در این مطلب قصد داریم به شما خوانندگان عزیز الف اطلاعاتی از قراداد کار بدهیم و دیگر اینکه در صورت عدم رعایت آن از سوی کارفرما چگونه می‌توانید شکایت از کارفرما برای حقوق خود داشته باشید.
به محض شروع کار، شما مستحق دریافت حقوق و مزایا در برابر کار برای کارفرما هستید و در صورت محقق نشدن حقوق خود با شکایت از کارفرما برای حقوق می‌توانید حق خود را بگیرید. قانون‌گذار نیز، برای حفظ حقوق طرفین، در سال 1369، قانون کار را تدوین و تنظیم کرده است. هر قراردادی، دارای اصول و شرایطی است که طرفین، پس از انعقاد آن، مکلف به اجرا و رعایت آن هستند.
از جمله مواردی که باید در قرارداد کار ذکر گردد عبارت است از:
- مشخص کردن نوع کار
- حقوق و دستمزد
- ساعات کار
- محل انجام کار
- تاریخ انعقاد قرارداد
برای آشنایی با حق و حقوق خود در محل کار لازم است در مورد قرارداد همه چیز را بدانید.
قرارداد کار، قراردادی است که میان کارگر و کارفرما منعقد شده و به موجب آن، کارگر در قبال دریافت دستمزد، برای کارفرما کار می‌کند و در واقع، حقوق و تکالیف کارگر و کارفرما به موجب آن، مشخص می‌گردد. معوض بودن و رضایی بودن، از ویژگی‌های قرارداد کار بوده و مشروع بودن مورد قرارداد و معین بودن موضوع آن، از جمله شرایط صحت قرارداد کار هستند.
قانون‌گذار برای اینکه آسودگی خاطر کارگر و کارفرما را فراهم کرده و به رابطه کارگر و کارفرمایی، جنبه قانونی بدهد، قانون کار را تصویب کرده و در آن، الزامی داشته که رابطه کارگری و کارفرمایی، بر اساس قراردادی به نام قرارداد کار، شکل بگیرد تا حقوق و تکالیف طرفین قرارداد، به موجب آن مشخص باشد و در صورت لزوم، به آسانی بتوانند اقدامات قانونی مرتبط را انجام دهند. بدون وجود قرارداد کار، پیگیری اختلافات کارگری و کارفرمایی، به‌صورت قانونی بسیار مشکل خواهد بود.
قرارداد کار چیست؟
قرارداد کار، اعم از قرارداد کار دائم یا موقت، یکی از رایج‌ترین قراردادهای حقوقی حال حاضر بوده که افراد بسیاری هنگام اشتغال به یک شغل یا هنگام استخدام نیروی کار از آن استفاده می‌کنند. از آنجا که داشتن یک قرارداد کار صحیح، در مواردی که طرفین قرارداد با یکدیگر به مشکل برمی‌خورند، بسیار کمک کننده خواهد بود، قانون کار جمهوری اسلامی ایران، شرایط صحت قرارداد کار و ویژگی‌های آن را مشخص کرده است.
برای پاسخ به این پرسش‌ها که قرارداد کار چیست، چه ویژگی‌هایی داشته و شرایط صحت آن چیست؟ باید به قانون کار مراجعه کنیم. در ماده 7 قانون کار، تعریف قرارداد کار آمده و در ماده 10 قانون حقوق و دستمزد یا همان قانون کار، شرایط این قرارداد ذکر شده است. ماده 7 مقرر می‌دارد: "قرارداد کار، عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن، کارگر، در قبال دریافت حق السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت، برای کارفرما، انجام می‌دهد. "
تمدید قرارداد کار که به معنای ادامه و تجدید قرارداد کار موقت، با همان شرایط قرارداد قبلی و برای همان مدت بوده، دارای دو نوع صریح و ضمنی است. از جمله شرایط تمدید این قرارداد، لزوم رضایت هر دو طرف یعنی کارگر و کارفرما به تمدید بوده و از آثار آن نیز می‌توان به از بین نرفتن مزایای کارگر برای دوره قبلی کار و پرداخت حقوق وی به نرخ حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار برای سال جدید اشاره کرد.
