از زمانی که سعد حریری،‌ نخست وزیر لبنان،‌ در ریاض استعفای خود را اعلام کرد (سوم نوامبر ۲۰۱۷) نزدیک به چهار ماه می‌گذرد؛ در این مدت رابطه بین نخست‌وزیر لبنان – که در تاریخ خود ۲۲ نوامبر گذشته و پس از بازگشت از ریاض به لبنان از استعفای خود صرف‌نظر کرد – با دربار سعودی به گونه‌ای بوده است که نوعی بحران پنهان بین دو طرف را نشان می‌هد.  علاوه بر رابطه‌ سردی که در این مدت در روابط بین حریری و عربستان حاکم بود،‌ روابط بین دولت بیروت و ریاض هم یکی از بدترین دوره‌های خود را پشت سرمی‌گذاشتت که متاثر از تنش های ناشی از اعلام استعفای حریری و نیز نقش‌ آفرینی‌های نظامی و امنیتی منطقه‌ای حزب الله بود.

آغازی بر پایان تنش ها

پس از یک دوره رکود روند تحولات داخلی لبنان و مسائل منطقه ای به گونه ای بوده است که عربستان سعودی را وادار کرده است تا در راستای پایان دادن به این رکود وارد عمل شود؛ برای این منظور پادشاه سعودی «نزار العلولا» نماینده خود را در راس هیاتی عالی رتبه به لبنان فرستاد. سفری که ظاهرا با پا در میانی «محمد بن زاید» ولیعهد امارات متحده عربی، و برای آشتی دادن سعد حریری و محمد بن سلمان انجام شده است. ضمن اینکه پیشتر هم «جرد کوشنر» داماد دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا تلاش کرده بود تا در لندن دیداری را بین حریری و محمد بن سلمان ترتیب دهد که این تلاش به شکست منجر شده بود.

به رغم اینکه عربستان سعودی تلاش کرده است که نشان دهد سفر نزار العلولا به لبنان و ملاقات وی با مقامات عالی رتبه این کشور تلاشی در جهت تقویت روابط بین دو طرف بوده است، اما تردیدی نیست که این کشور مجموعه ای از اهداف و به یا به عبارت دقیق تر مجموعه ای از خواسته ها را از سعد حریری مد نظر داشته است. ضمن اینکه پاسخ سریع حریری به دعوت سعودی ها و سفرش به ریاض به نوعی بیانگر نظر مثبت حریری هم می باشد.

تلاش برای نقش آفرینی در انتخابات پارلمانی

انتخابات پارلمانی لبنان درحالی در ششم می آینده برگزار می شود که این کشور از سال ۲۰۰۹ و به دلایل مسائل و مشکلات سیاسی داخلی انتخاباتی برگزار نکرده است و در این سال ها فعالیت پارلمان کنونی در دو نوبت تمدید شده است. اما تنش هایی که در ماه های اخیر بین حریری و سعودی ها رخ داد باعث شده است تا جریان ۱۴ مارس – که مورد حمایت عربستان سعودی می باشد و در دسته بندی های سیاسی داخلی لبنان در مقابل مقاومت اسلامی و حامیان آن (جریان ۸ مارس) قرار دارد – به شکل قابل ملاحظه ای جایگاه سیاسی خود را از دست بدهد. از همین رو عربستان سعودی که انتخابات آینده لبنان را به نوعی آخرین فرصت خود برای بازیابی نقش سابق خود در این کشور می داند، تلاش دارد تا با عبور از اختلافات گذشته این نقش را دوباره احیا کند.

