موعد 90 روزه آمریکا برای خروج شرکت‌های خارجی از ایران و آغاز تحریم‌های جدید علیه کشور، اواسط مرداد امسال به پایان می‌رسد. دولت آمریکا اعلام کرده است که با پایان این 90 روز، تحریم‌‌های جدیدی را علیه ایران اعمال خواهد کرد تا با افزایش فشار اقتصادی، ایران را منزوی کند. یکی از ابزارهایی که ترامپ برای تحریم ایران در نظر گرفته، تحریم‌ حوزه نفت کشور است. به عبارت دیگر، آمریکا سعی دارد با ایجاد اختلال در روند صادرات نفت ایران و افزایش میزان تولید نفت در کشورهای تولیدکننده، فشار اقتصادی بر ایران را دوچندان کند.

بدیهی است که کشورهای تولیدکننده نفت، در صورت افزایش تولید بیش از سهمیه مقرر، می‌توانند تعادل بازار را بر هم بزنند و در صورت کاهش صادرات نفتی ایران، خلا و کمبود نفت را در بازار جهانی جبران کنند. افزایش تولید نفت، اگرچه بازار را با مازاد تولید مواجه می‌کند و به‌تبع آن قیمت‌ها را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهد، اما کشورهایی را که به طمع دستیابی به اهداف سیاسی، از منافع اقتصادی خود چشم‌پوشی کرده‌اند نیز متضرر خواهد کرد.

یک روز پیش از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران، یعنی در هشتم ماه می، ‌مطابق با 17 اردیبهشت سال جاری، یک مقام ارشد کاخ سفید در تماسی تلفنی با ولیعهد عربستان سعودی از وی خواست برای ثبات بهای نفت پس از ترک توافق هسته‌ای به آمریکا کمک و میزان تولید نفت خود را افزایش دهد. طبق اظهارنظر کارشناسان حوزه نفت و انرژی، برقراری این گفت‌وگوی تلفنی میان کاخ سفید و عربستان سعودی، آن هم در آستانه نشست کشورهای اوپک و غیراوپک که قرار است هفته آینده و در روزهای 22 و 23 ژوئن مطابق یکم و دوم تیرماه در وین برگزار شود، ابهاماتی را در مورد دستاوردهای اجلاس پیش‌رو در حوزه تولید نفت به همراه دارد. اگرچه گفته می‌شود نماینده ایران در اوپک، در واکنش به انتشار این خبر، آن را یک درخواست احمقانه خوانده، اما یک مقام ارشد سعودی اعلام کرده است که «عربستان سعودی از این تصمیم مطلع بوده چراکه دولت سعودی همیشه در مورد ثبات بازار نفت با ایالات متحده آمریکا گفت‌وگو می‌کند.»

اجلاس کشورهای اوپک و غیراوپک در حالی، هفته آینده برگزار می‌شود که صنعت نفت ایران بار دیگر از سوی آمریکا مورد تهدید تحریم نفتی قرار گرفته است. پس از آنکه در سال 94، برجام به تصویب کشورهای غربی و آمریکا رسید و تحریم نفتی ایران برداشته شد، میزان صادرات نفت ایران در مدت کوتاهی به میزان پیش از تحریم‌ها بازگشت. این در حالی است که بر اساس تصمیم اوپک مقرر شده بود اعضای این سازمان میزان تولید خود را تا پایان سال 2018 یک میلیون و 800 هزار بشکه در روز کاهش دهند. در حالی که به دنبال اتفاقات اخیر در مناسبات جهانی و با خروج ترامپ از برجام، قرار است تصمیمات جدیدی در جلسه آتی این سازمان اتخاذ شود.

امریکا مستقیما با اوپک تماس ندارد، از این رو بدیهی است که سعی دارد نظرات و اهداف خود را برای فشار بر ایران از طریق عربستان سعودی به اوپک تحمیل کند. دولت آمریکا نه‌تنها از عربستان سعودی بلکه به صورت غیررسمی از سایر تولیدکنندگان اوپک نیز درخواست کرده میزان تولید نفت خود را افزایش دهند، اما به رقم مشخصی اشاره نکرده است. این در حالی است که وزیر خزانه‌داری آمریکا، همزمان با اعلام تصمیم دونالد ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای، با بیان اینکه برخی کشورها مایل هستند تولید نفت‌شان را برای جبران کاهش احتمالی عرضه به بازار جهانی افزایش دهند، مهر تاییدی به اتفاقات پشت‌پرده تحریم‌های نفتی ایران زده بود.

بر اساس تحلیل کارشناسان حوزه نفت، به احتمال بسیار قوی، محور تصمیم جدید اوپک اعمال تحریم بر نفت ایران است. آنها پیش‌بینی می‌کنند در صورتی که صنعت نفت ایران تحریم شود، خلا کمبود عرضه باید جبران شود، بنابراین به احتمال زیاد کشورهای تولیدکننده نفت در نشست هفته آینده طرح کاهش تولید نفت را بر هم می‌زنند و سقف تولید را افزایش می‌دهند.

