گروه تعاملی الف - فضل الله عرب:
مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی پنج موضوع اصلی دارد:
یک. حذف دروس عمومی از کنکور
دو. حذف زیرگروه‌ها
سه. برگزاری دو کنکور در سال که نتایج هرکدام بهتر بود برای داوطلب در نظر گرفته می‌شود و نتایج هر کنکور تا دوسال اعتبار دارد (شرکت در دو کنکور اجباری نیست)
چهار. برگزاری کنکور فقط از دروس تخصصی
پنج. اعمال تاثیر قطعی معدل (برای کنکور ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ به میزان چهل درصد از دروس دوازدهم، برای کنکور ۱۴۰۴ به میزان پنجاه درصد از دروس یازدهم و‌دوازدهم و برای کنکور ۱۴۰۵ شصت درصد از هر سه پایه دهم، یازدهم و دوازدهم)
این مصوبه سرشار از ایراد است و تک‌تک بندهای آن ایراد و اشکال دارد در این یادداشت به صورت مفصل به ذکر ایرادات آن می‌پردازیم. قبل از ورود به جزییات مصوبه باید بگوییم شورای عالی انقلاب فرهنگی اساساً قانون‌گذار نیست و سیاست‌گذار است. قانون‌گذاری در حوزه کنکور توسط این نهاد، شأن مجلس شورای اسلامی (قوه‌مقننه) را زیر پا گذاشته است.
و اما بررسی ایرادات مصوبه:
طبق این مصوبه برای کنکور ۱۴۰۲، ۴۰٪ نتیجه آزمون را امتحانات کتبی سال دوازدهم که توسط آموزش و پرورش برگزار می‌شود و ۶۰٪ نتیجه‌ی داوطلب را کنکوری که توسط سازمان سنجش برگزار می‌شود تشکیل خواهد داد. برای کنکور ۱۴۰۳ هم به همین منوال خواهد بود اما برای داوطلبان کنکور ۱۴۰۴، ۵۰٪ نتیجه آزمون را نمرات امتحانات کتبی پایه یازدهم و دوازدهم تشکیل خواهد داد. اولین ایراد ریاضی مصوبه همین است که این درصد وزنی بر چه اساسی به دست آمده است؟ مثلا چرا سوابق تحصیلی باید ۴۰٪ اهمیت داشته باشد؟ چرا ۳۸٪ نه و چرا ۴۲٪ نه؟ بر اساس کدام مدل ریاضی و کارشناسی به این نتیجه رسیده‌اید؟ برای کنکور ۱۴۰۴ که امتحانات کتبی یازدهم هم حائز اهمیت خواهد شد این درصد از میزان ۴۰٪ به ۵۰٪ افزایش یافته! شورای انقلاب فرهنگی باید توضیح دهد که چرا برای کنکور ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ امتحانات پایه دوازدهم ۴۰٪ تاثیر دارد اما برای ۱۴۰۴ که نمرات پایه یازدهم هم به آن اضافه می‌شود این درصد از ۴۰٪ به ۵۰٪ می‌رسد؟ یعنی فقط ۱۰٪ !! بهتر نبود مثلا برای کنکور ۱۴۰۲ فقط ۲۰٪ نتیجه را سوابق تحصیلی تشکیل دهد و به مرور که امتحانات یازدهم هم به سوابق تحصیلی داوطلب اضافه شد ۲۰٪ دیگر به آن اضافه شود و بشود ۴۰٪ و برای کنکور ۱۴۰۵ که نمرات کتبی هر سه پایه موجود بود این درصد به ۶۰٪ برسد؟ هر پایه ۲۰٪ اضافه شود؟ این بازی با عددها نشان می‌دهد اعضای شورا فقط یک‌چیزی روی کاغذ نوشته‌اند! بدون اینکه روی این اعداد و درصدها کار کارشناسی و علمی صورت گرفته باشد. جالب اینجاست که اعضای شورا، دکتر و هیئت علمی هستند و عجیب است که چرا درباره‌ی این درصدها افکار عمومی را قانع نمی‌کنند.
