مهر نوشت: سفر وزیر امور خارجه ایران به سوریه در حالی انجام می‌شود که تمامی سفرهای دیپلماتیک در سطح جهان به دلیل شیوع ویروس کرونا متوقف شده و همین موضع نشان از اهمیت حضور ظریف در سوریه دارد.

در شرایط عادی انجام سفر مقامات سیاسی میان تهران و دمشق امری مرسوم است اما انجام سفری در این سطح در چنین شرایطی حاکی از اهتمام ایران به امور سوریه داشته و نشان می‌دهد که روابط تهران و دمشق موضوعی فراتر از معادلات مرسوم و دیپلماتیک است.

این سفر در شرایطی انجام می‌شود که تحولات سوریه در هفته‌های اخیر از یک سو به دلیل نزدیک شدن محور عربی با سرپرستی امارات به دمشق و از سوی دیگر تحولات ادلب، اهمیت پیدا کرده است.

جمع بندی تحولات ادلب

تحرکات ماه‌های اخیر ترکیه در ادلب و ورود نظامیان این کشور به خاک سوریه موجب حساس شدن اوضاع این منطقه شد. «رجب طیب اردوغان» و «ولادیمیر پوتین» رؤسای جمهوری ترکیه و روسیه پس از افزایش تنش‌های بی سابقه میان ارتش‌های سوریه و ترکیه، در تاریخ ۵ مارس (۱۵ اسفند) در مسکو به توافق آتش بس در استان ادلب سوریه دست یافتند.

در هفته‌های منتهی به توافق آتش بس، استان ادلب سوریه بر اثر تحرکات گروههای تروریستی متشنج شده بود. ورود ارتش ترکیه به این منطقه و درگیری آن با نیروهای ارتش سوریه و نیز گلوله باران مناطق پیرامون ادلب از سوی گروه‌های تروریستی هرچه بیشتر بر تنش‌ها افزود.

مسکو و آنکارا پس از اعلام توافق آتش بس با صدور بیانیه‌ای اعلام کردند که طبق توافق گذرگاه امنی در جاده بین المللی M4 در استان ادلب سوریه ایجاد می‌شود.

این بیانیه همچنین می‌افزاید که نظامیان روسیه و ترکیه به صورت مشترک در جاده M4 (حلقه وصل استان‌های حلب و لاذقیه) به گشتزنی بپردازند.

در آن زمان وزارت دفاع روسیه تاکید کرد که به ترکیه فرصت داده شده است تا با جداسازی تروریست‌ها و گروه‌های مسلح معترض از یکدیگر، شرایط لازم برای گشتزنی در جاده M4 را مهیا کند.

اهمیت جان انسان‌ها

در چنین شرایطی کرونا وارد سوریه شد و برخی کارشناسان خطر این ویروس را را در ادلب بیش از دمشق ارزیابی کردند. برای مثال «صباح زنگنه» از کارشناسان مسائل منطقه، در این رابطه می‌گوید: به دلیل حساسیت گسترده مسائل انسانی در محدوده ادلب، رسیدگی به این مسائل و رایزنی با مقام‌های سوریه حساسیت بالایی پیدا کرده و یک امر ضروری به حساب می‌آید.

در شرایط فعلی وضعیت ادلب به نحوی است که جمعیت زیادی در این محدوده وجود دارند که بخشی از این جمعیت گروه‌های تروریستی مشخصی هستند که همه سازمان‌های بین‌المللی و کشورها آن‌ها را به عنوان گروه‌های تروریستی می‌شناسند؛ جمعیتی هم هستند که خانواده‌های ساکن ادلب بودند و همچنان ساکن این منطقه هستند و همچنین گروه‌های مسلحی که با گروه‌های تروریستی شاخص ادغام نشده‌اند؛ بنابراین یک ترکیب گوناگونی از جمعیت در آن منطقه متراکم شده است که نگرانی اول در برهه کنونی می‌تواند مساله شیوع ویروس کرونا در بین آن‌ها باشد که در نهایت مشکلات زیادی را ایجاد خواهد کرد. مساله کرونا نخستین مساله و مساله اخلاقی امروز منطقه است که لازم است برای دسترسی جمعیت حاضر در ادلب به امکانات پزشکی و همچنین تفکیک افراد بیمار از دیگران تصمیمی اتخاذ شود.

