«به آیندگان چه خواهیم گفت؟ ما جغرافیای تاریخی دریاچه ارومیه ۵۰۰میلیون ساله را نابود کرده‌ایم». این را اخیرا مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان شرقی گفته است.
داور نامدار می گوید «۵۰سال بود که سیاست‌های غلطی در حوزه دریاچه ارومیه اتخاذ می‌شد اما حالا در سال‌های اخیر سیاست‌ها کمی اصلاح شده است.»
البته اینکه سیاست‌ها کمی اصلاح شده، دور از انتظار نیست؛ چراکه حسن روحانی، رئیس جمهور فعلی ایران با شنیدن شعار «دریاچه ارومیه، احیا باید گردد» در فضای انتخاباتی ارومیه، وعده داده بود «احیای دریاچه ارومیه دستور کار اولین روز کاری‌اش بعد از انتخابات» خواهد بود.
حالا در اولین سال دومین دولت روحانی، حمید صداقت‌پیشه، رئیس ستاد تبلیغاتی او در ارومیه می‌گوید ۷۰درصد وعده‌ها در مورد دریاچه ارومیه محقق شده است. اما مردم آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی نظر متفاوتی دارند.
اعتقاد مردم بر این است که دولت آنچنان که می‌بایست و می‌توانست برای دریاچه ارومیه از «تمام توانش مایه نگذاشته است» زیرا ناظران معتقدند که اگر در این مدت تراز آب دریاچه افزایش اندکی هم داشته، بخاطر بارش‌ها بود، نه سیاست‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه.
حالا رئیس جمهور به تبریز می‌آید، به بهانه افتتاحیه رویداد بین‌المللی «تبریز۲۰۱۸» اما قرار است در مدت دو روزی که در ۴ و ۵ اردیبهشت در تبریز حضور دارد، در برنامه‌ها و جلسات مختلف حضور یابد و پروژه‌ها و طرح‌هایی را نیز افتتاح کند.
تقی‌پور، عضو شورای شهر تبریز به مهر می گوید «حضور رئیس جمهور در تبریز فرصت مغتنمی است که مسائل و مطالبات مهمی را با او درمیان بگذاریم و به قول معروف، تا خواسته‌هایمان را از او نگرفته‌ایم، نباید رهایش کنیم.»
تقی‌پور هم مثل بیش‌تر مردم تبریز معتقد است که هرچند «بهانه» این سفر انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی است، اما می‌توان «مطالبات مهم‌تری همچون دریاچه ارومیه» را هم مطرح کرد.
بادهایی حامل خبرهای ناگوار از سمت دریاچه
این روزها آنچه چشم می‌گوید، تبدیل شدن تدریجی دریاچه ارومیه به نمک‌زاری با همین عنوان است. بادهایی که از سمت دریاچه به طرف تبریز می‌وزند هم خبرهای بدی همچون به خطر افتادن جان میلیون‌ها تن را با خود می‌آورند.
آماری که مسئولان ارائه می‌دهند، از حال خوب دریاچه حکایت می‌کند. ساعی، دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی تراز آب دریاچه را در ۳۱ فروردین سال جاری، ۱۲۷۰.۷۵ عنوان می‌کند و می گوید: این رقم نسبت به مهرماه سال گذشته ۴۴سانتی‌متر افزایش پیدا کرده اما نسبت به تاریخ مشابه در سال گذشته، ۱۰سانتی متر کاهش داشته است.
دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز با آنان که می‌گویند افزایش تراز آب دریاچه همواره بخاطر بارش‌ها بوده، همفکر است: «سال گذشته سیلی که در عجب‌شیر و آذرشهر و نقاط مختلف آذربایجان غربی به روان‌آب تبدیل شدند، آب دریاچه را افزایش داده بود اما متاسفانه امسال شاهد این موضوع نبودیم».
خیلی‌ها از جمله دکتر رضا کهولی، فعال محیط زیست، بارش را یک امر ناپایدار برای افزایش تراز آب دریاچه می‌دانند؛ چراکه با افزایش میزان تبخیر آب در فصول گرم سال، عملا تراز دریاچه نیز به حالت قبل برمی‌گردد.
ساعی در گفتگو با مهر در این‌باره می‌گوید: «از خردادماه سال جاری و با افزایش میزان دما، تبخیر آب صورت می‌گیرد و آنچه باریده از دست می‌رود اما اگر یک سال تراز دریاچه ثابت بماند، می‌توانیم با پروژه‌ها و سیاست‌های خودمان به احیای دریاچه بپردازیم».