امنیت امتحانات نهایی و کنکور برقراری امنیت کنکور سراسری که طی ۴ روز برگزار میشد بسیار چالش‌برانگیز بود. با اینکه حراست سازمان سنجش، وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، پلیس فتا و ... و... در این ۴ روز بسیج می‌شوند تا کنکور در صحت و سلامت برگزار شود باز هم درز سؤالات به کانال‌های تلگرامی و شبکه‌های اجتماعی تا به اینجا اجتناب‌ناپذیر بوده. سازمان سنجشی که تنها تخصصش برگزاری ازمون‌هاست برای برقراری امنیت ازمون‌ها دچار چالش می‌شود حالا آموزش و پرورش که محدودیت نیرو و بودجه دارد، یک سر دارد و هزار سودا چطور می‌تواند امنیت امتحانات نهایی که در سه ماه یعنی خرداد، شهریور و دی و مجموعا طی ۶۰ روز در سال قرار است برگزار شود را تأمین کند؟ آن هم امتحانات کتبی که فرصت پاسخ به هر سؤال بسیار بیشتر از سؤالات کنکور است! شما برای پاسخ به سؤالات کنکور بین ۴۰ تا ۹۰ ثانیه فرصت دارید. اما برای پاسخ به هر سؤال امتحان نهایی چند دقیقه زمان دارید و این زمانِ بیشتر یعنی راحتیِ کارِ متقلب‌ها و آزادیِ عملِ بیشتر برای آن‌ها!
تصحیح امتحانات نهایی و کنکور کنکور به خاطر اینکه سؤالات ۴گزینه‌ای هستند به صورت ماشینی تصحیح می‌شود و اعمال سلیقه و اشتباهات انسانی در آن دخیل نیست. اما امتحانات کتبی چون با نیروی انسانی تصحیح می‌شوند میزان اشتباه در تصحیح آن‌ها بسیار بالاست! اگر هم قرار باشد سؤالات امتحانات کتبی برای تصحیح راحت‌تر، به صورت تستی، سؤالات صحیح-غلط یا جای خالی طراحی شود ما با مدلی مشابه کنکور مواجه خواهیم شد که با اهداف مصوبه‌ی جدید (یعنی دور کردن دانش‌اموزان از تست) در تناقض است! از هزینه‌ی گزاف و بار مالی زیادی که تصحیح انسانی امتحانات کتبی به آموزش و پرورش تحمیل می‌کند هم صرف نظر می‌کنیم!
امتحانات نهایی قدرت تفکیک ندارد! بازه نمرات امتحانات نهایی بین صفر تا ۲۰ است که نمرات افراد درس‌خوان در بازه‌ای بین ۱۷ تا ۲۰ قرار دارد که بدون اغراق، قدرت تفکیک ندارد! اما بازه کنکور بین منفی ۳۳٪ تا ۱۰۰٪ است که به خوبی حتی رتبه یک را از رتبه دو هم تفکیک می‌کند. اگر قرار باشد نمرات کتبی قدرت تفکیک پیدا کند مستلزم این است که سؤالات بسیار سخت و چالشی (مشابه سؤالات کنکور) طراحی شود که این موضوع باعث می‌شود حداقل ۸۰٪ داوطلبان مردود شده و از کسب دیپلم هم عاجز بمانند! همین الان هم حدود ۸۷٪ پذیرش دانشگاه‌ها با ثبت‌نام بدون کنکور و برحسب سوابق تحصیلی انجام‌می‌شود و آن ۱۳٪ پذیرش به خاطر رقابت برای صندلی‌های پزشکی و رشته‌های برتر است. رتبه‌های برتر کنکور را نمرات کتبی دیپلم تفکیک نمی‌کند و حضور این داوطلبان در «کنکور» برای تفکیک و رتبه‌بندی آن‌ها لازم و واجب است. لذا این مصوبه فقط باعث عسر و حرج داوطلبان و گسیل کردن آن‌ها به سمت امتحانات نهایی و ترمیم معدل است و هیچ کارکرد دیگری ندارد.