البته این نکته را هم باید در نظر داشت که از دست رفتن نفوذ سابق سعودی ها در لبنان را نمی توان به معنای شکست کامل پروژه آنها در این کشور دانست؛ چرا که ریاض در سال های اخیر مبالغ هنگفتی را در لبنان هزینه کرده است تا ائتلاف موسوم به ۱۴ مارس را به عنوان بازوی خود و در مقابل حزب الله و نفوذ جمهوری اسلامی ایران داشته باشد. ائتلافی که احزاب و گروه های سیاسی متعددی را شامل می شود و یکی از موفقیت های آنها به دوره پس از ترور رفیق حریری نخست وزیر اسبق لبنان در سال ۲۰۰۵ باز می گردد که شرایط را به سمتی سوق دادند تا در نهایت نیروهای نیروهای نظامی سوریه مجبور به ترک لبنان شدند.

تلاش برای احیای روابط

یکی دیگر از اهداف سعودی ها از دعوت حریری به ریاض تلاش برای شکست یخ روابط بین دو کشور است که پس از تنش های اخیر نمود بیشتری داشته است. از همین رو بود که در جریان سفر نزار العلولا به لبنان هیات سعودی بارها بر این نکته تاکید داشتند که ریاض در کنار لبنان خواهد ایستاد و از حاکمیت و استقلال آن حمایت خواهد کرد و خواستار همکاری های همه جانبه بیشتر بین دو طرف نیز می باشد.

در همین راستا سعودی ها تلاش کرده اند تا سیاست های تندی را که در سال های اخیر علیه لبنان اتخاذ می کردند به نوعی تعدیل کنند و برای این منظور موضوع متوقف کردن کمک های نظامی به ارتش لبنان را حل و فصل کردند و در کنار آن تلاش می کنند تا با ملاقات های سیاسی که بین مقامات دو کشور ترتیب می دهند تصویر بهتری از خود نزد افکار عمومی لبنان برجای بگذارند تا از این طریق بخشی از نفوذ ازدست رفته خود را هم بازیابند.

بهره برداری سیاسی از حریری

ماجرای اعلام استعفای حریری از ریاض و نوع ادبیاتی که برای استعفا نامه او تنظیم شده بود باعث شد تا شک و تردیدهای زیادی در این خصوص به وجود آید به گونه ای که بسیاری از صاحب نظرات تاکید کردند که حریری را به صورت اجباری در ریاض نگه داشته اند و تحت فشار سعودی ها او مجبور به استعفا شده است.

اکنون و پس از گذشت نزدیک به چهار ماه از آن زمان و به دنبال تلاش های عربستان سعودی، حریری به ریاض می رود تا آل سعود را از اتهاماتی که در این مدت متوجه آنها بوده تبرئه کند. در همین راستا وی اخیرا در گفتگویی با کانال تلویزیونی MTV مدعی شد که: من به این خاطر استعفا دادم که متوجه شده بودم خطری بزرگ لبنان را تهدید می کند و هدف من این بود که یک شوک مثبت در این خصوص ایجاد کنم. بعد از استعفا هم ما به آن وحدتی که نیاز داشتیم رسیدیم. او در پاسخ به سوالی درباره اینکه چرا ریاض را به عنوان مکان اعلام استعفای خود انتخاب کرده است نیز گفت: برای اینکه می خواستم استعفایم اثرگذارتر باشد.

ارزیابی نهایی

به رغم آنچه که درباره اهداف سفر حریری به ریاض و یا مطالبات سعودی ها از او گفته شد، پشت پرده ای هم برای این ماجرا قابل تصور است؛ گفته می شود مقامات سعودی در توافقی با حریری پذیرفته اند که او نفوذ مالی سابق خود در عربستان را دوباره به دست آورد و برای این منظور شرکت ورشکسته خانواده حریری در عربستان (سعودی اوجیه) مجددا پس از تسویه حساب های مالی و اداری وارد بازار سعودی می شود و در مقابل ائتلاف مورد حمایت عربستان در لبنان نیز احیا می شود تا سعودی ها بتوانند بار دیگر در مقابل حزب الله و هم پیمانان آن صف آرایی کنند. این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که بدانیم زمان چندانی تا برگزاری انتخابات پارلمانی در لبنان باقی نمانده است؛ انتخاباتی که می تواند محکی واقعی برای دیپلماسی عربستان باشد.

منبع:طنین