اگرچه زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها تنها هجده بهار داشت اما اگر نگاهی به حیات فردی، اجتماعی و سیاسی بزرگ بانوی جهان اسلام بیاندازیم در خواهیم یافت ، همین زندگی کوتاه‌مدت ، درس‌های بزرگی را برای تاریخ بشریت به همراه داشته است .
آن حضرت تا لحظه ای که در خانه پدر بود علیرغم اینکه در سنین نوجوانی بود به خوبی امورات زندگی رسول خدا ص را رتق و فتق نموده و در فراز و نشیب ها و ناملایمتی جاهلان در امر رسالت و در سخت ترین شرایط تبلیغ دین اسلام بخصوص در تنگناهای اقتصادی و اجتماعی در شعب ابی طالب همواره همدم و مونس پدر بود به طوری که پیامبر عظیم‌الشأن اسلام ، فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها را ام‌ابیها ( مادر پدرش ) خطاب می نمود . جایگاه اجتماعی آن حضرت رفیع و ممتاز بود بطوریکه بزرگان قبیله برای وساطت در امورات اجتماعی جامعه به ایشان مراجعه می نمودند . ایشان در سه جنگ حضور داشتند و در این عرصه کارهایی مانند پرستاری، حضور در کنار پدر و حضور بر بالین شهدا را عهده‌دار بود. ایشان نه تنها همراه پدر بود بلکه از طرف وی ماموریت داشت که به خانواده شهدا رسیدگی و تلاش جدی برای رفع مشکلات آنها نماید .
پیوند با امیرمومنان علی ع زندگی فاطمه س را وارد مرحله جدیدی می کند . ازدواج فاطمه س در اوج سادگی و به دور از تشریفات بود . تعیین مهریه کم و آسان گرفتن امر ازدواج و تشکیل خانواده بر مبنای اخلاق و معنویات ، از آن حضرت الگویی بی نظیر ساخته است ، بطوریکه حتی هنگام اظهار احتیاج زن سائلی ، پیراهن روز عروسی خود را نیز انفاق می کند .
آئین خانه داری و همسرداری آن حضرت در خانه شوهر نیز الگویی بی بدیل برای زنان تاریخ بوده است . امیرالمومنین علیه‌السلام درباره‌ی فاطمه‌ی زهرا س فرمود: «ما اغضبنی و لا خرج من امری.» یک‌بار این زن در طول دوران زناشویی، مرا به خشم نیاورد. روزی که علی ع غذایی از همسر عزیز خود خواست تا بدان گرسنگی خود را برطرف سازد، فاطمه س در جواب گفت: سوگند به خدایی که پدرم را به نبوت و شما را به امامت برگزید، دو روز است که در منزل غذای کافی نداریم، آنچه بود به شما و فرزندانم ؛ حسن و حسین دادم و خود از غذای اندک موجود استفاده نکردم. حضرت با تأسف بسیار فرمود: فاطمه جان! چرا مرا آگاه نکردی تا به دنبال تهیه غذا بروم؟ و آن بانو در جواب عرض کرد: «ای اباالحسن! من از پرودگار خود حیا می کنم چیزی را که تو بر آن توان و قدرت نداری درخواست نمایم.» کرامات اخلاقی و شیوه زندگی زناشوئی آن حضرت را باید فرهنگ سازی و در قالب همسرداری فاطمی به نسل های فعلی و آینده تسری داد .
فقر و تنگدستی در فضایی آکنده از محبت و همدلی که در بین خانواده موج میزد اصلا به چشم نمی آمد و این محصول عشقی بود که بانوی منزل به همسر و فرزندان خود هدیه میداد .
مدیریت عواطف حضرت زهرا س مثال زدنی است؛ محبت ایشان به پیامبر ص طوری است که او را «ام ابیها» می کند؛ محبت به فرزندان، او را مادری دلسوز و محبتش به امیرالمومنین ع او را به یک انسان عاشق تبدیل کرده است. در واقع همه اطرافیان نزدیک و همسایگان ، از عواطف او بهره مند می شوند.
فاطمه زهرا س به شکل های مختلف با جامعه ارتباط داشت. خانه اش محل رفت و آمد بخشی از بدنه اجتماعی است. گاهی کسانی پیش پیامبر می آمدند و درخواست کمک می کردند که ایشان، آن افراد را به منزل دخترش ارجاع می داد . در موارد زیادی زنان از پایگاه های متفاوت اجتماعی، اختلافات خود را پیش حضرت زهرا س مطرح و حضرت، عادلانه نقش قاضی را ایفا و اختلافات آن ها را داوری می کرد. حل و فصل نیازمندی های علمی و پاسخ گویی به سوالات علمی و دینی و فقهی گروه های مختلف جامعه به ویژه زنان از دیگر فعالیت های اجتماعی بانوی اول اسلام است .
زندگی سیاسی حضرت زهرا س ، با آغاز انحرافات سیاسی پس از رحلت پیامبر عظیم الشان اسلام ص و از نشست سقیفه بنی ساعده و گرفتن ولایت برحق امیر مومنان علی ع و سپردن آن به دیگری آغاز گردید .
اقدامات حضرت زهرا س در این زمینه هوشمندانه و مدبرانه و با حکمت بود .
ایشان برای کسب توان سیاسی در جهت رسیدن به آرمان های پیامبر در صدد گرفتن حق مسلم باغ فدک برآمده و پس از حضور در دارالعماره و با استدلال و منطق آن را پس گرفت .
در ثانی با خانواده های انصار و مهاجر دیدار و ضمن یادآوری پیمان غدیر و دو امانت پیامبر بر امت ، آنان را به توجه در این زمینه دعوت نمود .
آگاهی بخشی و ایراد خطبه های آتشین در تببین شرایط روز و هدایت مردم که مهمترین آن در مسجدالنبی ص و در استیضاح خلیفه اول و اصلاح مدیریت جامعه اسلامی بود محور دیگر مبارزه سیاسی آن حضرت را تشکیل می داد .
حضرت زهرا س همواره در کنار امام و مولای خود بوده و مرهم درد ها و غم های مولا بودند و هرگز در دفاع از کیان ولایت و امامت کم نگذاشته و در حالی که بسیاری از خواص و صحابه پیامبر در سکوت مطلق بودند ، یک تنه ایستاده و در هجوم به منزل امیر المومنین ع مجروح وبه بستر بیماری افتاد .
در شرایطی که مردم اسیر جوسازی ها بودند فاطمه س با وصیت خود ، اجازه نداد عهد شکنان بر پیکرش حاضر شوند و نماز بخوانند تا بدین وسیله زمینه بیداری حق طلبان را در طول تاریخ فراهم سازد .
زندگی بزرگ بانوی جهان اسلام آموزه ای است برای همیشه تاریخ ، ایشان در زندگی فردی و اجتماعی خود به نقش آفرینی اساسی در تحکیم روابط خانوادگی و تعلیم و تربیت فرزندان پرداخته و الگویی بی بدیل از یک بانوی اسلامی ، در مناسبات اجتماعی و سیاسی را به تصویر کشیده و راه سعادت و رستگاری را بخوبی تببین نموده است . باشد که با الگو گرفتن از آن نور بی پایان به جاودانگی ابدی دست یابیم .
