حدوداً سه ماه دیگر انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا برگزار می‌شود. در حال حاضر مطابق نظرسنجی‌ها، جو بایدن نامزد حزب دموکرات شانس بیشتری برای کسب کرسی ریاست جمهوری را دارد.
برخی سیاسیون در ایران متأثر از چنین شرایطی و طبق روال همیشگی به استقبال پیروزی بایدن رفته و رسیدن نامزد حزب دموکرات به کاخ سفید را به‌مثابه دمیدن روح در کالبد برجام دانسته و حتی فراتر از آن معتقدند پیرو انتخابات آمریکا، صورت‌بندی رقابت‌های انتخابات 1400 دچار تغییر و تحول خواهد شد.
اینکه چنین گمانه‌هایی درباره انتخابات ریاست جمهوری سال آینده تا چه مقدار واقع‌بینانه است موضوع این یادداشت نیست اما می‌توان این سؤال را مطرح کرد آیا پیروزی بایدن به معنای بازگشت آمریکا به برجام خواهد بود؟
بیشتر بخوانید:
ترامپ بازنده انتخابات رياست جمهوری می‌شود؟
ایران و «توافق ترامپ» که قاسم سلیمانی به آن اشاره کرده بود
دونالد ترامپ در اردیبهشت 97 از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران در راستای اعمال فشار حداکثری برای امضای یک توافق جدید برقرار کرد. متعاقب چنین اقداماتی، ایران نیز مبادرت به کاهش تعهدات خود در چارچوب برجام کرد.
مایک پمپئو بعد از خروج از برجام در راستای «حل مشکل ایران» خواستار پذیرش 12 شرط شد که اهم آن تغییر سیاست منطقه‌ای، توقف برنامه دفاعی موشکی و دائمی شدن برخی بندهای برجام است. تقریباً همین شروط بدون کم‌وکاست مورد موافقت دموکرات‌هاست و آن‌ها نیز معتقدند ضرورت دارد مؤلفه‌های قدرت و نفوذ ایران در منطقه کاهش یابد و تحت کنترل قرار گیرد چراکه از نگاه آن‌ها ایران بازیگری چالش زا در جنوب غربی آسیا است.
معمولاً راهبردها و سیاست خارجی کلان یک سیستم سیاسی به‌ندرت طی دوره‌های زمانی کوتاه دچار تغییرات ماهوی و محتوایی جدی می‌شود که آمریکایی‌ها نیز این قاعده مستثنی نیستند. به همین دلیل است که در پیش‌نویس برنامه پیشنهادی منتشرشده حزب دموکرات برای انتخابات 2020، اگرچه از بازگشت به برجام سخن گفته‌شده اما بلافاصله قیود دیگری را نیز اضافه می‌کند که از آن جمله باید به لزوم مذاکرات موشکی و منطقه‌ای اشاره داشت. همچنین دموکرات‌ها به‌صراحت اعلام می‌کنند گزینه تحریم و جنگ را هرگز از روی میز برنخواهند داشت.
کشورهای اروپایی نیز در این سیاست با جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها هم‌نظر هستند اما مهم نحوه پیاده‌سازی این سیاست‌هاست که بین دو حزب آمریکا اختلاف‌نظر وجود دارد. اتفاقاً برخلاف دوره ترامپ انتظار می‌رود در صورت پیروزی جو بایدن به دلیل نوع سیاستی که اتخاذ می‌کند و همگرایی که در دو سوی آتلانتیک برای نیل به اهداف پدید می‌آید فرایند فشار به ایران برای امضای برجام جدید، شتاب بیشتری پیدا کند.
درواقع باید گفت توافق برجام عملاً به پایان رسیده و حتی در صورت پیروزی دموکرات‌ها بسیار بعید است آن‌ها بدون هیچ‌گونه شرط و شروط جدید به توافق هسته‌ای برگردند. آن‌ها زمانی به میز مذاکره برخواهند گشت که کلاً یا توافق جدیدی امضا شود یا اینکه تغییراتی در برجام صورت گیرد و ضمن تحمیل شرایط جدید، قیود زمانی آن بسط یابد.
با این توضیحات باید گفت تفاوتی بین پیروزی ترامپ و بایدن در قبال برجام نمی‌توان قائل شد؛ بنابراین اینکه عده‌ای تمایل دارند طبق معمول باز شدن گره مشکلات داخلی را به خارج پیوند بزنند با واقعیات نظام بین‌الملل و سیاست اعمالی دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات‌ها همخوانی ندارد. البته شاید این موضع، ترفند برخی برای تحریف واقعیات در راستای «ضربه زدن به روحیه مردم و دادن آدرس غلط درباره علاج تحریم» و ماندگاری در قدرت است.