بر اساس این ماده، در پاسخ به این پرسش که قرارداد کار چیست؟ می‌توان گفت قرارداد کار، قراردادی بوده که میان کارگر و کارفرما منعقد شده و به موجب آن، کارگر کاری را برای کارفرما انجام می‌دهد و در مقابل، مزد دریافت می‌کند. این قرارداد، می‌تواند، به صورت شفاهی یا کتبی باشد و این موضوع، تاثیری در صحت قرارداد کار ندارد.
از آن جا که قرارداد کار، به موجب قانون کار جمهوری اسلامی ایران، شرایط صحت و ویژگی‌های مخصوص به خود را داشته و بدون رعایت شرایط مخصوص و قانونی، انعقاد آن صحیح نیست، در ادامه درباره ویژگی‌های قرارداد کار صحبت خواهیم کرد.
ویژگی‌های قرارداد کار
ویژگی‌های قرارداد کار، اعم از قرارداد کار دائم و قرارداد کار موقت، از قرار زیر است:
- قرارداد کار، یک قرارداد معین است: این ویژگی یعنی این عقد، در قانون نامی مشخص داشته و برای انعقاد آن قواعد مخصوصی در نظر گرفته شده است که باید در هنگام انعقاد علاوه بر شرایط اصلی صحت معاملات نظیر اهلیت داشتن، عقل، بلوغ و اختیار، این قواعد نیز رعایت گردند.
- قرارداد کار، یک قرارداد رضایی و غیر تشریفاتی است: این ویژگی یعنی برای انعقاد آن بر خلاف عقدی مانند عقد نکاح که تشریفاتی بوده و باید به لفظ عربی خوانده شود، تشریفات به خصوصی نیاز نیست و می‌توان آن را هم به صورت شفاهی و هم به صورت کتبی منعقد کرد و شکل انعقاد، تاثیری در اعتبار قانونی آن ندارد.
- قرارداد کار، یک قرارداد معوض است: این ویژگی یعنی کارگر، در قبال انجام کار، حق الزحمه دریافت می‌کند و کارفرما در قبال اینکه کسی کاری را برای او انجام می‌دهد به او اجرت می‌پردازد. در واقع کاری که توسط کارگر انجام می‌شود و اجرتی که توسط کارفرما پرداخت می‌گردد، عوضین قرارداد کار هستند.
شرایط صحت قرارداد کار
در قسمت قبل، توضیح دادیم که قرارداد کار چیست و در خصوص ویژگی‌های قرارداد کار، اعم از قرارداد کار معین و مشخص و قرارداد کار موقت یا غیر موقت، صحبت کردیم. پس از توضیح در خصوص موارد فوق، در این بخش، قصد داریم، بگوییم که شرایط صحت قرارداد کار چیست. شرایط صحت قرارداد کار، بر اساس ماده 9 قانون کار، عبارتند از:
- "مشروعیت مورد قرارداد": این شرط از شرایط صحت قرارداد، به این معنا است که موردی که کارگر و کارفرما، برای انجام آن، اقدام به انعقاد قرارداد می‌نمایند، یک موضوع مشروع و قانونی باشد. به عنوان مثال، انعقاد قرارداد در خصوص ساخت مشروبات الکلی، به دلیل غیر مشروع بودن مورد قرارداد، صحیح نیست و سبب بطلان قرارداد کار می‌گردد ولی انعقاد قرارداد مشاوره، برای مشاوره مدرسه، صحیح و دارای اثر حقوقی خواهد بود.
- "معین بودن موضوع قرارداد": این شرط، به این معنا است که هنگام انعقاد قرارداد کار، میان کارگر و کارفرما موضوع و کاری که به جهت انجام آن، طرفین اقدام به انعقاد قرارداد نموده‌اند، باید مشخص و معین باشد. به عنوان مثال، نوع کاری که فرد باید انجام دهد و حدود انتظارات از وی، به طور مشخص، ذکر و گفته شود.
- "عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین، در تصرف اموال یا انجام کار مورد نظر": این شرط از شرایط صحت قرارداد، به این معنا بوده که نه کارگر، نه کارفرما، برای انجام کار، پرداخت و دریافت مزد، ممنوعیت‌های مندرج در قانون یا ممنوعیت‌های شرعی را نداشته باشند. به عنوان مثال، طرفین، اهلیت قانونی و عقل و بلوغ و اختیار را برای انعقاد قرارداد داشته باشند و محجور نباشند.
از آنجا که داشتن یک قرارداد کار خوب که به درستی تنظیم شده باشد در برخورد با مسائل و مشکلات حقوقی احتمالی در این زمینه بسیار راه‌گشا خواهد بود، مطالعه ادامه مطلب، جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، پیشنهاد می‌گردد.