وضعیت میدانی ادلب

از سوی دیگر وضعیت امنیتی ادلب باید هر چه سریع‌تر مشخص شود و ارتش سوریه درصدد است تا کنترل کلی این استان را در دست بگیرد.

حضور نیروهای مسلح ترکیه در خاک سوریه و اطراف ادلب هم با خواسته دولت مرکزی و خواسته دو کشور دیگر ضامن روند صلح آستانه یعنی ایران و روسیه در تعارض قرار دارد، از همین رو حضور ظریف در دمشق می‌تواند تکلیف اوضاع امنیتی ادلب را بیش از گذشته روشن کند.

نزدیک شدن اعراب حاشیه خلیج فارس به دمشق

در چنین شرایطی یک تحول دیگر موجب شده تا وضعیت سوریه برای متحد قدیمی آن مهم باشد و آن نزدیک شدن اعراب حاشیه خلیج فارس به حکومت سوریه است.

تلاش این کشورها برای نزدیک شدن به دولت سوریه در حالی است که از زمان آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱، این کشورها در صف حامیان گروه‌های تروریستی مخالف حکومت دمشق درآمده و حمایت‌های مالی و نظامی گسترده‌ای را از این گروه‌ها انجام دادند اما در یک سال اخیر با توجه به شرایط میدانی سوریه و موفقیت‌های چشمگیر جبهه مقاومت، در ابتدا ترکیه و سپس کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تصمیم گرفتند تا در ظاهر راه خود را از گروه‌های تروریستی جدا کرده و در صدد نزدیک شدن به حکومت سوریه باشند.

البته نزدیک شدن کشورهای عربی به سوریه می‌تواند به دلیل تعارض منافع آنها با ترکیه نیز باشد.

در خصوص تلاش اعراب برای نزدیک شدن به حکومت سوریه، اخیراً «محمد بن زائد» ولیعهد ابوظبی، با «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه، تماس گرفته و از تمایل امارات برای حمایت از حکومت قانونی دمشق سخن گفت.

اینکه چرا بن زائد اقدام به برقراری تماس تلفنی با بشار اسد کرده، موضوع این گفتار نیست اما قطعاً نحوه پاسخ سوریه به این تماس با توجه به عملکرد کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در سال‌های گذشته علیه مردم سوریه و متحدان آنها از مواردی است که در گفتگوهای ظریف با مقامات سوری به آن پرداخته خواهد شد.

برخی کارشناسان عربی معتقدند که این کشورها می‌خواهند سوریه را تبدیل به میدانی برای تصفیه حساب‌های خود با ترکیه کنند و با توجه به آنکه ارتش سوریه در ادلب با ارتش ترکیه درگیری‌هایی داشته، از همین رو اعراب حاشیه خلیج فارس تمایل دارند تا با تشویق دمشق به درگیری با آنکارا، در معادلات منطقه‌ای دست و پای اردوغان را ببندند.

در خبرها صحبت از کمک مالی امارات به سوریه بوده اما آنچه مسلم است این کمک مالی در قبال برخی مساعدت‌ها از سوی دمشق در برابر امارات، به سوری‌ها پرداخت می‌شود و نکته مهم آن است که سوریه در دام این کشورها نیفتاد.

مقابله با تحرکات آمریکا و اسرائیل در سوریه

سفر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به سوریه، در کنار مسائل مربوط به ادلب می‌تواند یک پیام دیگر نیز داشته باشد؛ پیامی که مخاطب خاص آن آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند.

شاید در ماه‌های اخیر بویژه بعد از شهادات حاج قاسم سلیمانی، وقوع بحران کرونا و درگیری شدن کشورها برای مقابله با آن و… مقامات واشنگتن و تل آویو این‌طور برداشت کره باشند که ایران در حال رها کردن سوریه است و اکنون زمان مناسبی است تا اهدافی که تا کنون با توجه به قدرت جریان مقاومت در سوریه محقق نشده بار دیگر مطرح شده و اقداماتی برای تحقق آنها انجام شود.

اما سفر محمدجواد ظریف در شرایطی که توصیف آن در سطرهای ابتدایی انجام شد، نشان می‌دهد که سوریه و تحولات آن مورد توجه و اهتمام ایران است و روابط تهران-دمشق به گونه‌ای است که با معادلات روزمره و دیپلماتیک نمی‌توان ارزیابی کرد.