طبق صحبت‌های وزیر علوم کنکور «حذف ناشدنی» است. چون برای تفکیک داوطلبان پرتلاش و باهوشی که قرار است صندلی رشته‌های برتر را تصاحب کنند راهی جز کنکور وجود ندارد. با مصوبه جدید کنکور حذف یا کمرنگ نشده است! حتی با مصوبه جدید، کنکور هم چنان درصد قابل توجهی از پذیرش را بر عهده دارد و خرید کتاب‌های تستی و خدمات آموزشی برای کنکور ادامه خواهد یافت. اما با مصوبه جدید شورا، هزینه‌ی شرکت در امتحانات ترمیم معدل و خرید کتاب‌های ویژه‌ی شرکت در امتحانات تشریحی هم به هزینه‌ی داوطلبان اضافه خواهد شد. حالا شما بگویید، این مصوبه به نفع داوطلبان محروم و کم‌بضاعت جامعه است یا به نفع داوطلبان مرفه جامعه؟ هزینه ها را کم کرده است یا بیشتر؟ ایرادات ریاضی تاثیر قطعی معدل مقالات زیادی درباره‌ی این موضوع توسط کارشناسان اموزشی نوشته شده است و دیده‌بان شفافیت و عدالت (به ریاست دکتر احمد توکلی) کاملاً به این موضوع اِشراف دارد. طبق این مصوبه بهتر است همه داوطلبان با معدل ۲۰ یا مرز ۲۰ در کنکور شرکت کنند تا شانس قبولی در رشته‌هایی نظیر پزشکی را داشته باشند. لذا تاثیر قطعی معدل مغایر با عدالت آموزشی است. طبق مصوبه جدید شما اگر معدل ۱۷ کسب کرده باشید باید در کنکور خود در حد رتبه‌های تک رقمی، درصد کسب کنید تا به رشته‌ای مثل پزشکی برسید! چیزی که اگر نگوییم محال اما احتمالش نزدیک به صفر است که توان انجام این کار را داشته باشید! اگر معدل پایین‌تر از ۱۷ هم کسب کرده باشید حتی اگر بهترین نتیجه کنکور را کسب کنید از نظر ریاضی احتمال قبولی شما در رشته‌ای مثل پزشکی «صفر» خواهد بود! بخواهم ساده بگویم یعنی کسب معدل ۱۹.۵ در امتحانات کتبی، تازه دروازه ورود به کنکور برای کسب رشته‌های تاپ است!
سرگیجه از برگزاری دو کنکور در سال با یک بار پذیرش یکی از خنده‌دارترین بندهای مصوبه هم مربوط به همین بند مصوبه است. برگزاری دو کنکور در سال که نتیجه هر کنکور بهتر بود برای داوطلب منظور می‌شود! نتیجه هر کنکور هم تا دو سال معتبر است و داوطلب می‌تواند بعد از دو سال با آن انتخاب رشته انجام دهد! یعنی برای پذیرش دانشگاه‌ها در مهر ۱۴۰۳ نتایج کنکورهای دی ۱۴۰۱، تیر ۱۴۰۲، دی ۱۴۰۲ و تیر ۱۴۰۳ با هم مقایسه می‌شود و داوطلبان پذیرش می‌شوند! از اعضای شورا یا رییس سنجش (آقای پورعباس) خواهشمندم توضیح دهند که چگونه قرار است نتایج دو کنکور (برای پذیرش ۱۴۰۲) و چهار کنکور (برای پذیرش ۱۴۰۳) را با هم مقایسه کنند؟ چگونه قرار است نتایج دو کنکور که با تعداد داوطلبان متفاوت و سؤالات متفاوت و سطح سختی متفاوت برگزار شده را «عادلانه» و بدون اینکه حقی از کسی ضایع شود مقایسه کنند؟ اصلاً مگر این امر شدنی است؟ بیشتر که به این‌موضوع فکر می‌کنم پی می‌برم که اعضای شورا از تاریخ انقضای دوساله‌ی نتایج یک آزمون فقط یک‌چیزی شنیده‌اند! نتایج ازمون زبانی مثل تافل تا آیلتس به این علت تاریخ اعتبار دو‌ساله دارد که یک ازمون حد نصابی است! نه یک آزمون رقابتی مثل کنکور! شما برای معتبر نگه داشتن نتیجه یک ازمون رقابتی تا دوسال، هزار چالش ریاضی و اماری خواهید داشت! صندلی دانشگاه‌ها محدود است و دانشگاه‌ها ظرفیت مشخصی دارند. از ۱۰ بار به ۴ بار و الان به یک بار! اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی برای فروکش کردن اعتراضات قبلا گفته بودند داوطلبان نگران نباشند چون به هر داوطلب تا ۱۰ بار فرصت ترمیم معدل داده می‌شود تا نمرات خود را ترمیم کنند! بعد از ابلاغ مصوبه اعلام‌کردند هر داوطلب تا ۴ بار فرصت ترمیم دارد و اخیراً یکی از مسئولان اعلام کرد به هر داوطلب فقط یک بار فرصت ترمیم معدل داده می‌شود! دلسوزان آموزش کشور قبلا هشدار داده بودند که آموزش و پرورش زیرساخت لازم برای برگزاری این تعداد امتحان ترمیم‌معدل را ندارد. چه اصراری بود با وعده و وعید و با یک طرح شتاب‌زده داوطلبان را سردرگم کنید و اکنون زیر قول‌هایی که داده بودید بزنید؟ داوطلبان نظام قدیم و پشت‌کنکوری‌های بلاتکلیف! هر سال حدود نیمی از داوطلبان کنکور را پشت کنکوری‌ها تشکیل می‌دهند. از آنجا که سوابق تحصیلی اکثر این داوطلبان ناقص یا ناموجود است برگزاری کنکور با اعمال تاثیر قطعی معدل، به ضرر این داوطلبان خواهد بود. گویی اعضای شورا هنگام نگارش مصوبه اصلا به داوطلبان نظام قدیم یا افرادی که می‌خواهند با دیپلم متفاوت در گروه آزمایشی دیگری شرکت کنند فکر نکرده‌اند. حتی اگر آموزش و پرورش زیرساخت لازم برای برگزاری امتحانات ترمیم‌معدل برای این داوطلبان را داشته باشد (که ندارد) فرستادن این چند صد هزار نفر به سمت امتحانات ترمیم معدل باعث عسر و حرج آن‌هاست.
در این وضعیت وخیم اقتصادی باید باری از روی دوش مردم برداشت نه اینکه با وضع قوانین ناعادلانه به آن‌ها هزینه‌ی اضافی تحمیل کرد! اول ابلاغ مصوبه و ابلاغ قانون و بعد ایجاد زیرساخت‌ها! این هم از عجایب این داستان است که اعضای شورای انقلاب فرهنگی از هول حلیم داخل دیگ افتادند و برای حذف شتاب‌زده‌ی کنکور اعلام‌کردند این قانون از کنکور ۱۴۰۲ باید حتماً اجرا شود! در حالی که هنوز نه زیرساختی فراهم شده، نه آیین‌نامه‌ای از سوی آموزش و پرورش نوشته شده و نه جزئیات برگزاری کنکور ۱۴۰۲ از سوی شورای سنجش و پذیرش اعلام شده است! وقتی نوشتن یک آیین‌نامه اینهمه طول بکشد مشخص است اجرای این مصوبه چقدر ناعادلانه خواهد بود! برگزاری کنکور دی از آنجا که یکی از بندهای مصوبه برگزاری دو کنکور در سال است سازمان سنجش به عنوان مجری قانون، اعلام کرد اولین کنکور ۱۴۰۲ در ۲۹ و ۳۰ دی ۱۴۰۱ یعنی پنج ماه دیگر برگزار خواهد شد! یک تاریخ عجیب و غریب و شتاب‌زده! در حالی که دانش‌اموزان سال دوازدهم هنوز دروس را به پایان نرسانده‌اند و دی‌ماه هم یکی از ایستگاه‌های ترمیم