هر سال با آغاز فصل برداشت برنج، ممنوعیت واردات این محصول نیز اعمال می‌شود و این ممنوعیت تا اعلام مجدد متولی تنظیم بازار ادامه می‌یابد. دوم بهمن سال گذشته، وزیر جهاد کشاورزی در نامه‌ای به وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام می‌کند که علاقه‌مندان به ثبت سفارش برنج، باید به نحوی عملیات بازرگانی خود را انجام دهند که محموله‌های آنها حداکثر تا ابتدای مرداد سال جاری ترخیص شود و از اول مرداد، باید ممنوعیت واردات برنج اعمال شود. این در حالی است که شرکت بازرگانی دولتی که یکی از زیرمجموعه‌های وزارت جهاد کشاورزی است، در هشتم آبان که هنوز ممنوعیت‌های واردات از نظر وزارت جهاد کشاورزی برداشته نشده بود، اقدام به ثبت سفارش برنج وارداتی کرد.
همین سیاست‌های چندگانه، برنج‌کاران را عاصی کرده است. افت قیمت برنج، جنجال سبوس را به راه انداخت؛ زیرا یک کشاورز گیلانی در جریان بازدید وزیر جهاد کشاورزی از یک کارخانه فراوری سبوس، گله‌مندی خود از کاهش قیمت برنج را اعلام کرد و شوخی وزیر با او، برای محمود حجتی دردسرساز شد. با وجود اعتراض کشاورزان به وضعیت واردات برنج، یزدان سیف، مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی، اعلام می‌کند: این ثبت سفارش، قبل از دستور ممنوعیت واردات برنج انجام شده است. ضمن آنکه بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی، باید واردات برنج برای تامین ذخایر استراتژیک کشور انجام شود و این مسئله ارتباطی با بازار داخل ندارد.
واردات کمر وارد‌کننده را شکست
در حالی یزدان سیف واردات برنج را با هدف تامین ذخایر استراتژیک اعلام می‌کند که بر اساس آمارهای گمرک، یک‌میلیون‌و صد هزار تن از این محصول، در شش‌ماهه نخست سال جاری به کشور وارد شده و پهلوگرفتن کشتی‌های برنج وارداتی، باعث شده محصول کشاورزان روی دست آنها باد کند. تا آنجا که جمیل علیزاده‌شایق، دبیر انجمن برنج، می‌گوید: خوشا‌یندترین خبر برای تولیدکننده برنج، خرید بخش کوچکی از محصولات انبارهاست؛ زیرا برنج در دی سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل، با کاهش قیمت مواجه شده است؛ درحالی‌که همیشه، در دی و بهمن به دلیل پایان‌یافتن ذخایر انبارها، قیمت برنج افزایش می‌یافت.
با انتشار خبر پهلوگرفتن کشتی‌های برنج وارداتی و ثبت سفارش‌های بیش از حد، قیمت برنج داخلی در بازارها شکست و محصول داخلی راهی انبارها شد. از شمال خبر می‌رسد بسیاری از انبارها مملو از برنج تولید داخل است و شالی‌کوبی‌‌داران با نصب پلاکاردهای هشداردهنده، به صاحبان برنج‌های داخل انبار اعلام کرده‌اند مسئولیتی را در قبال خسارات ناشی از سیل، آتش‌سوزی یا بلایای طبیعی برای محصولات ذخیره‌شده بر عهده ندارند. طبق قانون، وزارت جهاد کشاورزی متولی تنظیم بازار محصولات کشاورزی است؛ اما دستور رئیس‌جمهور در زمینه ورود وزیر صنعت، معدن و تجارت به این مقوله، ناهماهنگی‌هایی را ایجاد کرده است. این ناهماهنگی‌ها، سیل برنج وارداتی را به نحوی راهی دروازه‌های ایران کرد. در جریان برگزاری پنجمین کنگره سراسری خانه کشاورز که با حضور رئیس‌جمهور برگزار شد، پس از انتشار نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره آزادسازی واردات برنج از ابتدای آذر، اعضای این تشکل صنفی-سیاسی بسیج شدند تا بار دیگر محمود حجتی بر ممنوعیت واردات برنج تاکید کند. این مراسم ۳۰ آبان برگزار و پس از آن، وزیر جهاد کشاورزی بازهم نامه‌ای به وزارت صنعت، معدن و تجارت نوشت و بر ممنوعیت واردات این محصول تاکید کرد.
به همین دلیل، زمانی که از مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی درباره دلیل ثبت سفارش برنج خارجی در هشتم آبان سوال می‌کنیم، او می‌گوید: ما بر اساس روال برنامه، مناقصه می‌گذاریم و برگزاری این مناقصه، قبل از دستور وزیر بوده است؛ زیرا مناقصه‌های بین‌المللی باید حداقل ۴۵ روز قبل در روزنامه‌های بین‌المللی درج شود.