از سوی دیگر بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران در نامه‌ای که به سهیل محمد المزروعی، وزیر انرژی و صنعت امارات متحده عربی و رئیس دوره‌ای کنفرانس سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) ارسال کرد، با اشاره به تحمیل تحریم یکجانبه و غیرقانونی آمریکا علیه ایران و همچنین با اشاره به «ماده ۲» اساسنامه اوپک که به حمایت از منافع هر یک یا همه کشورهای عضو تاکید دارد، خواستار گنجاندن دستور کار جداگانه‌ای در کنفرانس آتی اوپک تحت عنوان «حمایت اجلاس وزرای اوپک از اعضایی که تحت تحریم‌های غیرقانونی، یکجانبه و فرامرزی قرار می‌گیرند» شد.

وزیر نفت ایران همچنین در این نامه تاکید کرده است که چنانچه در نتیجه اعمال این تحریم‌ها، سهم جمهوری اسلامی ایران از بازار نفت کاهش یابد، پس از رفع محدودیت‌های غیرقانونی اعمال‌شده، ایران در اسرع وقت به سطح تولید عادی خود بازخواهد گشت و هیچ‌گونه محدودیتی را در این باره نخواهد پذیرفت. این در حالی است که یک منبع آگاه در اوپک به «رویترز» گفته است که اوپک احتمالا درخواست ایران برای گفت‌گو درباره تحریم‌های آمریکا علیه ایران را در دیدار ماه جاری این گروه رد خواهد کرد.

 احتمال ائتلاف روسیه و عربستان

روسیه عضو اوپک نیست اما این کشور به همراه عربستان سعودی که رهبران گروه اوپک پلاس متشکل از ۲۴ تولیدکننده هستند، ماه گذشته بدون اینکه در ابتدا با اعضای اوپک مشورت کنند، نه‌تنها پیشنهاد کردند میزان تولید افزایش پیدا کند بلکه با وجود مخالفت دیگر اعضا به نظر می‌رسد افزایش تولید خود را آغاز کرده‌اند. این دو کشور ارائه چنین پیشنهادی را در راستای برای جلوگیری از رشد بیشتر قیمت‌ها عنوان کرده‌اند. از سوی دیگر، چندی پیش و در حاشیه برگزاری جام جهانی در روسیه و سفر مقامات سعودی به مسکو نیز وزرای انرژی دو کشور توافق کرده‌اند تا کشورهای اوپک و دیگر کشورهای نفتی را متقاعد کنند تولید نفت خود را به‌طور تدریجی افزایش دهند. علاوه‌بر اینکه دو کشور همچنین توافق کرده‌اند تا همکاری‌های خود در حوزه نفت و گاز را افزایش دهند. البته جزئیات این توافق هنوز مشخص نیست و معلوم نیست چقدر و در چه زمانی تولید نفت اوپک افزایش خواهد یافت.

با وجود این صاحب‌نظران معتقدند که با توجه به حمایت دو تولیدکننده بزرگ مشارکت‌کننده در این توافق، افزایش تولید اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. هرچند که خالد الفلیح، وزیر انرژی عربستان گفته است که انتظار دارد توافق منصفانه و متعادلی در نشست هفته آینده اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها اتخاذ شود.

حسین کاظم پور اردبیلی، نماینده ایران در اوپک معتقد است که این پیشنهاد احمقانه و در عین حال تعجب‌آور است. او می‌گوید ائتلاف ایران، عراق و ونزوئلا، افزایش تولید نفت عربستان را وتو خواهدکرد.  آمریکا از عربستان سعودی درخواست می‌کند که تولید نفت این کشور در پاسخ به تحریم‌های ایران افزایش یابد. هیچ یک از اعضای اوپک اقدامی علیه دو کشور موسس این سازمان یعنی ایران و ونزوئلا انجام نخواهند داد. پیشتر که آمریکا چنین تلاشی را علیه ایران به کار بست قیمت نفت به بیش از 140 دلار افزایش پیدا کرد.

ریاض از متحدان نزدیک واشنگتن است اما فشار مستقیم بر یک عضو اوپک برای کاهش یا افزایش سقف تولید خود، اتفاق نادری است. آمریکا آخرین بار در سال 2012 میلادی از عربستان خواسته بود که تولید نفت خود را افزایش دهد. مقام‌های ریاض تا پیش از آن تماس می‌گفتند هنوز بسیار زود است که تولید نفت خود را افزایش دهند. بنابراین، وقتی عربستان سعودی از اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران حمایت کرد، برخی اعضای اوپک از این اقدام ریاض متعجب شدند. عربستان در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که آماده است تولید نفت را افزایش دهد تا هرگونه کمبود عرضه آن را جبران کند.

منبع: فرهیختگان