معدل است و برگزاری امتحانات ترمیم معدل و کنکور در یک ماه و بدون فاصله زمانی بسیار عجیب است! جالب اینجاست که اقای پورعباس (رییس سازمان سنجش) قبلا اعلام‌کرده بود که نحوه برگزاری کنکور باید از یک سال قبل به اطلاع داوطلبان برسد اما با اعلام برگزاری کنکور در دی‌ماه (پنج ماه بعد) باعث تعجب همگان شد! آیا با این مصوبه، مافیای کنکور محدود شد و از هزینه‌ی داوطلبان کاسته شد؟
جالب اینجاست که خیلی از مؤوسسات کنکور ویژه‌برنامه‌های خود برای کنکور دی را شروع کرده‌اند و از حالا به بعد هم برای کنکور دی از داوطلبان پول می‌گیرند و هم بابت کنکور تیر! هم بابت کنکور تستی خدمات آموزشی می‌فروشند و هم بابت امتحانات تشریحی! مصوبه‌ای که با شعار محدود کردن مافیای کنکور ابلاغ شد حالا که کم‌‌کم پرده‌ها در حال کنار رفتن است مشخص شده به نفع مؤسسات کنکور بوده یا به ضررشان! شایعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه خیلی از اعضای شورای انقلاب فرهنگی مؤسس یا سهامدار مدارس غیرانتفاعی هستند. از آنجا که مدارس غیرانتفاعی به برنامه‌ها و سرفصل های اموزش و پرورش مقید نیستند قطعا با کادر معلمان بهتری که در اختیار دارند داوطلبان را بهتر محیای کنکورها و امتحانات ترمیم معدل می‌کنند. مثلا چون‌کنکور فقط از دروس تخصصی برگزار می‌شود این مدارس در ماه‌های منتهی به کنکور فقط روی دروس تخصصی تمرکز می‌کنند (و دروس عمومی را کامل کنار می‌گذارند) و در قسمت‌هایی از سال فقط روی امتحانات تشریحی تمرکز خواهند کرد تا دانش‌اموزانشان بهترین نتیجه ممکن را کسب کنند.
به نظر می‌رسد این بند از مصوبه، یک تله برای جذب موافق برای مصوبه بوده است. از آنجا که دروس عربی، زبان انگلیسی و ادبیات نیاز به مطالعه و درک پیش‌نیازها دارند لذا شما برای شرکت در امتحان کتبی دوازدهم این دروس باید روی مباحث پایه هم مسلط باشید. یعنی فقط دروس دینی دهم و یازدهم نیاز به مطالعه ندارد اما در عوض با حذف زیرگروه‌ها از کنکور، شما باید درس سختی مثل زمین‌شناسی را هم بسیار جدی بگیرید و دیگر نمی‌توان در درس زمین شناسی صفر زد اما پزشکی قبول شد! دروس عمومی شاید تنها درس‌هایی بودند که میشد حتی با مطالعه کتاب‌های درسی و بدون کمک گرفتن از محتوای متفرقه به درصدهای خوبی رسید و این موضوع برای داوطلبان مناطق محروم بسیار حائز اهمیت بود اما حالا که قرار است کنکور فقط از دروس تخصصی باشد افرادی که به کلاس‌های کنکور و کتاب‌های کمک آموزشی دسترسی بیشتری دارند قاعدتاً نتیجه بهتری در کنکور کسب خواهند کرد. چالش عدالت کنکور یک آزمون یکسان (سطح سختی یکسان) برای همه بود با یک پذیرش، مصوبه جدید چند امتحان متفاوت خواهد بود (با سطح سختی متفاوت) و یک پذیرش! قطعا با مصوبه جدید، عدالت به چالش کشیده خواهد شد و حقوق خیلی از داوطلبان تضییع خواهد شد و شکی در این وجود ندارد.