گاهی با وجود ذکر میزان حقوق در قرارداد ممکن است کارفرما حق السعی کارگر را نپردازد. در این حالت، کارگر برای دریافت حقوق و دستمزد معوقه خود باید اقدامات قانونی را انجام داده که شکایت از کارفرما برای حقوق، مرجع رسیدگی و مراحل خاص خود را دارد.
شکایت از کارفرما برای حقوق
قانون کار، مصوب سال 1369 در خصوص امور مربوط به کارگر، کارفرما، کارگاه و مسائل پیرامون موضوع قرارداد کار، تعیین تکلیف نموده است.
مطابق ماده 1 این قانون:
" کلیه کارفرمایان، کارگران، کارگاه‌ها، موسسات تولیدی، صنعتی، خدماتی و کشاورزی، مکلف به تبعیت از این قانون هستند". مطابق ماده 2 قانون کار "کارگر از لحاظ این قانون کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی؛ اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا، به درخواست کارفرما کار می‌کند."
بر اساس ماده 7 قانون کار، در پاسخ به این پرسش که قرارداد کار چیست، باید گفت: "قرارداد کار، عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن، کارگر در قبال دریافت حق السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت، برای کارفرما انجام می‌دهد". همانگونه که مشاهده می‌کنیم، بر دستمزد، حقوق یا حق السعی کارگر و پرداخت آن از جانب کارفرما، تاکید زیادی شده است، حتی اگر قرارداد کار، شفاهی باشد.
گاه پیش می‌آید که کارفرما، به علت اینکه قرارداد کار، شفاهی بوده یا به بهانه کمبود بودجه، تورم یا هر علت دیگری، از پرداخت حقوق کارگران خود امتناع می‌کند، در این زمان، کارگران می‌توانند با طی کردن مراحل و نحوه شکایت از کارفرما بابت حقوق و دستمزد معوقه، اقدام به شکایت نمایند. مرجع صالح رسیدگی به دعاوی کارفرما و کارگر، در خصوص امور مربوط به شکایت از کارفرما برای حقوق، دستمزد معوقه، بیمه، مزایا و سنوات و مسائلی از این دست، هیئت تشخیص و هیئت حل اختلاف اداره کار محل اشتغال، است. در خصوص حوادث ناشی از کار، مرجع صالح، دادسرا است.
نحوه و مراحل شکایت از کارفرما برای حقوق
در حال حاضر، مراحل و نحوه شکایت از کارفرما برای حقوق و دستمزد معوقه، مطابق گذشته و روش سنتی، نبوده و مطابق مراحل زیر می باشد:
- در اولین مرحله از مراحل و نحوه شکایت از کارفرما برای حقوق، فرد متقاضی باید اقدام به ثبت نام در سامانه جامع روابط کار، به آدرس prkar.mcls.gov.ir نماید. این ثبت نام در مرحله اول نیازمند پرداخت مبلغ احراز هویت و داشتن کارت ملی و شماره همراه به نام خود شخص، است و از طریق دفاتر پیشخوان دولت نیز قابل انجام است. پس از ثبت نام و احراز هویت، یک نام کاربری و رمز عبور جهت ورود به سامانه به فرد داده خواهد شد.
- جهت ورود به سایت، عبارت سامانه جامع روابط کار یا آدرس prkar.mcls.gov.ir را جست و جو نمایید، تا وارد آن شوید. در این مرحله، از مراحل و نحوه شکایت از کارفرما برای حقوق و دستمزد معوقه، نام کاربری و رمز عبور خود را در کادر مربوطه وارد نمایید. چنانچه از قبل، در این سامانه عضو نیستید و احراز هویت نکرده‌اید، با انتخاب گزینه ایجاد حساب، اقدام به ایجاد حساب کاربری خود نمایید.
- در این مرحله از مراحل و نحوه شکایت از کارفرما برای حقوق و دستمزد معوقه، جهت ثبت دادخواست، گزینه پنجره خدمات را انتخاب کنید تا به مرحله بعد بروید.
- پس از انتخاب پنجره خدمات، از پوشه اداره کل روابط کار، گزینه ثبت دادخواست بدوی را انتخاب کرده و شکایت خود از کارفرما برای حقوق و دستمزد معوقه را ثبت نمایید.