در باب اشاره به نام پايتخت ادعايي اسرائيل، هركدام از عناوين «اورشليم»، «اورشليم يكپارچه» و «اورشليم غربي» مفهوم و كاربرد خاص خود را دارد. حدود اورشليم غربي، مرزهاي پيش از ١٩٦٧ است و اورشليم يكپارچه همه مناطق اشغالي قدس پس از جنگ ١٩٦٧ (از جمله بخش شرقي شهر) را در برمي گيرد. بكارگيري نام مستقل اورشليم عبارتي باز و قابل تفسير در اين ميان محسوب مي شود و دونالد ترامپ رئيس جمهور ايالات متحده اگر چه طي سخنان ١٥ آذرماه از برنامه انتقال سفارت به پايتخت اسرائيل سخن گفت اما آگاهانه از همين عبارت مبهم اورشليم استفاده كرد و بيانيه صادره كاخ سفيد نيز صراحتا تعيين حدود حاكميت اسرائيل بر اورشليم را به نتايج توافق نهايي ميان فلسطينيان و اسرائيلي ها موكول دانست.
دستاويز ترامپ مصوبه سال ١٩٩٥ كنگره آمريكا موسوم به «قانون اورشليم» است كه اجراي آن از سوي رييس جمهور وقت (بيل كلينتون) معلق شد و تا هنوز نيز ديگر روساي جمهور از ظرفيت تمديد تعليق شش ماهه اجراي اين قانون استفاده مي كنند. آخرين بار دونالد ترامپ (پس از سخنان جنجال برانگيزش) فرمان تعليق شش ماهه را امضا كرد و مدعي شد انتقال سفارت تا زمان نامعلوم ساخت سفارتخانه معوق مي شود.
ماجراي اين رسميت بخشي امريكا به حق حاكميت ملي اسرائيل براي تعيين هر پايتخت، ريشه در دوراني دارد كه بواسطه پيمان اسلو (١٩٩٣)، تاسيس تشكيلات خودگردان فلسطين از سوي اسرائيل برسميت شناخته شد و در مقابل ساف نيز اسرائيل را برسميت شناخت. دوسال بعد از آن با نظارت امريكا «اسلو ٢» در ٦ مهرماه ١٣٧٤ حاصل آمد و طي آن اسرائيل و تشكيلات خودگردان درباره اعمال حاكميت فلسطينيان بر نوار غزه و كرانه باختري به توافقاتي رسيدند. اعلام چنين توافقي احساسات اسرائيلي هايي را برانگيخت كه با انگيزه هاي ملي و مذهبي اين مسير را برنمي تابيدند و همچنان معتقدند كه تقسيم مردود است و سيطره اسرائيل بر اورشليم يكپارچه نبايد مخدوش شود! كنگره ايالات متحده متاثر از شدت مواضع ضد اسحاق رابين در اسرائيل و به نيت حفاظت از اعتبار توافقات اسلو در صدد بر آمد اعتماد افراطيون را نيز جلب كند لذا قانون اورشليم را در ١ آبانماه ١٣٧٤ (كمتر از چهار هفته پس از اعلام اسلو٢) از تصويب گذراند. علي رغم تصميمات شوراي امنيت در سال ١٩٨٠، كنگره خوشبين به تعهدات طرفين ضمن پيمان اسلو بر آن شد براي رعايت توازن، تضميني بر سهم حاكميت اسرائيل بر اورشليم را نمايش دهد و طرفين را به سوي تقسيم شهر و تعيين وضعيت نهايي قدس ترغيب كند.