از آنجا که نمرات کتبی داوطلبان در امتحانات متفاوت و سطح سختی متفاوت به دست آمده است اما نمرات با هم مقایسه خواهند شد. این‌خودش یعنی بی‌عدالتی! وقتی ۰.۲۵ نمره، رتبه شما را به اندازه چندصد تا چندهزار جابه‌جا خواهد کرد! از آنجا که بازه‌ی نمره در امتحانات کتبی بسیار نزدیک هم است لذا حتی ۰.۲۵ نمره هم در سرنوشت شما «بسیار» تاثیرگذار خواهد بود. هرچه درصد سوابق تحصیلی شما کمتر باشد به نفع شماست طبق گمانه‌زنی‌ها داوطلبانی که قبل از سال ۱۳۸۳ فارغ‌التحصیل شده‌اند از آنجا که سوابق تحصیلی «ندارند» احتمالاً بدون تأثیر سوابق تحصیلی در کنکور شرکت می‌کنند(100% پذیرش را نمره کنکور مشخص می‌کند). این‌موضوع یعنی این داوطلبان علاوه بر اینکه نیازی به مطالعه دروس عمومی ندارند اگر در کنکور در درس زیست درصد ۶۰٪ را کسب کنند بهتر از شما که در درس زیست، درصد ۶۰٪ زده‌اید و معدلتان هم ۲۰ است نتیجه خواهند گرفت! اینها ایرادات ریاضی تاثیر قطعی معدل است که دیده‌بان شفافیت چند سال است در حال فریاد زدنش است!
سوابق تحصیلی برای داوطلبان تغییر رشته‌ای یا نظام قدیم هم با درصد کمتری لحاظ خواهد شد. (کمتر از ۴۰٪) از آنجا که آموزش و‌پرورش زیرساخت لازم برای برگزاری امتحانات برای همه را ندارد دوحالت متصور است:
۱- برای همه داوطلبان ۴۰٪ تاثیر سوابق تحصیلی را لحاظ کند اما فقط برای دانش‌اموزان خودش (دوازدهمی) امتحانات کتبی را برگزار کند و پشت کنکوری ها را کاملاً نادیده بگیرد یا فقط به عده‌ای از آن‌ها اجازه ایجاد سوابق تحصیلی یا ترمیم معدل را بدهد! (چون برای همه زیر ساخت ندارد!)
۲- وارد بازی خطرناک بالا و پایین بردن درصد سوابق تحصیلی بین ۰ تا ۴۰٪ شود که شامل ایرادات ریاضی و رانت آموزشی برای افرادی خواهد شد که سوابق تحصیلی‌شان با درصد کمتری لحاظ می‌شود و نمره کنکورشان درصد بیشتری از پذیرش را بر عهده خواهد داشت! که البته هر دوحالت ناعدالتی خواهد بود. حتی اگر به همه داوطلبان اجازه ترمیم معدل داده شود داوطلب محرومی که پول شرکت در امتحانات ترمیم معدل را ندارد متضرر خواهد شد! باید دید آموزش و پرورش و همینطور شورای سنجش و پذیرش چه آیین‌نامه‌ای برای این مصوبه پر از ایراد خواهند نوشت. قرار است تا پایان شهریور (ابتدای مهر) آیین‌نامه اعلام شود. امیدواریم این مصوبه سرشار از بی‌عدالتی با همکاری نماینده های مجلس لغو شود. ۲۷۰ نماینده مجلس در اسفندماه سال گذشته با امضای یک نامه با این مصوبه مخالفت کردند اما رییس جمهور (رییس شورای انقلاب فرهنگی) بی‌توجه به درخواستشان در ماه گذشته این مصوبه را ابلاغ کرد.