پروژه‌هایی برای افزایش ۹۰۰میلیون متر مکعبی آب دریاچه
او با اعلام اینکه دریاچه هم‌اکنون ۲میلیارد و ۱۰میلیون متر مکعب آب دارد، چشم‌اندازهای ستاد احیای دریاچه ارومیه را اینگونه شرح می‌دهد: «انتقال آب از کردستان به پیکره دریاچه با تونلی ۳۷کیلومتری تا سال ۹۸، ۶۵۰میلیون متر مکعب آب به دریاچه اضافه خواهد کرد».
ساعی اعلام می‌کند که اگر طرح تصفیه پساب‌های خانگی و انتقال آن‌ها به دریاچه هم اتفاق بیفتد، باز ۲۵۰میلیون متر معکب آب دیگر به دریاچه افزوده می‌شود».
او اعتبار تصویب‌شده از سوی دولت برای احیا دریاچه ارومیه را از سال ۹۳ تاکنون ۲هزار و ۲۲۶میلیارد تومان اعلام می‌کند اما نکته مهم‌تر را نحوه صحیح استفاده از اعتبارات می‌داند.
ساعی نقش مردم را نیز در احیای دریاچه ارومیه مهم می‌داند: «اگر مردم از آبی که هم‌اکنون استفاده می‌کنند، ۷۰ درصد کاهش دهند، هیچ مشکلی در روند زندگی‌شان به وجود نمی‌آید».
مهناز اسلامی، عضو یکی از گروههای مردم نهاد فعال دریاچه ارومیه نیز به عنوان یک فعال محیط زیستی، از اوضاع دریاچه درحال حاضر انتقادات زیادی دارد و وضعیت آن را پس از بازدیدهای مکرر، «وخیم» عنوان می‌کند.
او به مهر می‌گوید: «احیا دریاچه در حدی که بتواند به حیات خود ادامه دهد و تهدیدی برای منطقه نباشد، کار سختی نیست اما اراده و درکی را می‌خواهد که فعلا دولت‌مردان فاقد آن هستند».
به عقیده اسلامی، اینکه در دولت روحانی فضا برای «صحبت کردن درباره دریاچه ارومیه» باز شد دستاورد خوبی است اما کار چندان شاخصی به غیر از اختصاص دادن بودجه‌هایی که نحوه مدیریت‌شان را «بلد نبودند»، انجام نگرفته است.»
او می‌گوید نامه‌های متعددی به آقای رئیس جمهور و برخی وزیران نوشته است اما دریغ از یک جواب: «ایشان خلاف وعده‌هایشان عمل کردند اما امیدواریم در ادامه جبران کنند.»
این فعال زیست محیطی عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی را مطلوب‌تر از مرکز می‌داند چراکه در مرکز ناهماهنگی و بی‌انسجامی حاکم است و همین بسیاری از زحمات را به «هدر» می‌دهد.
او درباره رهاسازی آب سدها می‌گوید که اگر رهاسازی هم انجام شده خیلی کم و ناچیز بوده اما جالب است که حتی همین مقدار هم مورد انتقاد برخی نمایندگان شهرهای حاشیه دریاچه ارومیه قرار گرفته و جالب‌تر آن است که وزیر نیرو حرف آن‌ها را خیلی سریع قبول کرده است.
اعتقادهایی که انتقاد شدند
به گفته خانم اسلامی، برخلاف شعارهای فراوان مسئولان، آن‌ها به عنوان یک تشکل مردم‌نهاد در حوزه دریاچه ارومیه، هیچگاه مورد استقبال و همکاری ادارات قرار نگرفته‌اند.
حالا در این شرایط رئیس جمهور به تبریزی سفر می‌کند که در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه، شهری خواهد بود که بیش‌ترین آسیب را می‌بیند. او به همراه تعدادی از اعضای کابینه خود به شهری سفر می‌کند که «اعتقاد» مردمش در پیش از انتخابات، کم کم به «انتقاد» تبدیل می‌شود.
سوال مهم آن است که آیا رئیس جمهور در جمع مردم تبریز به ارائه عملکرد دولت درباره احیا دریاچه ارومیه می‌پردازد یا همچنان با وعده‌ها، نمکِ نقش‌بسته بر روی در و دیوار شهرهای حاشیه ای را نادیده می گیرد؟