اما چند روز بعد از اين تصميم كنگره، شوك قتل اسحاق رابين معمار اسرائيلي صلح اسلو، به دست يك افراطي يهودي كه در ١٣ آبانماه ١٣٧٤ اتفاق افتاد، فصل ديگري را رقم زد! بعد از كشتار الخليل (١٣٧٢) كه يك افراطي يهودي ٢٩ نمازگزار فلسطيني را به گلوله بست، قتل نخست وزير هشداري جدي نسبت به نقش افراطيون محسوب مي شد. بازي عوض شده بود! امضاي قانون اورشليم از سوي رييس جمهور امريكا در آن فضاي آشفته نوعي تسليم شدن و امتياز دادن به افراطيون اسرائيل به نظر مي رسيد به همين خاطر بيل كلينتون (ميانجي اصلي پيمان هاي اسلو) از امضاي آن سرباز زد و فرمان تعليق شش ماهه اجرايش را صادر نمود. طي انتخابات ١٩٩٦ (١٣٧٥) فريادهاي ضد سازش و «اسرائيل بزرگتر» جريان سازي مي كرد، شيمون پرز، شريك اسحاق رابين در پيمان هاي اسلو، جانشين نخست وزير مقتول شده بود بنابراين حزب كارگر در انتخابات شكست خورد تا حزب راستگراي ليكود با نخست وزيري بنيامين نتانياهو دولت را تشكيل داده و بر موج احساسات افراطيون سوار شود. زان پس عدم امضاي قانون اورشليم ابزاري در دست دولت امريكا ماند تا شايد با وعده اجراي آن راستگرايان افراطي را به تعهدات و نتايج مذاكرات صلح متعهد نگه دارد.
چند ساليست كه بنيامين نتانياهو بار ديگر نخست وزير اسرائيل شده و با انتقاد از نتايج عقب نشيني اسرائيل از جنوب لبنان و نوار غزه احساسات افراطيون را تحريك مي كند و جسورانه ابدي بودن پايتختي اورشليم يكپارچه را وعده مي دهد. نتانياهو از شكاف ميان حماس و تشكيلات خودگردان نيز بهره برمي دارد و همواره مشروعيت نمايندگان فلسطين براي مذاكرات صلح را به چالش مي كشد. وحدت گروه هاي فلسطيني مقدمه معرفي طرف فلسطيني براي مذاكرات است اما حماس موجوديت اسرائيل را برسميت نمي شناسد. در اين بن بست نتانياهو فرصت توسعه شهرك سازي و يهودي كردن بافت جمعيتي قدس (حتي بخش شرقي) را غنيمت شمرده و از اين اقدام مانند جريمه اي تصاعدي براي تحريك مقاومت به دست كشيدن از آرمان ها و برسميت شناختن اسرائيل استفاده مي كند. اسرائيل رسما اعلام كرده كه تا حماس دست از مقاومت نشويد و اسرائيل را برسميت نشناسد، نتايج ائتلاف گروه هاي فلسطيني را مشروع نمي داند. حتي محمود عباس هم اعلام پايبندي به پيمان اسلو را پيش شرط اجرايي شدن توافقات وحدت ملي مي داند. بديهي است انفعال و تاخير بيشتر در تعيين تكليف فلسطينيان، غلظت يهوديان در تركيب جمعيت قدس را بيشتر مي كند و همين هم از انگيزه هاي فشار عربي به حماس مي باشد...
البته با وجود بي توجهي اسرائيل به اعتراضات گسترده جامعه جهاني عليه شهرك سازي در اراضي اشغالي، قطعنامه مهم و خبرساز شوراي امنيت در واپسين روزهاي دوران رياست جمهوري اوباما (قطعنامه ٢٣٣٤) صادر شد كه صراحتا شهرك سازي اسرائيلي در اراضي اشغالي را محكوم مي كند. امريكا به آن راي ممتنع داد، اما قطعنامه فشار جهاني عليه ترفند مخرب اسرائيلي را تقويت كرد و مانعي حقوقي ساخت كه دونالد ترامپ علنا از آن دلخور است.
دونالد ترامپ در آستانه اولين سالگرد تصويب قطعنامه ضد اورشليم يكپارچه، به جبران آن و در جستجوي راهي نو، چنين تدبير كرد كه اعلام انتقال سفارت به اورشليم محرك و ضرب العجلي جدي براي از سر گيري مذاكرات ايجاد مي كند. بنا بر طرح ترامپ از يك سو تاخير بيشتر فلسطيني ها در وحدت و تعويق معرفي نماينده مشروع در مذاكرات پر هزينه تر مي شود و زيان ملموسي همچون عادي شدن اشغالگري اسرائيل در قدس را در پي خواهد آورد و از سوي ديگر جامعه بين الملل از جمله دول عربي بيشتر به تكاپوي احياي روند مذاكرات مي پردازند چون قريب به اتفاق مطابق قواعد حقوق بين الملل باور دارند كه اراضي اشغالي نبايد ضميمه اسرائيل باشد. اگر محاسبات ترامپ چنين بوده، تاكنون موفق شده است!
