات بهداشتی، تشخیصی و درمانی کرونا با محدودیت های جدی همراه بود.
کارشناسان تاکید دارند که با توجه به اینکه حداقل تا یک سال دیگر به طور جدی با بیماری کرونا درگیر خواهیم بود، توزیع عادلانه خدمات نظام سلامت در نقاط مختلف کشور می تواند مسیر کنترل پاندمی کرونا را هموارتر سازد.
محدودیت‌های دسترسی به خدمات تشخیص و درمان کرونا
هر بار با تشدید پاندمی کرونا، نواقص نظام سلامت در ارائه عادلانه خدمات سلامت، بیشتر به چشم می آید. در اغلب مناطق محروم کشور، دسترسی کمتری به خدمات تشخیصی، بهداشتی و درمانی کرونا وجود دارد که با اوج گرفتن کرونا، این محدودیت ها تشدید می شود.
دکتر رضا محمدبیگی، متخصص مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در گفتگو با الف به وضعیت عدالت در نظام سلامت کشور، اشاره می کند و می گوید: «در طی چند دهه اخیر، تلاش زیادی شده است تا ساختارهای نظام سلامت به سمت توزیع عادلانه خدمات حرکت کند. راه اندازی خانه های بهداشت روستایی و پایگاه های جامع سلامت در حاشیه شهرها را می توان از جمله این اقدامات دانست. برای تکمیل شبکه بهداشت در مناطق مختلف کشور، تلاش زیادی شده است تا اختلاف طبقاتی در دسترسی به خدمات بهداشتی کاهش پیدا کند. نظام شبکه بهداشتی در ایران، مدام در حال پیشرفت است، اما با این وجود همچنان این ساختار به نقطه ایده آل و مطلوب نرسیده است.»
او یادآور می شود: «همچنان در بسیاری از نقاط محروم کشور، دسترسی به پزشک و مراکز درمانی به سادگی میسر نیست و بیمار گاهی باید فاصله زیادی را طی کند تا به مراقبت های اولیه دسترسی داشته باشد، در حالی که مثلا گاهی فقط در یک خیابان تهران، چندین پزشک با تخصص های مشابه در حال فعالیت هستند.»
محمدبیگی درباره وضعیت ارائه خدمات نظام سلامت در دوران کرونا نیز تاکید می کند: «همین محرومیت ها در دوران کرونا نیز به چشم آمد. برای ساکنان مناطق کمتر توسعه یافته کشور شاهد بودیم که دسترسی به تست های تشخیصی کرونا و تخت های بستری در مراکز درمان کرونا به راحتی امکان پذیر نبود، اما دسترسی به تست ها و تخت های بستری در کلانشهرها با مشقت کمتری همراه بود. همچنین دسترسی به تخت های مراقبت ویژه در مناطق محروم نیز با محدودیت های بیشتری همراه است. از سوی دیگر، کمبود نیروی انسانی متخصص در درمان کرونا نیز در مناطق محروم به نسبت کلانشهرها بیشتر به چشم می آید.»
او تصریح می کند: «پاندمی کرونا نیز دیر یا زود تمام می شود. مساله مهم تر اینجاست که باید توزیع منابع اقتصادی و انسانی در نظام سلامت به گونه ای عادلانه باشد که زیرساخت های بهداشت و درمان در همه نقاط کشور، توسعه ای متوازن داشته باشد تا بتواند در برابر پاندمی های بعدی، عملکرد موفق تری داشته باشد. حتی اگر پاندمی هم در جریان نباشد، باید دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی به گونه ای با مبانی عدالت سازگار باشد که محل جغرافیایی زندگی افراد، تاثیر جدی بر دسترسی آنها به خدمات بهداشتی و درمانی نداشته باشد.»
رابطه جهانی فقر با وضعیت سلامت افراد در دوران کرونا
نه تنها در ایران، بلکه در اغلب نقاط جهان هم قاعده نانوشته به این شکل است که افراد محروم و طبقات فقیر، دسترسی کمتری به خدمات درمانی و بهداشتی دارند. در دوران کرونا نیز مردمان فقیر جهان، دسترسی کمتری به خدمات نظام سلامت داشتند.
دکتر حسین حاتمی، اﺳﺘﺎد ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﻴﻤﺎری های ﻋﻔﻮنی و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮمی داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰشکی ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬشتی هم با ذکر مثال هایی به رابطه جهانی بین فقر و محدودیت دسترسی به خدمات نظام سلامت، اشاره می کند و می گوید: «اخیرا محققان آمریکایی مقایسه ای بین سیاه پوستان و سفیدپوستان آن کشور انجام دادند. بر اساس این پژوهش ها اعلام کردند شدت بیماری و موارد مرگ ناشی از کرونا در سیاه پوستان که از طبقات محروم‌تر جامعه به حساب می آیند، بیشتر از سفیدپوستان است. همچنین میزان موارد بیماری و مرگ ناشی از کووید ۱۹ در کشور پرجمعیت و فقیری همچون هندوستان نیز در بالاترین سطح ممکن قرار داد. باید در نظر داشت که توده انبوه جمعیت این کشور را اقشار فقیر تشکیل می دهند که به خدمات پیشرفته پزشکی دسترسی ندارند.»
او با اشاره به تاثیر نابرابری های اقتصادی، اجتماعی بر سلامت افراد، یادآور می شود: «تاثیر فقر و نابرابری های اجتماعی بر نوع بیماری ها و میزان مرگ ناشی از آنها از قدیم الایام کاملا شناخته شده است. طبق آخرین آمارهای سازمان جهانی بهداشت که در سایت رسمی آن سازمان نیز قابل مشاهده است، تاثیر فقر و غنا بر میزان بروز بسیاری از بیماریهای عفونی عصر حجری، بسیار واضح است.»
حاتمی توضیح می دهد: «بر اساس مطالعات جهانی، از 10 بیماری که عامل بیشترین مرگ و میر جهانی در کشورهای صنعتی را به خود اختصاص می دهد، بیماری های عفونی دستگاه تنفس تحتانی به عنوان یک عامل از 10 عامل مرگ و میر شناخته می شود، اما در کشورهایی با وضعیت اقتصادی نامطلوب، شش علت از 10 علت اصلی مرگ و میر را بیماری های عفونی مثل بیماری های عفونی دوران نوزادی، بیماری های دستگاه تنفس تحتانی، بیماری های اسهالی، مالاریا، سل و ایدز تشکیل می دهد. درواقع، می توان گفت بیماری های عفونی در کشورهای فقیر به عنوان یکی از عوامل اصلی مرگ و میر به حساب می آید، اما در کشورهای ثروتمند، اینگونه نیست.»
باید در نظر داشت که کرونا در حوزه هایی غیر از نظام سلامت نیز نابرابری ها را عیان کرده است. مثلا در بحث آموزش کودکان در دوران کرونا نیز شاهد هستیم که طبق آمارهای رسمی، میزان ترک تحصیل در کودکان فقیر بالاتر رفته است، چون دسترسی کمتری به تجهیزات و امکانات آموزش مجازی دارند.