در شرایطی که برنج داخلی روی دست کشاورز باقی مانده و ارقام پرمحصولی داریم که قیمت‌های آنها اندکی با برنج وارداتی فاصله دارد، چرا نباید ذخایر استراتژیک از طریق خرید برنج داخلی تامین شود و چرا وزارتخانه مدافع تولید، هیچ تدبیری برای چنین وضعیتی ندارد و به‌جز واردات‌درمانی، هیچ راهکار دیگری به ذهنش نمی‌رسد. این سوالی است که از سوی مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی با یک جواب کلیشه‌ای روبه‌رو می‌شود. یزدان سیف می‌گوید: ما با کسری تولید روبه‌رو هستیم. باید از طریق واردات نیازهای خود را تامین کنیم و ذخایر استراتژیک ما هم از طریق واردات تامین می‌شود که در آمارهای گمرک می‌آید.
بازی با کلمات را رها کنید
اما جمیل علیزاده‌شایق، دبیر انجمن برنج، انجام واردات برای تامین ذخایر استراتژیک را بازی با کلمات می‌داند و تاکید می‌کند: باید بازی با کلمات را کنار بگذاریم. او می‌گوید: مهندس حجتی که قانون به او مسئولیت تنظیم بازار را داده است، خودش هم مظلوم واقع شده چون هیچ نقشی در تنظیم بازار ندارد. علیزاده می‌گوید: وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد از اول آذرماه واردات برنج آزاد می‌شود. به همین دلیل انجمن برنج نامه‌ای به وزیر جهاد کشاورزی نوشت و گفت این وزارتخانه قانونا مسئول تنظیم بازار محصولات است و نباید رئیس‌جمهور کسی را بالای سر شما قرار می‌د‌اد و الان هم باید فکری برای تولیدکنندگان کنید.
شما مسئولیت حفاظت از منافع تولیدکننده را به عهده دارید. اگر نمی‌خواهید و زیر بار همین زور می‌روید، رسما اعلام کنید که لازم نیست دیگر در ایران برنج کشت شود تا خیال همه راحت شود. او ادامه می‌دهد: شاعری که نامه را به او داده بودم، نامه‌ای به دفتر مقام معظم رهبری نوشت و وزیر جهاد کشاورزی نیز جلوی واردات را گرفت. برنج وارد نشد اما ثبت سفارش‌های قبلی اثر خود را روی قیمت برنج گذاشت.
به گفته دبیر انجمن برنج شرکت بازرگانی دولتی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و کل مجموعه دولت براساس آنچه قانون مشخص کرده است باید دنباله‌روی وزارت جهاد کشاورزی باشند که مسئولیت این کار را دارد. درحال‌حاضر ۱۰ سازمان دارند در مسئله واردات برنج دخالت می‌کنند.
او اضافه می‌کند: در شش‌ماهه ابتدای امسال، بیش از یک میلیون تن برنج به کشور وارد شده است. دو‌میلیون و ۳۰۰هزار تن برنج هم تولید شده است. سرانه کشور با پادرمیانی سازمان بازرسی و جمع‌کردن نظر همه، حدود ۳۶ تا ۳۷ کیلوگرم اعلام شده است. بنابراین ایران به سه میلیون تن برنج نیاز دارد. در شرایطی که تا مهر و آبان ۳۰۰هزار تن برنج اضافه داریم، چطور به‌یکباره بحث ذخیره‌سازی مطرح می‌شود؟
زمان نامعلوم ترخیص محموله‌ها
پهلوگیری هر کشتی برنج وارداتی، اثر مستقیم بر بازار و فروش برنج داخلی دارد. برنج محصولی است که کشاورزان می‌گویند پا در آب و سر در آتش دارد. یعنی در مناطق گرم و مرطوب رشد می‌کند و هزاران لیتر از آب کشور صرف تولید این محصول می‌شود. آسیب‌دیدن هر کیلو برنج در انبارها به قیمت ازدست‌رفتن حجم زیادی آب در قالب آب مجازی است.
بنابراین ثبت سفارش واردات در شرایطی که محصول داخلی روی دست کشاورزان مانده، به نظر منطقی نمی‌آید. یزدان‌سیف درباره زمان ترخیص محموله‌هایی که برای ذخایر استراتژیک سفارش داده‌اند، اطلاعاتی در اختیار ندارد. او می‌گوید: طبق برنامه موجود در مناقصه که اسناد آن موجود است واردات انجام می‌شود. دقیق نمی‌دانم چه زمانی برنج به کشور وارد می‌شود.
علی‌اکبری، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، نیز اگرچه تایید می‌کند که برای تامین نیازهای استراتژیک باید برنج به کشور وارد شود، اما می‌گوید: وزیر جهاد کشاورزی نامه ممنوعیت واردات برنج را به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارسال کرده است. او اضافه می‌کند: ناهماهنگی بین دستگاهها گاهی مشکل ایجاد می‌کند. باید در تصمیم‌گیری‌ها به نیاز مملکت توجه کرد.