غالب موضع گيري هاي رسمي عليه اعلام انتقال احتمالي سفارت امريكا به اورشليم مشابه هم بودند. اكثريت تريبون ها آغاز روند مذاكرات سازش براي تعيين وضعيت قدس را پيشنهاد مي دهند و دول عربي نيز حتي در واكنش هاي ابتدايي خود سخت مشغولند تا پروژه وحدت ملي فلسطين را به سرانجام برسانند. از نظر اكثريت (و نه همه) تقسيم بيت المقدس و طرح دو دولتي با پايتختي قدس شرقي فلسطين و اورشليم غربي اسرائيل راهكار نهايي است...
اما اين ضرب العجل هاي قلدرانه سبك مديريت منحصر بفرد دونالد ترامپ است! در قبال توافق هسته اي ايران نيز اعلام كرد آن را لغو خواهد كرد مگر آنكه ديگر بازيگران در تحميل شرايط جديد بر ايران مشاركت كنند. هياهوي محكوميت اين تصميم در رسانه ها پيچيد اما ناگهان اروپا با ترامپ همصدا شد و براي تحميل محدوديت هاي بيشتر بر ايران به رايزني پرداخت! دونالد ترامپ در پرونده كره شمالي نيز از همين ترفند استفاده كرد. از «آتش و خشم» گفت و تهديد كرد كره شمالي را نيست و نابود مي كند! اگر چه اعتراضات به جنگ افروزي ترامپ غوغايي رسانه اي برانگيخت اما اكنون حتي چين و روسيه با قطعنامه هاي تحريمي عليه كره شمالي همراهي مي كنند و ترامپ مكرر به اين دستاورد خود افتخار كرده است!
ترامپ با اتكا برداشته هاي امريكا اجماع اجباري در جهان را مهندسي مي كند، عليه ايران، عليه كره شمالي و اكنون عليه آرمان فلسطين. رييس جمهور جنجالي امريكا با تهديدات بي پرواي خود موضع دول جهاني براي پيگيري مطلوبات امريكا از راه "مشاركت در مذاكرات" را هماهنگ كرده و پيامد تخطي از اراده امريكا را پر هزينه مي نماياند. عدم همراهي با امريكا احتمال لغو توافق هسته اي، حمله نظامي به كره شمالي يا اكنون برسميت شناختن حق حاكميت اسرائيل بر اورشليم يكپارچه را تقويت مي كند! ترامپ گفته بود در پي احياي رهبري آمريكا است. هدف بلندپروازانه اي كه تاكنون به آن نزديكتر شده اگر چه قابل پيش بيني است كه ناكامي هاي محتوم در گذر زمان، ابزارهاي تكراري را ناكارامد كند و لاجرم اين انسجام و انضباط روياپردازانه ترامپ با بحران مواجه خواهد شد.
(از زاويه رقابت هاي جهاني قدرت ها، فعاليت امريكا در پرونده قدس تقلاي پر رنگ تر كردن نقش خود در منازعات سواحل مديترانه است و قيمت آن هر چه باشد مي پردازد. در برابر تثبيت اشغالگري بر قدس، دنيا اكنون تقسيم شده به اكثريتي كه احياي مذاكرات سازش براي تقسيم قدس را مطالبه مي كنند و اقليتي «سرنوشت ساز»، استوار و وفادار به آرمان فلسطين كه اين ضرب العجل ها را بر نمي تابند و با بيرق القدس لنا مبارزه را تنها راه آزادي "همه قدس" مي دانند. اين اقليت موثر همچنين مي توانند وزن سياسي امريكا در سراسر خاورميانه را به چالش بكشند... )
