از چند ماه قبل طرح‌های متعدد پیش‌فروش خودرو بر اساس قرعه‌کشی در دستور کار خودروسازان بزرگ کشور قرار گرفت. پیش‌فروش روشی برای ارائه خودرو به بازاری بود که متقاضیان فراوانی داشت اما از سوی دیگر قدرت عرضه کاهش‌یافته بود. این روش بارها مورد انتقاد قرار گرفت اما تا حال حاضر نیز چنین طرح‌هایی در دستور کار است.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور 6 بهمن 1399 در جلسه کارگروه رفع موانع جهش تولید بیان داشت که روش‌های فروش خودرو در چارچوب منطقی و با رعایت حقوق تولیدکننده و مصرف‌کننده انجام شود نه به‌صورت قرعه‌کشی.
البته مشکلات پیش‌فروش به همین‌جا ختم نمی‌شود و طی این مدت برخی خودروها که وارد بازار نشده‌اند نیز از سوی خودروسازان در فهرست قرارگرفته‌اند. نمونه بارز این مسئله خودرو شاهین سایپا است که موجب حرف‌وحدیث‌های بسیاری شده بود.
البته انتقاد و اعتراض درباره خودرو شاهین به مسائل مختلفی برمی‌گردد که از آن جمله می‌توان به بحث قیمت و مسائل فنی آن اشاره داشت. درباره قیمت باید به این مسئله اشاره داشت که مثلاً پیش‌فروش شاهین در تیرماه سال جاری 80 میلیون اعلام‌شده بود اما بعد از گذشت چند ماه و در بهمن‌ماه با حدود 50 میلیون افزایش به 133 میلیون 700 هزار تومان رسید.
اما موضوعی که در روزهای اخیر موجب تعجب شد عدم دریافت استانداردهای لازم برای شماره‌گذاری خودرو بوده است. در واقع خودروی شاهین با وجود گذشت مدت زیادی از طراحی و پیش‌فروش آن به هزاران نفر، اخیراً اعلام‌شده که مجوز قطعی را از سازمان محیط‌زیست دریافت نکرده است.
مطابق بخش انتهایی ماده 4 قانون هواي پاك مصوب 25/4/1396 «شماره‌گذاری انواع وسايل نقليه موتوري اعم از داخلي و وارداتي مستلزم رعايت حدود مجاز انتشار آلاینده‌های موضوع اين قانون و اخذ تأييديه سازمان میباشد. سازمان موظف است از ادامه توليد و ورود وسايل نقلیه‌ای كه حدود مجاز انتشار آلاینده‌های تعریف‌شده موضوع اين قانون را رعايت نمی‌نمایند، جلوگيري نمايد. پیش‌فروش يا فروش این‌گونه وسايل نقليه موتوري ممنوع است». همچنین بر اساس آیین‌نامه فنی ماده ۲ قانون هوای پاک، باید از ابتدای سال 98 خودرو‌های بنزینی با استاندارد یورو ۵ تولید شوند.
علی‌رغم صراحت قانونی دراین‌باره اما به اذعان مقامات سازمان محیط‌زیست خودروی شاهین نتوانسته مجوز شماره‌گذاری را کسب نماید و از این بابت پیش‌فروش آن تخلف و غیرقانونی محسوب می‌شود.
دراین‌باره بهزاد اشجعی، دبیر کمیته فنی مجوزهای خودرویی سازمان محیط‌زیست ایران عنوان داشته بود: خودروی شاهین سایپا تاکنون مجوز شماره‌گذاری از سازمان محیط‌زیست نگرفته و بر اساس قانون هرگونه فروش یا پیش‌فروش این خودرو ممنوع است.
اما محمد مهدی میرزایی قمی، دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای سازمان حفاظت محیط‌زیست هفته گذشته درباره شماره‌گذاری خودروی شاهین و روندی که این خودرو در پلاک گذاری خواهد داشت بیان داشته بود: «تمام گزارش‌های فنی و مدارک مربوط به مسائل زیست‌محیطی خودروی شاهین قرار است هفته آتی به سازمان محیط‌زیست ارسال شود تا بررسی‌های لازم صورت گیرد».
در حال حاضر مشخص نیست که آیا بررسی‌هایی منجر به ارائه مجوز خواهد شد یا خیر. مشکل حادتر اما این است حتی اگر این اتفاق رخ دهد اقدامی خلاف رویه‌های قانونی است. به‌واقع ابتدا باید مجوزهای لازم اخذ شود و سپس اقدام به پیش‌فروش یا فروش یک خودرو گرفته شود.
اتفاقی که دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره آن عنوان می‌کند که از سوی وزارت صمت تاکنون در مورد پیش‌فروش هیچ خودرویی از سازمان محیط‌زیست استعلام زیست‌محیطی گرفته نشده و این موضوع صرفاً محدود به خودروی شاهین نیست.
